Μὲ τὴν εἴσοδο τῶν προεορτίων τῶν Χριστουγέννων, ἔχομε καὶ τὴν μνήμη τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου Ἱερομάρτυρος Ἰγνατίου τοῦ Θεοφόρου, ἑνὸς ἐκ τῶν Ἀποστολικῶν Πατέρων. Καὶ ἐνθυμήθηκα μία περικοπὴ ἀπὸ τοὺς λόγους τοῦ Κυρίου μας, ποὺ ἁρμόζει στὴν αὐριανὴ ἑορτή. Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον, εἶπε κάποτε ὁ Ἰησοῦς μας, βαλεῖν εἰρήνην ἐπὶ τὴν γῆν· οὐκ ἦλθον βαλεῖν εἰρήνην ἀλλὰ μάχαιραν (Ματθ. 10, 34). Καὶ ἀφοῦ εἶπε τοὺς τρόπους τῆς διαιρέσεως ποὺ ἦλθε νὰ προκαλέση, ὅπως ἑρμηνεύονται φυσικὰ κατὰ τὴν ἱερά μας παράδοσι, προσέθεσε. Πῦρ ἦλθον βαλεῖν ἐπὶ τὴν γῆν καὶ τί θέλω εἰ ἤδη ἀνήφθη (Λουκ. 12,49). Περὶ αὐτοῦ τοῦ πυρὸς ἀκριβῶς εἶναι ὁ λόγος, γιατὶ πολὺ ἀπασχολεῖ τουλάχιστον ἐμᾶς τοὺς μοναχούς.

Τὸ δοξαστικὸ τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου ἀναφέρει τὰ ἑξῆς: «Οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοὶ πῦρ φιλόϋλον, ὕδωρ δὲ μᾶλλον ζῶν, καὶ λαλοῦν ἐν ἐμοί, ἔνδοθέν μοι λέγον - Δεῦρο πρὸς τὸν πατέρα.» Καὶ γενικὰ ἡ ἀκολουθία, ὅπως θὰ παρακολουθήσετε, εἶναι μιὰ ἔξαρσι θεουργικοῦ ἔρωτος, ποὺ πάλλει μέσα στὴν καρδία αὐτοῦ τοῦ μεγάλου φωστῆρος. Γιατὶ ἀναφέρει ἡ παράδοσι, ὅτι αὐτὸς ὁ Ἅγιος ἦταν ἕνα ἀπὸ τὰ παιδιὰ ἐκεῖνα, τὰ ὁποῖα ἐδέχθη ὁ Ἰησοῦς μας στὶς ἀγκάλες Του.

Ὅταν κάποτε τὸν ἐρωτοῦσαν οἱ μαθηταί Του γιὰ τὰ πρωτεῖα καὶ ποιὲς εἶναι οἱ ἀξίες τους στὸ μέλλον, κατὰ τὸν τρόπο ποὺ ἠμοροῦσαν νὰ συλλάβουν τότε τὸ νόημα, ἐπηρεασμένοι ἀπὸ τὶς ἰουδαϊκὲς παραδόσεις, τότε, προσκαλεσάμενος ὁ Ἰησοῦς παιδίον ἔστησε αὐτὸ ἐν μέσῳ αὐτῶν καὶ εἶπεν, «ὃς ἂν δέξηται παιδίον τοιοῦτον ἐν ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου, ἐμὲ δέχεται» (Ματθ. 18,2,5). Καὶ πάλιν, «ἄφετε τὰ παιδία καὶ μὴ κωλύετε αὐτὰ ἐλθεῖν πρός με» (Ματθ. 19,14). Ἕνα λοιπὸν ἀπὸ τὰ παιδιὰ ἦτο αὐτὸς ὁ Ἅγιος, ὁ μετέπειτα Θεοφόρος.

Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὠνομάσθη Θεοφόρος, ἐπειδὴ ἔφερε τὸν Θεό. