Ὁ σήμερον ἑορταζόμενος Ἅγιος με τὸ μέγεθος τῆς ἁγιαστικῆς του καταστάσεως, ποὺ ἀπεκόμισε διὰ τῆς ὀρθῆς του πολιτείας, συνεκλόνισε τὸν κόσμο ὁλόκληρο. Εἶναι δὲ πραγματικὰ ἕνα παρήγορο ὄνομα εἰς ὅλα τὰ στόματα τῶν πιστῶν. Γιὰ τὴν Ἐκκλησία μας αὐτὸ δὲν εἶναι παράδοξο, διότι ὁδηγεῖ τὰ τέκνα της εἰς αὐτὸ τὸ ὕψος καὶ σ᾿ αὐτὲς τὶς διαστάσεις. Σέ μας ὅμως, ποὺ πραγματικὰ μᾶς περισφίγγουν οἱ τόσες μας ἀδυναμίες, εἶναι ἕνα παρήγορο σημεῖο, τὸ ὅτι καὶ στὶς δύσκολες αὐτὲς ἡμέρες βρίσκονται ὁμοιοπαθεῖς μέ μᾶς ἄνθρωποι, οἱ ὁποίοι ὄχι μόνο ἁπλῶς κατενίκησαν τὰ πάθη τους, ἐπέρασαν ἀπὸ τὴν παρὰ - φύσι στὴν κατὰ φύσι ζωή, ἀλλὰ ἐπέρασαν καὶ τὶς φυσικὲς διαστάσεις καὶ ἔφθασαν στὴν ὑπὲρ - φύσι, μέσα στὸν ἁγιασμό, στὸ τέρμα τῆς τελειότατης ἐπαγγελίας ποὺ εἶναι αὐτὴ ἡ υἱοθεσία. Ὁ σημερινὸς λοιπὸν Ἅγιος εἶναι ἀκριβῶς αὐτοῦ τοῦ ὕψους.

Ἐκεῖνο τὸ ὁποῖο ἐχαρακτήριζε πάντοτε αὐτὸ τὸν οὐρανομήκη φωστῆρα τῆς Ἐκκλησίας μας, ἦτο ὅτι ἀπὸ τὴν μικρή του ἡλικία ἐπερίσσευσε μέσα του ἡ ἀγάπη πρὸς τὸν πλησίον καὶ ἡ πίστι πρὸς τὸν Θεό.

Κάποτε, ὅταν ἐταξίδευε μὲ τὸ καράβι, συνέβη μεγάλη τρικυμία. Αὐτὸς ἦτο πολὺ νέος. Οἱ ἄλλοι ἐφοβήθησαν, αὐτὸς ὅμως μὲ τὴν παιδική του ἁπλότητα καὶ τὴν ἀκεραία του πίστι πρὸς τὸν Θεό, εἶπε σὰν προσευχή, ἀλλὰ καὶ σὰν ἀπορία πρὸς τοὺς συμπλέοντας: «Καλά, πῶς εἶναι δυνατὸ ὁ Θεὸς τὸν ὁποῖο πιστεύομε καὶ ἐπικαλούμεθα, νὰ μᾶς ἀφήση νὰ χαθοῦμε καὶ νὰ μὴν μᾶς σώσῃ;» Καὶ πράγματι δὲν διεψεύσθη, διότι ὄντως ἐκινδύνευσαν ἀλλὰ ἐσώθησαν.

Ἐκεῖνο τὸ ὁποῖο, ὅπως εἶπα, τὸν ἐχαρακτήριζε ἦταν ἡ ἀγάπη πρὸς τὸν πλησίον. Αὐτὴ τὸν παρακινοῦσε, οὗτος ὥστε ἐὰν κάτι ἐμάνθανε ἀπὸ τὴν Γραφή, ἢ ἀπὸ κάποιο πατερικὸ κείμενο τὸ ὁποῖο συντελοῦσε πρὸς μετάνοια καὶ σωτηρία, ἤθελε νὰ τὸ μεταδώση καὶ στὸν πλησίον του. Καὶ ἔγραφε τὴν πρότασι σὲ χαρτάκια καὶ τὴν ἔβαζε, κάπου, ἢ τὴν ἐσκόρπιζε σὲ σημεῖα ποὺ ἐπίστευε ὅτι θὰ ἠμποροῦσε κάποιος νὰ τὴν διαβάση. Μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο τότε, τῆς παιδικότητός του, ἐφήρμοζε τὴν πρὸς τὸν πλησίον ἀγάπη. Ἦτο ἕνα δεῖγμα, τοῦ τί περιεῖχε μέσα στὴν ἁγία του ψυχή, διότι βλέπετε, ἀγκάλιασε ὅλο τὸ πλήρωμα τῶν πιστῶν, στὰ τετραπέρατά της οἰκουμένης.

