Στή Ρωσία οἱ πιστοί προσφωνοῦν την πρεσβυτέρα matouchka, πού σημαίνει μητερούλα. Καί τοῦτο, διότι ἡ πρεσβυτέρα καλεῖται ἀναντίλεκτα να πραγματοποιήσει τόν ρόλο τῆς μάνας, τῆς πνευματικῆς μητέρας, μέσα στήν ἐνορία. Αὐτό δέ, εἶναι ἀδύνατον, ἄν μέλημά της δέν εἶναι ἡ συναναστροφή καί ἐπικοινωνία της με τούς ἐνορίτες. Μάλιστα, ἡ συναναστροφή της μέ τούς πιστούς ἐπιδρᾶ θετικά στήν ἁρμονική σχέση τοῦ ἱερέως συζύγου της μέ τό ποίμνιό του. Ἄν ἡ πρεσβυτέρα εἶναι ἰδιόρρυθμη, ἀπόμακρη καί ψυχρή, δέν συμβάλλει θετικά στήν ὁμαλή καί ἀγαστή σχέση τοῦ συζύγου της με τούς ἐνορίτες του. Στήν κοινωνία τοῦ σήμερα, στήν ὁποία, σύμφωνα μέ τή χαρακτηριστική φράση, «οἱ στέγες τῶν σπιτιῶν ἔχουν φτάσει τόσο κοντά, ἀλλά οἱ καρδιές τους εἶναι τόσο μακριά», ὁ καλοδιάθετος κληρικός καί ἡ πρεσβυτέρα του -λαμβάνοντας ὑπόψη ὅτι ἡ πορεία τοῦ Χριστιανοῦ και ἡ ὑγιής του σχέση μέ την Ἐκκλησία ἐπιτυγχάνεται μέσα ἀπό τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό καί παράλληλα πρός τόν ἄλλο ἄνθρωπο- καλοῦνται νά ἀκτινογραφήσουν τό ποίμνιο τῆς ἐνορίας τους καί νά ἀνακαλύψουν τίς ὑπαρξιακές, πνευματικές, ψυχολογικές καί ὑλικές του ἀνάγκες, ὥστε μέ πολλή ἀγάπη νά σταθοῦν δίπλα στόνκάθε ἐνορίτη τους.

Οἱ πιστοί αἰσθάνονται ἀνακούφιση, ἀλλά καί ἀσφάλεια, ὅταν νιώσουν το ἐνδιαφέρον τοῦ ποιμένα και κατ’ ἐπέκταση τῆς πρεσβυτέρας πρός τό πρόσωπό τους. Οἱ ἐνορίτες, ὡστόσο, γιά να μπορέσουν νά τούς ἐμπιστευθοῦν καί νά τούς ἀνοίξουν την καρδιά τους, εἶναι πολύ σημαντικό ἡ ὅλη ζωή τοῦ ἱερέα και ἐν προκειμένῳ τῆς πρεσβυτέρας, νά εἶναι παράδειγμα πρός μίμηση. Ἄν ὁ ἱερέας ὀφείλει να εἶναι φῶς γιά τούς πιστούς και νά ἐμπνέει μέ τή ζωή καί τή διδασκαλία του, τήν ἴδια ἀκτινοβολία θά πρέπει νά ἔχει καί ὁ βίος τῆς πρεσβυτέρας. Ἄν ἔτσι πορεύεται ἡ πρεσβυτέρα, τότε τό πνευματικό ἄρωμα τῆς καρδιᾶς της θα μοσχοβολᾶ μέσα στήν ἐνορία, θά γίνεται για τούς ἐνορίτες παράδειγμα προς μίμηση. Θά γίνεται, κατά τό δυνατόν, ὑπόδειγμα ἀρετῆς καί πίστεως, πιστή σύζυγος μέσα στήν πονεμένη, ὡς πρός το Μυστήριο τοῦ Γάμου, ἐποχή μας, μιᾶς καί τά διαζύγια παρουσιάζουν συνεχεῖς αὐξητικές τάσεις. Μέ λίγα λόγια, θά εἶναι, σύν Θεῷ, ἄνθρωπος τῆς προσφορᾶς καί ζωντανό μέλος τῆς ἐνορίας, ὑπόδειγμα στοργικῆς καί ἀληθινῆς μητέρας, τό πευματικό ἅλας πού θά νοστιμίζει καί θά νοηματοδοτεῖ τή ζωή τῶν ἀνθρώπων.

