Στο βιβλίο Παραλειπομένων Α΄, κεφάλαιο κθ', έχουμε περιγραφή του Ναού που έχτισε ο Σολωμόντας για να γίνεται η λατρεία του Θεού.

Στην Παλαιά Διαθήκη υπάρχουν επίσης διάφορα χωρία για τη συναγωγή, τον περιούσιο λαό, που αργότερα στον Χριστιανισμό ταυτίστηκαν με την Εκκλησία, καθώς στην Καινή Διαθήκη αλλάζει η έννοια του περιούσιου λαού. Σε πολλά χωρία η λέξη συναγωγή περιγράφει την κοινότητα των εκλεκτών του Θεού, που καλέστηκαν (εκκαλώ) και συνάχθηκαν απ' τον Θεό.



Ένα χωρίο στην Καινή Διαθήκη που δείχνει την διεύρυνση του όρου περιούσιος λαός βρίσκουμε στο κατά Ιωάννην, ι':16
"καὶ ἄλλα πρόβατα ἔχω, ἃ οὐκ ἔστιν ἐκ τῆς αὐλῆς ταύτης· κἀκεῖνά με δεῖ ἀγαγεῖν, καὶ τῆς φωνῆς μου ἀκούσουσι, καὶ γενήσεται μία ποίμνη, εἷς ποιμήν."


Ο όρος Εκκλησία, στη Χριστιανική Πίστη, δηλώνει την ιδρυθείσα κοινωνία από τον Ιησού Χριστό, την οποία αποτελούν όλοι οι πιστεύοντες στο Χριστό, με σκοπό την προσωπική τους σωτηρία.

Με αυτή την έννοια, Εκκλησία είναι η Βασιλεία του Θεού, που ο Ιησούς Χριστός θεμελίωσε στη γη για την πραγμάτωση της Θείας Βούλησης και σημαίνει Κοινωνία ανθρώπων, οι οποίοι με την πίστη τους στον Ιησού αποτελούν μέλη της.

Από τους λόγους του Ιησού ότι "η βασιλεία η εμοί ουκ έστι εκ του κόσμου τούτου", γίνεται φανερό, ότι η Εκκλησία κυρίως αποτελεί την ουράνια Βασιλεία του Θεού, όπου καλούνται να μετάσχουν όλοι οι άνθρωποι. Αλλού η Εκκλησία παραβάλεται προς σώμα, κεφαλή του οποίου είναι ο Χριστός και μέλη του σώματος όλοι οι πιστοί.

Κατά τη διδασκαλία των Χριστιανών Πατέρων, η κοινωνία των Πρωτοπλάστων, μέσα στον Παράδεισο, με τον Τριαδικό Θεό και τους αγγέλους αποτελεί την πρώτη Εκκλησία της Παλαιάς Διαθήκης. Μετά την πτώση των Πρωτοπλάστων, κατά την παράδοση, η Διαθήκη (Συμφωνία) μεταξύ Θεού και Αβραάμ αποτελεί την ανασύσταση της πρώτης Εκκλησίας. Η εκλογή των δώδεκα Αποστόλων, ο νέος Ισραήλ του Θεού είναι η Εκκλησία της Καινής Διαθήκης, η οποία συνεχίζεται έως τη συντέλεια του αιώνος, από τους διαδόχους των Αποστόλων, τους Επισκόπους.

Η συγγραφή των τριών πρώτων ευαγγελίων τοποθετείται, γύρω στο 70 μ.Χ. ήδη όμως η εκκλησία υπήρχε και είχε αναπτύξει ιεραποστολική δράση, λάτρευε τον Κύριο και κατηχούσε τα μέλη της. Την πίστη της στο λυτρωτικό θάνατο του Χριστού εκδήλωνε η εκκλησία με τις διάφορες ομολογίες πίστης και διακήρυσσε τις συνέπειες του σταυρικού θανάτου με τους ύμνους της, ενώ παράλληλα τις κήρυττε και προς όλους τους ανθρώπους. Το κήρυγμα της πρώτης εκκλησίας, οι ύμνοι της και οι ομολογίες πίστης διασώζονται στά βιβλία της Καινής Διαθήκης, εκτός τών ευαγγελίων, ιδίως στις Πράξεις των Αποστόλων και στις επιστολές του Παύλου, οι όποιες είναι και τα πρώτα γραπτά κείμενα της Καινής Διαθήκης.