Ὅπου ἐπικαλοῦνται τὸ γλυκύ του ὄνομα, ἐκεῖ παρίσταται μὲ τὴν θαυματουργική του ἐνέργεια. Σὰν ποταμὸς ρέουν τὰ θαύματα, τὰ ὁποῖα ἀκριβῶς πηγάζουν ἀπὸ τὴν πλήρη ἀγάπης καρδία του, ποὺ συνεχῶς θέλει νὰ συμπαρίσταται στὸν πανανθρώπινο πόνο.

Αὐτός, διαπιστώνοντας τὴν παχυλὴ ἄγνοια ποὺ εὑρίσκετο ἡ φυλή μας, ἐπίστευσε ὅτι ἐὰν κατορθώση νὰ μάθη γράμματα, θὰ ἠμποροῦσε νὰ ὀφελήσῃ τὸν πλησίον του. Ἔτσι λοιπὸν μέσα στὴν φροντίδα του αὐτή, εὑρέθησαν τὰ κατάλληλα ἐκεῖνα ὄργανα ποὺ ἐβοήθησαν σιγὰ-σιγὰ στὶς κλιμακώσεις τῆς παιδείας, νὰ μεταφερθῆ ἀπὸ τὴν στοιχειώδη παιδεία στὴν μέση. Καὶ ὅταν ἐτελείωσε τὶς γυμνασιακές του σπουδές, ποὺ ἦταν περισσότερο ἀνώτερες ἀπὸ τὶς σημερινές, ἐξασκοῦσε τὸ ἐπάγγελμα τοῦ δημοδιδασκάλου στὴν νῆσο Χῖο. Περισσότερο ἐπεδίδετο, ὄχι τόσο στὸ νὰ μάθη γράμματα τοὺς μικροὺς μαθητές, ὅσο στὸ νὰ μεταδώση στοὺς χριστιανοὺς τὸ νόημα τῆς πίστεως, τῆς χριστιανικῆς μας ἀγωγῆς. Ἐκεῖ ἦτο ὁ πόθος του.

Ἀφοῦ διεπίστωσαν οἱ χριστιανοὶ τῆς περιφέρειας ἐκείνης τὸν πόθο τοῦ νέου αὐτοῦ μέσα στὴν παιδεία, ἐφρόντισαν καὶ τὸν ἔστειλαν νὰ προχωρήση σὲ πανεπιστημιακὲς σπουδές. Καὶ ἀφοῦ ἐτελείωσε, ἐξεδηλώνετο μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ἡ πεποίθησί του, ὅτι ἤθελε ὁπωσδήποτε νὰ πληρώση τὴν γεμάτη χριστιανικὴ ἀγάπη καρδία του καὶ νὰ ἠμπορέσῃ νὰ μεταδώση μὲ ὅλες του τὶς δυνάμεις στὸν συνάνθρωπό του τὰ μέσα της σωτηρίας, τῆς σωστῆς πίστεως καὶ τοῦ βιωματισμοῦ. Αὐτὸ ἐνόμιζε, ὅτι θὰ ἠμποροῦσε νὰ τὸ πετύχη διὰ τῆς μαθήσεως καὶ τοῦ λόγου. Ἔτσι ἡ νεανική του τότε καὶ ἁγνὴ ψυχὴ ἐπίστευσε, ὅτι αὐτὸ τὸ ἐργαλεῖο τῆς χρειαζόταν. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἐπεδόθη μέσα στὴν ἔκτασι τῆς παιδείας.

Ὅταν στὸ Πανεπιστήμιο ἐτελείωσε τὴν Θεολογία, ὅπως ἐπιθυμοῦσε, ἐγύρισε κατ᾿ εὐθεῖα πρὸς τὴν Ἐκκλησία. Προσελήφθη ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας ὅπου ἔγινε Ἐπίσκοπος μιᾶς Μητροπόλεως, τῆς λεγομένης Πενταπόλεως. Καὶ ἡ μεγάλη του δρᾶσι ἦταν ὅτι δὲν ὑπεχώρησε οὔτε στὸ παραμικρό, ἀλλὰ ὅλες του τὶς δυνάμεις τὶς διέθετε συνεχῶς στὸ στήριγμα τῆς Ἐκκλησίας. Ἐφρόντισε ἀκόμα καὶ τοὺς ναοὺς νὰκαλλωπίση, εἴτε μὲ ἁγιογραφίες, εἴτε μὲ τὰ ὑπόλοιπα τελετουργικὰ καὶ λειτουργικὰ μέσα ποὺ τοὺς ἐχρειάζοντο, οὗτος ὥστε μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο νὰ ἑλκύωνται περισσότερο οἱ πιστοὶ καὶ νὰ καταρτίζωνται.