Ὁ Προφήτης Μωϋσῆς καί ἡ Σεπφώρα, ἡ σύζυγός του, ἦταν αὐτοί πού ξεκίνησαν νά ὁδηγήσουν, μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, τούς Ἰσραηλίτες στή Γῆ τῆς Ἐπαγγελίας. Ἔτσι, ἡ πρεσβυτέρα μαζί μέ τόν ἱερέα, ἀναλαμβάνουν, μέ τή Χάρη πάντοτε τοῦ Θεοῦ, νά ὁδηγήσουν τούς πιστούς στό λιμάνι τῆς σωτηρίας.

Ἐπίσης, στό ὅλο ἔργο τῆς πρεσβυτέρας συμβάλλει θετικά ἡ ἀπό μέρους της πνευματική μελέτη. Ἡ συνεχής μελέτη και ἐντρύφηση στά θεολογικά γράμματα θά πρέπει νά ἀποτελεῖ βασικό μέλημά της. Μέσα ἀπό τη μελέτη λαμβάνει τά ἐφόδια ἐκεῖνα πού θά την βοηθήσουν στή διακονία της. Ἀναμφίβολα, ὁ ρόλος τῆς πρεσβυτέρας, ὡς συζύγου, μάνας, ἀλλά καί ἐνεργοῦ μέλους στήν ἐνορία, στενεύει τά χρονικά περιθώρια ἐλεύθερου χρόνου γιά μελέτη. Ὅμως, στα πλαίσια τοῦ ἐφικτοῦ, τοῦτο θα εἶναι ἐξαιρετικά ὠφέλιμο στην ὅλη πορεία καί δράση της .

Στίς μέρες μας εἶναι πάρα πολλοί οἱ τομεῖς δράσης τῆς πρεσβυτέρας. Καλεῖται, ξεκινώντας ἀπό τους νέους τῆς ἐνορίας, μέσα ἀπό τίς κατηχητικές συνάξεις, τίς ἐκδρομές, τήν ὑγιῆ ἀπασχόληση στίς αἴθουσες τῆς ἐνορίας, τήν ψυχαγωγία καί τις ἄλλες δραστηριότητες, νά μετατρέψει τήν ἐπικοινωνία της αὐτή σέ μία σύγχρονη ἀνοικτή ἀγκαλιά μέ κέντρο τόν Χριστό. Εἶναι γεγονός ὅτι οἱ κατηχητικές συνάξεις ἀντιμετωπίζουν σήμερα κρίση. Ὡστόσο, ἀξιολογώντας τά λάθη τοῦ παρελθόντος, μέσα ἀπό ἕνα γόνιμο προβληματισμό, θά πρέπει μέ νέους τρόπους να μεταφέρει ἀναλλοίωτο τό εὐαγγελικό μήνυμα στή σύγχρονη ἐποχή, στίς ἀνάγκες καί τά προβλήματα τῆς ἐποχῆς μας. Το πρόβλημα π.χ. τῶν ναρκωτικῶν οὐσιῶν, τῆς νεανικῆς παραβατικότητας, τοῦ Aids, δέν θά πρέπει νά περνοῦν ἀπαρατήρητα. Ὁ λόγος τοῦ Ἀποστόλου Παύλου για μετοχή τόσο στη χαρά τοῦ πλησίον ὅσο καί στη λύπη του, εἶναι προϋπόθεση μίας ἐπιτυχημένης ποιμαντικῆς προσφορᾶς. Ἀξίζει στό σημεῖο αὐτό νά ἀνατρέξουμε στόν μεγάλο τιτάνα τῆς Θεολογίας, τον Ἅγιο Ἰωάννη τον Χρυσόστομο, στήν ἑρμηνεία του στήν Προς Ρωμαίους Ἐπιστολή. Ἀναφέρει χαρακτηριστικά ὅτι, τό να λυπᾶσαι στή λύπη τοῦ ἀδελφοῦ σου εἶναι σχετικά εὔκολο, τό να χαίρεσαι ὅμως στή χαρά καί την ἐπιτυχία του ἀπαιτεῖ γνήσιο ὀρθόδοξο φρόνημα καί πλούσια πνευματική καλλιέργεια. Ἡ εὐσυνείδητη, λοιπόν, πρεσβυτέρα μετέχει καί στά δύο μέ την ἴδια ἔνταση, ἀπαλλαγμένη ἀπό τόν φθόνο, τήν κακία, τήν ἀντιπάθεια καί τά ψυχοφθόρα πάθη πού ἀλλοτριώνουν τόν ἄνθρωπο καί τόν θέτουν ἐκτός τοῦ σκοποῦ τῆς ὑπάρξεώς του, δηλαδή τόν ἁγιασμό.