Για τους πρώτους Χριστιανούς η λέξη εκκλησία είχε ήδη θρησκευτική σημασία λόγω της χρήσης της στην Παλαιά Διαθήκη (μετάφραση στα ελληνικά από τους εβδομήκοντα). Ακολουθούν αναφορές της Καινής Διαθήκης στην εκκλησία που καταδεικνύουν τη σημασία της εκκλησίας στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, καθώς και την λειτουργία της.

θεμελίωση και λειτουργία της εκκλησίας:

Κατά Ματθαίον, ιστ' 18-19
"18 κἀγὼ δέ σοι λέγω ὅτι σὺ εἶ Πέτρος, καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν, καὶ πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς. 19 Πάλιν ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἐὰν δύο ὑμῶν συμφωνήσωσιν ἐπὶ τῆς γῆς περὶ παντὸς πράγματος οὗ ἐὰν αἰτήσωνται, γενήσεται αὐτοῖς παρὰ τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς."

Πράξεις Αποστόλων, κ':28
"προσέχετε οὖν ἑαυτοῖς καὶ παντὶ τῷ ποιμνίῳ ἐν ᾧ ὑμᾶς τὸ Πνεῦμα τὸ ῞Αγιον ἔθετο ἐπισκόπους, ποιμαίνειν τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ, ἣν περιεποιήσατο διὰ τοῦ ἰδίου αἵματος."

Πράξεις Αποστόλων, κ':29-31
29 ἐγὼ γὰρ οἶδα τοῦτο, ὅτι εἰσελεύσονται μετὰ τὴν ἄφιξίν μου λύκοι βαρεῖς εἰς ὑμᾶς μὴ φειδόμενοι τοῦ ποιμνίου· 30 καὶ ἐξ ὑμῶν αὐτῶν ἀναστήσονται ἄνδρες λαλοῦντες διεστραμμένα τοῦ ἀποσπᾶν τοὺς μαθητὰς ὀπίσω αὐτῶν. 31 διὸ γρηγορεῖτε, μνημονεύοντες ὅτι τριετίαν νύκτα καὶ ἡμέραν οὐκ ἐπαυσάμην μετὰ δακρύων νουθετῶν ἕνα ἕκαστον."

Στις Πράξεις Αποστόλων, ιε':6-22
έχουμε περιγραφή της συνόδου των Αποστόλων στα Ιεροσόλυμα.

επιστολή προς Εβραίους, ιγ':17
"Πείθεσθε τοῖς ἡγουμένοις ὑμῶν καὶ ὑπείκετε· αὐτοὶ γὰρ ἀγρυπνοῦσιν ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ὑμῶν ὡς λόγον ἀποδώσοντες· ἵνα μετὰ χαρᾶς τοῦτο ποιῶσι καὶ μὴ στενάζοντες· ἀλυσιτελὲς γὰρ ὑμῖν τοῦτο."

κατά Ιωάννην, κ':22-23
"22 καὶ τοῦτο εἰπὼν ἐνεφύσησε καὶ λέγει αὐτοῖς· λάβετε Πνεῦμα ῞Αγιον· 23 ἄν τινων ἀφῆτε τὰς ἁμαρτίας, ἀφίενται αὐτοῖς, ἄν τινων κρατῆτε, κεκράτηνται."

Πράξεις Αποστόλων, β':1-4
"1 Καί ἐν τῷ συμπληροῦσθαι τὴν ἡμέραν τῆς πεντηκοστῆς ἦσαν ἅπαντες ὁμοθυμαδὸν ἐπὶ τὸ αὐτό. 2 καὶ ἐγένετο ἄφνω ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἦχος ὥσπερ φερομένης πνοῆς βιαίας, καὶ ἐπλήρωσεν ὅλον τὸν οἶκον οὗ ἦσαν καθήμενοι· 3 καὶ ὤφθησαν αὐτοῖς διαμεριζόμεναι γλῶσσαι ὡσεὶ πυρός, ἐκάθισέ τε ἐφ᾿ ἕνα ἕκαστον αὐτῶν, 4 καὶ ἐπλήσθησαν ἅπαντες Πνεύματος ῾Αγίου, καὶ ἤρξαντο λαλεῖν ἑτέραις γλώσσαις καθὼς τὸ Πνεῦμα ἐδίδου αὐτοῖς ἀποφθέγγεσθαι."

επιστολή Πέτρου Β', γ':16
"ὡς καὶ ἐν πάσαις ταῖς ἐπιστολαῖς λαλῶν ἐν αὐταῖς περὶ τούτων, ἐν οἷς ἐστι δυσνόητά τινα, ἃ οἱ ἀμαθεῖς καὶ ἀστήρικτοι στρεβλοῦσιν ὡς καὶ τὰς λοιπὰς γραφὰς πρὸς τὴν ἰδίαν αὐτῶν ἀπώλειαν."