Ἀλλὰ ἐδῶ ἀκριβῶς ἀπεδείχθη ἕνα γεγονός· ὅτι μόνο ἡ προσφορὰ τῆς προσπάθειας καὶ μόνο τὸ ἐργαλεῖο τῆς μαθήσεως, τὰ ὁποῖα διέθετε τότε, δὲν ἦταν ἱκανὰ νὰ ὁλοκληρώσουν τὸν πόθο τῆς φλεγόμενης πρὸς τὸ Θεὸ καρδίας του. Ἀναζητοῦσε συνεχῶς νὰ εὕρη αὐτὸ τὸν τρόπο, τὸν ὁποῖο ἐπίστευε μὲν ὅτι ὑπάρχει, ἀλλὰ δὲν τὸν κατεῖχε, οὔτε στὸν ζῆλο τὸν θερμό, οὔτε στὴν μάθησι. Κάπου ἀλλοῦ ἦτο. Βλέποντας τὶς ἀτασθαλίες τῶν ἀνθρώπων καὶ τὴν σύγκρουσι τῆς ἐξουσίας καὶ τὸν ὑπέρμετρο ἐναντίο του φθόνο ποὺ ἔφθασε μέχρι διωγμοῦ, φεύγει ἀπὸ τὴν ἐπισκοπική του θέσι καὶ ἐπιδίδεται περισσότερο μέσα στὴν προσπάθειά του αὐτή, τὴν ὁποία συνεχίζει στὸ νὰ ὀφελήσῃ τὸν συνάνθρωπό του.

Διωκόμενος ᾖλθε στὴν Ἑλλάδα. Ἄρχισε ὡς ἱεροκῆρυξ ἀπὸ τὸν ἄμβωνα, συγγράφων καὶ ἐκφωνῶν πύρινους λόγους περὶ μετανοίας. Ἑρμήνευε τὰ δόγματα καὶ γενικὰ ὁλόκληρο τὴν ἐκκλησιαστική μας παράδοσι. Καὶ εἰς αὐτὸ τὸν τομέα ἐπέδειξε ὁλόκληρο τὸν ζῆλο του, πιστεύοντας ὅτι μέσῳ αὐτοῦ τοῦ τρόπου θὰ εὕρισκε αὐτὸ τὸ ὁποῖο περιεῖχε μέσα στὴν δίψα τῆς ἀναζητήσεώς του. Ἐζητοῦσε νὰ εὕρη κάτι, ποὺ καὶ αὐτὸς ὁ ἴδιος νὰ ὁλοκληρωθῆ καὶ μέσῳ ἐκείνου νὰ ἐπιτύχη ὁλόκληρο τὴν ἀποστολή του. Ἔπειτα ὑπηρέτησε μέσα στὴν ἐκκλησιαστικὴ ἐκπαίδευσι καὶ συγκεκριμένα στὴν Ριζάρειο σχολή. Προσέφερε πολλοὺς καρπούς, ὅπως ἤδη ἀναφέρουν καὶ ζωντανὰ πρόσωπα, ποὺ ὑπῆρξαν μαθηταί του. Ὁ ζῆλος του, ἡ εὐσέβειά του δὲν ἐμειώθη οὔτε εἰς αὐτὸ τὸ σημεῖο· ὅμως δὲν συνήντησε τὸ μυστικὸ ἐκεῖνο τὸ ὁποῖο ἀναζητοῦσε ἡ ψυχή του. Οὔτε ὡς ἱεροκῆρυξ, οὔτε ὡς ὑπεύθυνος τῆς Ριζαρείου Σχολῆς ἐπλήρωσε αὐτὸ τὸν πόθο. Καὶ τότε ἄλλαξε πάλι, ἀναζητώντας συνεχῶς τοὺς καταλλήλους ἐκείνους τρόπους ποὺ θὰ ὁλοκληρωνόταν καὶ αὐτὸς ὡς προσωπικότης, ἀλλὰ καὶ θὰ ἠμποροῦσε νὰ μεταδώση καὶ στὸν πλησίο του ἐξ ὁλοκλήρου πλέον αὐτὸ τὸ ὁποῖο ἐχρειάζετο.