Σέ μία κοινωνία μέ ἐμφανῆ τά σημάδια τῆς ἀπομόνωσης τῶν ἀνθρώπων, ὅπως προαναφέραμε, δέν εἶναι λίγοι οἱ ἄνθρωποι πού καθηλώνονται, λόγῳ κάποιας ἀσθένειας, καί γι’ αὐτό αἰσθάνονται μόνοι. Οἱ ἀσθενεῖς ἀποτελοῦν ἕνα σημαντικό κομμάτι τῆς ἐνορίας, τό ὁποῖο χρήζει ἀγάπης καί ἐνίσχυσης. Ἡ Ἐκκλησία ἁπαλύνει τόν πόνο, δίνει ἐλπίδα στόν ἀσθενῆ καί ἡ καλή πρεσβυτέρα πάντοτε στέκεται στό πλευρό τους, ἐκπέμποντας τήν ἐλπιδοφόρα ἀκτίνα τοῦ Θεοῦ τῆς ἀγάπης, τόσο στόν ἀσθενῆ ὅσο καί στούς συγγενεῖς του.

Σημαντική ὅμως μερίδα ἀποτελοῦν καί τά ἄτομα τῆς τρίτης ἡλικίας. Οἱ ἡλικιωμένοι, φθάνοντας στό τέρμα τῆς ζωῆς τους, ἔχουν ἀνάγκη τή θαλπωρή καί τό ἐνδιαφέρον τῆς νέας γενιᾶς. Μέ τό συνεχές ἐνδιαφέρον τῆς πρεσβυτέρας, μέσα ἀπό τή γυναικεία φιλανθρωπική δραστηριότητα τῆς ἐνορίας, τις ἐπισκέψεις σέ ἱδρύματα και γηροκομεῖα, ἀκόμη καί τή διοργάνωση ἐκδηλώσεων στήν ἐνορία (γεύματα ἀγάπης κ.ἄ.), ἐπιτυγχάνεται ἡ ὁμαλή γενεαλογική συμπόρευση μέσα στην Ἐκκλησία, μία σχέση γνήσιου ἐνδιαφέροντος τῶν νεότερων γενεῶν πρός τούς ἡλικιωμένους.

Ἀλλά καί ἡ προσφορά της πρός τόν Ἱερό Ναό, ὡς κτήριο, δέν πρέπει νά εἶναι ἀμελητέα. Ἡ καθαριότητα καί ὁ εὐπρεπισμός τοῦ Ναοῦ, ἰδίως στά χωριά, ἀποτελεῖ κύριο μέλημα τῆς πρεσβυτέρας. Ἕνας Ναός ἀκάθαρτος, τόσο ἐσωτερικά ὅσο και ἐξωτερικά, ἀνεξάρτητα ἀπό το ὅποιο λειτουργικό ἤ ἄλλο ποιμαντικό ἔργο πού ἐκεῖ ἐπιτελεῖται, δέν μπορεῖ νά ἀποτελέσει πόλο ἕλξης γιά τόν λαό του Θεοῦ.

Ἡ παρασκευή ἐπίσης τοῦ προσφόρου, τό ὁποῖο θά χρησιμοποιήσει ὁ ἱερέας στήν ακολουθία τῆς Προσκομιδῆς, δεν πρέπει νά τήν ἀφήνει ἀδιάφορη. Δυστυχῶς, ἡ τάση τῶν ἀνθρώπων νά καταφεύγουν στις εὔκολες λύσεις τῶν βιομηχανοποιημένων προϊόντων εἶχε ἐπιπτώσεις καί σέ αὐτό τό θέμα. Εἶναι δεοντολογικά ἀπαράδεκτο σέ μία ἐνορία νά μήν ἐνδιαφέρεται μία μερίδα γυναικῶν και κυρίως ἡ πρεσβυτέρα, γιά τό παραδοσιακό πρόσφορο καί νά καταφεύγουν στά τυποποιημένα ψωμιά τοῦ ἀρτοποιείου, τά ὁποῖα πολλές φορές εἶναι ἄζυμοι ἄρτοι, πράγμα ἀδιανόητο για τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση. Οἱ Ὀρθόδοξοι χρησιμοποιοῦν ἔνζυμο ἄρτο κατά μίμηση τοῦ ἄρτου στόν Μυστικό Δεῖπνο.