επιστολή Ιούδα, α':3
"᾿Αγαπητοί, πᾶσαν σπουδὴν ποιούμενος γράφειν ὑμῖν περὶ τῆς κοινῆς σωτηρίας, ἀνάγκην ἔσχον γράψαι ὑμῖν παρακαλῶν ἐπαγωνίζεσθαι τῇ ἅπαξ παραδοθείσῃ τοῖς ἁγίοις πίστει."

επιστολή προς Γαλάτας, γ':27-28
"27 ὅσοι γὰρ εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε. 28 οὐκ ἔνι ᾿Ιουδαῖος οὐδὲ ῞Ελλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ."

εκκλησία γενικά:

επιστολή προς Κορινθίους Α', ια':22
"μὴ γὰρ οἰκίας οὐκ ἔχετε εἰς τὸ ἐσθίειν καὶ πίνειν; ἢ τῆς ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ καταφρονεῖτε καὶ καταισχύνετε τοὺς μὴ ἔχοντας; τί ὑμῖν εἴπω; ἐπαινέσω ὑμᾶς ἐν τούτῳ; οὐκ ἐπαινῶ."

επιστολή προς Εφεσίους, ε':3-6
"3 σπουδάζοντες τηρεῖν τὴν ἑνότητα τοῦ Πνεύματος ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς εἰρήνης. 4 ἓν σῶμα καὶ ἓν Πνεῦμα, καθὼς καὶ ἐκλήθητε ἐν μιᾷ ἐλπίδι τῆς κλήσεως ὑμῶν· 5 εἷς Κύριος, μία πίστις, ἓν βάπτισμα· 6 εἷς Θεὸς καὶ πατὴρ πάντων, ὁ ἐπὶ πάντων, καὶ διὰ πάντων, καὶ ἐν πᾶσιν ἡμῖν."

επιστολή προς Εφεσίους, ε':11-16
"11 καὶ αὐτὸς ἔδωκε τοὺς μὲν ἀποστόλους, τοὺς δὲ προφήτας, τοὺς δὲ εὐαγγελιστάς, τοὺς δὲ ποιμένας καὶ διδασκάλους, 12 πρὸς τὸν καταρτισμὸν τῶν ἁγίων εἰς ἔργον διακονίας, εἰς οἰκοδομὴν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, 13 μέχρι καταντήσωμεν οἱ πάντες εἰς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ, 14 ἵνα μηκέτι ὦμεν νήπιοι, κλυδωνιζόμενοι καὶ περιφερόμενοι παντὶ ἀνέμῳ τῆς διδασκαλίας, ἐν τῇ κυβείᾳ τῶν ἀνθρώπων, ἐν πανουργίᾳ πρὸς τὴν μεθοδείαν τῆς πλάνης, 15 ἀληθεύοντες δὲ ἐν ἀγάπῃ αὐξήσωμεν εἰς αὐτὸν τὰ πάντα, ὅς ἐστιν ἡ κεφαλή, ὁ Χριστός, 16 ἐξ οὗ πᾶν τὸ σῶμα συναρμολογούμενον καὶ συμβιβαζόμενον διὰ πάσης ἁφῆς τῆς ἐπιχορηγίας κατ' ἐνέργειαν ἐν μέτρῳ ἑνὸς ἑκάστου μέρους τὴν αὔξησιν τοῦ σώματος ποιεῖται εἰς οἰκοδομὴν ἑαυτοῦ ἐν ἀγάπῃ."

επιστολή προς Εφεσίους, ε':23-27
"23 ὅτι ὁ ἀνήρ ἐστι κεφαλὴ τῆς γυναικός, ὡς καὶ ὁ Χριστὸς κεφαλὴ τῆς ἐκκλησίας, καὶ αὐτός ἐστι σωτὴρ τοῦ σώματος. 24 ἀλλ' ὥσπερ ἡ ἐκκλησία ὑποτάσσεται τῷ Χριστῷ, οὕτω καὶ αἱ γυναῖκες τοῖς ἰδίοις ἀνδράσιν ἐν παντί. 25 οἱ ἄνδρες ἀγαπᾶτε τὰς γυναῖκας ἑαυτῶν, καθὼς καὶ ὁ Χριστὸς ἠγάπησε τὴν ἐκκλησίαν καὶ ἑαυτὸν παρέδωκεν ὑπὲρ αὐτῆς, 26 ἵνα αὐτὴν ἁγιάσῃ καθαρίσας τῷ λουτρῷ τοῦ ὕδατος ἐν ρήματι, 27 ἵνα παραστήσῃ αὐτὴν ἑαυτῷ ἔνδοξον τὴν ἐκκλησίαν, μὴ ἔχουσαν σπίλον ἢ ρυτίδα ἤ τι τῶν τοιούτων, ἀλλ' ἵνα ᾖ ἁγία καὶ ἄμωμος."