Καὶ τότε ἐπίστευσε στὶς πατερικὲς γραμμές, ὅτι αὐτὸ θὰ τὸ ἐπετύγχανε διὰ τῆς ἀπολύτου συνεργασίας τῆς Χάριτος. Θὰ μοῦ πῆτε ἕως τότε δὲν ὑπῆρχε μαζί του ἡ Χάρις; Ἀσφαλῶς ὑπῆρχε. Δὲν ὑπάρχει χριστιανὸς πιστὸς ποὺ νὰ μὴν ἔχῃ μαζί του τὴν Θεία Χάρι. Ὅμως δὲν εἶχε ἀκόμη ἐκείνη τὴν Χάρι, τὴν ὁποία οἱ Πατέρες μας ἀκριβῶς ἐπέτυχαν στὸ τέρμα τῆς ἀγωνιστικῆς τους ζωῆς· ἐκείνη ἡ ὁποία πηγάζει ἀπὸ τὴν πρᾶξι καὶ ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο στὴν θεωρία, στὸν τέλειο βαθμὸ τοῦ ἁγιασμοῦ, στὸ πλήρωμα τῆς Θείας ἐπαγγελίας ποὺ εἶναι ἡ υἱοθεσία.

Τότε ἐγκατέλειψε πλέον ὅλες τὶς προσπάθειες αὐτὲς καὶ ἀποσύρθηκε στὴν ἡσυχία. Ἰδοὺ πάλι ὁ θρίαμβος τῆς πατερικῆς μας παραδόσεως. Ὁ φλογερὸς ρήτωρ, ὁ ἐπιτυχὴς ἱεράρχης, ὁ ἄριστος συγγραφεύς, διεπίστωσε ὅτι διὰ τῆς ἡσυχίας θὰ ἔφθανε ἀπὸ τὴν πρᾶξι στὴν θεωρία, ἀλλὰ τὸν ἐμπόδιζε ὁ τρόπος ἐκεῖνος τοῦ κοινωνισμοῦ. Ἔτσι ἀπεσύρθη στὴν ἡσυχία καὶ ἐκεῖ ἵδρυσε μικρὸ μονήδριο, στὸ ὁποῖο ἔγινε καὶ πατὴρ καὶ προστάτης τῶν μοναζουσῶν. Μαζὶ μὲ αὐτές, ἐξασκώντας τὴν ἡσυχία καὶ ἐφαρμόζοντας ἀπόλυτα τὸ πατερικὸ πνεῦμα τῆς μοναστικῆς μας ἰδιότητος, ἐπέτυχε τὸ πλήρωμα καὶ ὁλοκληρώθηκε σὰν προσωπικότης.

Ἐδῶ ὅμως χρειάζεται μία διευκρίνησι. Ὅπως εἶπα καὶ πρίν, δὲν τοῦ ἔλειπε τὸ ἐφόδιο τῆς εἰσόδου πρὸς τὸν ἁγιασμὸ καὶ τὸ εὐρῆκε τότε μόνο. Τὸ κρατοῦσε, τὸ συνέχιζε. Ἀλλὰ ἐκεῖ τὸ ὁλοκλήρωσε. Μέσα λοιπὸν στὴν ἡσυχία ὁλοκλήρωσε τὴν προσωπικότητά του· ἐπέτυχε τὸν θρίαμβο τοῦ ἁγιασμοῦ· ἔγινε φωστῆρας τέλειος· ἐτέθη ἐπὶ τὴν λυχνία καὶ ἔκτοτε καὶ μέχρι τῆς συντέλειας θὰ εἶναι ὁ πραγματικὸς λύχνος τῆς σημερινῆς μας Ἐκκλησίας, τὸ παρήγορο σημεῖο ὅλων τῶν πιστῶν, ὁ θρίαμβος τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἐκεῖ εἶναι τὸ πλήρωμα τῆς ὁλοκληρώσεώς του.