Θά μποροῦσαν νά διατυπωθοῦν καί ἄλλες πολλές σκέψεις γύρω ἀπό τόν ρόλο τῆς πρεσβυτέρας. Ἀλλά κρίνουμε καλό στό σημεῖο αὐτό, ἀντί ἐπιλόγου, νά παραθέσουμε ἕνα ἀπόσπασμα ἀπό τό ἐξαίρετο διήγημα τοῦ μεγάλου λογοτέχνη Δημητρίου Βικέλα, «Ὁ πάπα-Νάρκισσος», ὅπου περιγράφεται με πολλή γλαφυρότητα καί παραστατικότητα ἡ ὑποδειγματική ἀγάπη μίας πρεσβυτέρας προς τόν ἱερέα σύζυγό της:

«Αἴφνης ὁ γέρων χωρικός ἤκουσε βηματισμόν πλησίον του ἐλαφρόν. Ἐστράφη ἀπορῶν καί εἶδεν ἐρχομένην πρός την καλύβην τήν γυναίκα τοῦ ἱερέως. Ἠγέρθη ἀμέσως καί προέβη εἰς προϋπάντησίν της.

- Τί σοῦ ἦλθε νά κάμῃς τόσον δρόμον πεζή, παπαδιά;

- Ἐνόμιζα ὅτι θά σᾶς ἀπαντήσω εἰς τά μισά τοῦ δρόμου και ὀλίγ’ ὀλίγον ἦλθα ἕως ἐδῶ. Ποῦ εἶναι ὁ παπάς;

- Μέσα, μέ τόν λεπρόν.

- Ζῇ ἤ ἀπέθανε;

- Ὅ,τι καί ἄν σοῦ πῶ, σέ γελῶ.

- Δέν πηγαίνεις νά ἰδῆς;

- Μοῦ τό ἔχει ἐμποδισμένον ὁ παπάς.

Ἡ παπαδιά ἐσιώπησεν ἐπ’ ὀλίγον καί ἔπειτα ἐπανέλαβε μετά τινος ἀνησυχίας:

- Θά νυχτωθῆτε ἐδῶ.

- Δέν πειράζει. Ἔχει φεγγάρι. Μόνον ἐσύ, τί ἤθελες νά ἔλθῃς;

- Ἔφερα τό ράσον.

Καί ἔδειξε κρεμάμενον ἐπί τοῦ βραχίονός της, ἐπιμελῶς διπλωμένον, τό καλόν ράσον τοῦ πάπα-Νάρκισσου.

- Τί τό ἔφερες; Μή εἶναι κρύον νά τά φορέσῃ ἐπανωτά;

- Ἴσως χρειασθῇ, εἶπεν ἡ παπαδιά.

Καί λέγοντες ταῦτα, ἔφθασαν εἰς τήν εἴσοδον τοῦ περιβόλου.

- Κάθισ’ ἐδῶ, παπαδιά, εἰς τήν πέτραν. Θά εἶσαι κουρασμένη.

- Ὄχι, δέν ἐκουράσθηκα. Να πάγω μέσα, Γερό-Θανάση;

- Νά μή θυμώσῃ ὁ παπᾶς!

Ἡ παπαδιά ἐκάθισεν ἐπί τῆς πέτρας. Ἀνά πᾶσαν στιγμήν ἔστρεφε τήν κεφαλήν πρός την καλύβην. Ἡ ἀνησυχία, ἐζωγραφίζετο εἰς τό πρόσωπόν της. Ὁ γέρων τήν ἐλυπήθη ἤ συνεμερίζετο ἴσως καί αὐτός τήν ἀνυπομονησίαν της.