κατ' οίκον εκκλησία:

επιστολή προς Ρωμαίους, ιστ':4
"οἵτινες ὑπὲρ τῆς ψυχῆς μου τὸν ἑαυτῶν τράχηλον ὑπέθηκαν, οἷς οὐκ ἐγὼ μόνος εὐχαριστῶ, ἀλλὰ καὶ πᾶσαι αἱ ἐκκλησίαι τῶν ἐθνῶν, καὶ τὴν κατ᾿ οἶκον αὐτῶν ἐκκλησίαν."

η εκκλησία ως σώμα Χριστού:

επιστολή προς Εφεσίους, α':22-23
"22 καὶ πάντα ὑπέταξεν ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ, καὶ αὐτὸν ἔδωκε κεφαλὴν ὑπὲρ πάντα τῇ ἐκκλησίᾳ, 23 ἥτις ἐστὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ, τὸ πλήρωμα τοῦ τὰ πάντα ἐν πᾶσι πληρουμένου."

επιστολή προς Εφεσίους, δ':15-16
"15 ἀληθεύοντες δὲ ἐν ἀγάπῃ αὐξήσωμεν εἰς αὐτὸν τὰ πάντα, ὅς ἐστιν ἡ κεφαλή, ὁ Χριστός, 16 ἐξ οὗ πᾶν τὸ σῶμα συναρμολογούμενον καὶ συμβιβαζόμενον διὰ πάσης ἁφῆς τῆς ἐπιχορηγίας κατ' ἐνέργειαν ἐν μέτρῳ ἑνὸς ἑκάστου μέρους τὴν αὔξησιν τοῦ σώματος ποιεῖται εἰς οἰκοδομὴν ἑαυτοῦ ἐν ἀγάπῃ."

επιστολή προς Ρωμαίους, ιβ':5
"οὕτως οἱ πολλοὶ ἓν σῶμά ἐσμεν ἐν Χριστῷ, ὁ δὲ καθ᾿ εἷς ἀλλήλων μέλη."

επιστολή προς Κορινθίους Α', ιβ':27
"῾Υμεῖς δέ ἐστε σῶμα Χριστοῦ καὶ μέλη ἐκ μέρους."

επιστολή προς Κολοσσαείς, α':18
"καὶ αὐτός ἐστιν ἡ κεφαλὴ τοῦ σώματος, τῆς ἐκκλησίας·"

επιστολή προς Τιμόθεον Α', γ':15
"ἐὰν δὲ βραδύνω, ἵνα εἰδῇς πῶς δεῖ ἐν οἴκῳ Θεοῦ ἀναστρέφεσθαι, ἥτις ἐστὶν ἐκκλησία Θεοῦ ζῶντος, στῦλος καὶ ἑδραίωμα τῆς ἀληθείας."

ο απόστολος Παύλος απευθυνόμενος σε τοπικές εκκλησίες (επίσης στον Ακύλα και στην Πρίσκιλλα και στην κατ' οίκον εκκλησία τους):

επιστολή προς Γαλάτας, α':2,22
"2 καὶ οἱ σὺν ἐμοὶ πάντες ἀδελφοί, ταῖς ἐκκλησίαις τῆς Γαλατίας·"
"22 ἤμην δὲ ἀγνοούμενος τῷ προσώπῳ ταῖς ἐκκλησίαις τῆς ᾿Ιουδαίας ταῖς ἐν Χριστῷ·"

επιστολή προς Κορινθίους Α', α':2
"τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ Θεοῦ τῇ οὔσῃ ἐν Κορίνθῳ, ἡγιασμένοις ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ, κλητοῖς ἁγίοις, σὺν πᾶσι τοῖς ἐπικαλουμένοις τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ ἐν παντὶ τόπῳ αὐτῶν τε καὶ ἡμῶν·"

επιστολή προς Κορινθίους Α', ιστ':19
"᾿Ασπάζονται ὑμᾶς αἱ ἐκκλησίαι τῆς ᾿Ασίας. ἀσπάζονται ὑμᾶς ἐν Κυρίῳ πολλὰ ᾿Ακύλας καὶ Πρίσκιλλα σὺν τῇ κατ᾿ οἶκον αὐτῶν ἐκκλησίᾳ."