Πέρασε ὅλα τὰ στάδια τῆς κοινωνικότητας τῆς Ἐκκλησίας. Εἰς ὅλα προσέφερε καὶ ἐπέτυχε. Τὸ πλήρωμά του ὅμως, τὸ ἐπέτυχε μέσα στὴν πραγματικὴ ἡσυχία, ὅπου ἡ πατερική μας παράδοσι εὑρίσκει τὸ θρίαμβό της. Καὶ ἀκριβῶς ἐδῶ εὑρίσκομε τὸν Ἅγιο Νεκτάριο ὡς μοναχό. Χωρὶς νὰ ὑστερηθῇ τῆς Ἱεραρχικῆς του ἀξίας καὶ ὅλης τῆς προσφορᾶς του, μὲ τὸ πλήρωμα τῆς ἀγάπης του πρὸς τοὺς πιστούς, ὁλοκληρώθηκε μέσα στὴν ἡσυχία σὰν ἡσυχαστὴς μοναχός. Βλέπετε λοιπὸν τὴν συνέχεια τῆς πατερικῆς μας παραδόσεως; Ὑπάρχουν πολλὰ περιστατικὰ ποὺ δὲν ἐσχολίασα, τὰ ὁποῖα πραγματοποιήθηκαν κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ἡσυχαστικῆς του ζωῆς, στοὺς ἀγῶνες ποὺ ἔκανε στὸ κελλί του, ἀγωνιζόμενος μὲ τοὺς λογισμούς, μὲ τοὺς δαίμονες, μὲ τὰ πάθη καὶ μὲ τὴν εὐχή.

Θὰ ἀναφέρω ἕνα ἐλάχιστο ποὺ ἐνθυμοῦμαι, ἀπὸ τὴν ἐπαφή του μὲ τὸν ἀείμνηστο π. Ἰωακεὶμ Σπετσιέρη, ποὺ τὸν πρόφθασε πολὺ καλὰ καὶ ἦταν καὶ φίλοι. Ὅταν ἐρωτοῦσε ὁ π. Ἰωακεὶμ τὸν Ἅγιο Νεκτάριο γιὰ τὸ θέμα τῆς εὐχῆς, τοῦ ἔλεγε: «π. Ἰωακείμ, ὅταν λὲς τὴν εὐχὴ νὰ συγκλονίζεσαι ὁλόκληρος. Νὰ βγαίνῃ ἡ εὐχὴ μέσα ἀπὸ τὴν καρδιά σου, νὰ μὴν τὴν λὲς μόνο μὲ τὰ χείλη»· ποὺ αὐτὸ ἦταν τὸ ἀπαύγασμα τῆς ἐσωτερικῆς του καταστάσεως στὸ πῶς αὐτὸς ἐβιοῦσε τὴν ἐσωστρέφεια, τὴν νήψι καὶ τὴν εὐχή, τὴν ὁποία ὁλοκλήρωσε μέσα στὴν ἡσυχαστική του περίοδο σὰν Νεκτάριος μοναχός. Βλέπετε πόσο χρήσιμος, πόσο τελεία καὶ πόσο βεβαία εἶναι ἡ ἰδική μας ἀγωγή, καὶ πῶς τὴν παρέδωσαν οἱ Πατέρες εἰς ἐμᾶς τόσο ἐξονυχιστικὰ καὶ λεπτομερῶς ὀργανωμένη, καθορισμένη, ἐσφραγισμένη καὶ ἐπιτυχῆ; Λοιπὸν τώρα μὲ θάρρος περισσότερο στὴν ζωή μας αὐτή, τίποτε νὰ μὴν μᾶς λείψη. Μὲ τὰ παραδείγματα τῶν παλαιοτέρων ἀλλὰ καὶ τῶν προσφάτων, οἱ ὁποῖοι μέσα εἰς αὐτὴ τὴν ζωὴ ἐπέτυχαν τὸ πλήρωμά τους, θὰ συνεχίσωμε καὶ ἐμεῖςμὲ πολὺ θάρρος καὶ ἐλπίδα στὸν Χριστό μας, ἔχοντες σὰν ἄγκυρα βεβαιότητας τὴν πρεσβεία τοῦ μεγάλου αὐτοῦ ἁγίου.

Αὐτὰ θὰ σᾶς ἐνθύμιζα, ποὺ εἶναι γιὰ μᾶς καύχημα. Ἔχοντες παρρησία στὴν πρεσβεία τῶν Ἁγίων μας καὶ ἀτενίζοντες στὴν πατρική τους στοργή, πιστεύομε ὅτι θὰ συνδράμουν τὴν εὐτέλειά μας καὶ θὰ μᾶς βοηθήσουν νὰ ἐπιτύχωμε.

Γιατὶ ὁ Πανάγαθος Δεσπότης μας, ποὺ ἐκάλεσε καὶ ἐμᾶς ὅπως καὶ αὐτούς, δὲν ἔχει κάνει λάθος στὴν ἀπόφασι τῆς ἀγαθότητός Του. Ὁπωσδήποτε θὰ δώση καὶ εἰς ἐμᾶς τὸ βραβεῖο τῆς ἐπιτυχίας. Ἀμήν.