- Μή χολοσκάνῃς, εἶπε. Πηγαίνω σιγά-σιγά νά ἰδῶ. Ἐπροχώρησε βραδέως προς τήν καλύβην, τείνων τά ὦτα ἀνά πᾶν βῆμα. Δέν ἤκουε τίποτε. Ὅτε ἔφθασεν εἰς τήν θύραν,ἐστάθη. Ὁ ἱερεύς ἔλεγέ τι, ταπεινῃ τῇ φωνῇ. Μόλις ἠδύνατο ν’ ἀκούσῃ ὁ γέρων. Ἔκυψε την κεφαλήν ἐντός τῆς καλύβης. Τοῦ λεπροῦ ἡ κεφαλή δέν ἐφαίνετο. Τήν ἀπέκρυπτον τά νῶτα τοῦ ἱερέως, ὅστις γονατιστός ἐπί τοῦ ἐδάφους κλίνων τόν αὐχένα πρός τόν λεπρόν, προσηύχετο. Ἡ λευκή ὀθόνη, διά τῆς ὁποίας ὁ Γερό-Θανάσης εἶχε καλύψει το πρόσωπον τοῦ ἀσθενοῦς, ἔκειτο ἐκεῖ ἐρριμμένη παρά τούς πόδας του.

Ὁ χωρικός ἀπεσύρθη ἡσύχως καί ἐπέστρεψε πρός τήν εἴσοδον. Ἡ παπαδιά ἀκίνητος ἐπί τῆς πέτρας, ἀκολουθοῦσα διά τῶν ὀφθαλμῶν τάς κινήσεις

του, ἐπερίμενε τήν ἐπιστροφήν του.

- Τί εἶδες;, ἠρώτησε.

- Τίποτε.

Κατ’ ἐκείνην τήν στιγμήν ὁ ἱερεύς ἐξῆλθε τῆς καλύβης και μέ βήματα ἀργά διέσχισε τον κῆπον. Δέν ἐφόρει τό ράσον του. Εἰς τάς ἀνυψωμένας χείρας

ἐκράτει τό εὐχολόγιον καί το ἀρτοφόριον. Ἐβάδιζε μέ ὀρθίαν καί ἀκίνητον τήν κεφαλήν, μέ το βλέμμα ἤρεμον, ἐνῶ ἔσειεν ὁ ἄνεμος τήν λυτήν κόμην του.

Ἐφαίνετο ἄλλος ἤδη ἄνθρωπος! Ἐπλησίασε πρός τόν γέροντα καί πρός τήν σύζυγόν του χωρίς οὐδεμίαν νά ἐκφράσῃ ἀπορίαν διά τήν ἔλευσίν της. Ἀμφότεροι ἐκεῖνοι δέν ἐκινήθησαν προς προϋπάντησίν του. Τόν ἐπερίμενον νά ἔλθῃ. Δέν ἀπηύθυναν ἐρώτησιν πρός αὐτόν. Ἐπερίμενον νά ὁμιλήσῃ.

- Ἀνεπαύθη, εἶπεν ὁ ἱερεύς.

Ὁ Γερό-Θανάσης καί ἡ παπαδιά ἔκαμαν ἐν σιωπῇ τον σταυρόν τῶν.

- Αὔριoν τό πρωί θά ἔλθωμεν νά τόν θάψωμεν, ἐξηκολούθησεν.

Ἡ φωνή του εἶχέ τι τό σοβαρόν, τό ἐπιβάλλον. Οὐδέποτε ἡ σύζυγός του τον ἤκουσεν ὁμιλοῦντα οὕτω. Τόν ἤκουε καί τά δάκρυα ἀνέβαινον ἡσύχως εἰς τούς ὀφθαλμούς της. Ἠσθάνετο ὅτι ἡ δοκιμασία αὕτη ἐνίσχυσε διά παντός την ψυχήν του.

- Νά μείνω ἐδῶ τήν νύκτα;,ἠρώτησεν ὁ Γερό-Θανάσης.

- Μεῖνε. Θά ἔλθω πολύ πρωί.

Καί βλέπων τήν σύζυγόν του, ἥτις ἔτεινε πρός αὐτόν τό ράσον.

- Καλά ἔκαμες καί μοῦ το ἔφερες, εἶπεν. Ἐσκέπασα με τό ἄλλο τόν νεκρόν.

Καί βαδίζοντες ὁ εἷς παρά τον ἄλλον, ἐπέστρεψαν εἰς την οἰκίαν των πεζοί ὁ ἱερεύς καί ἡ σύζυγός του».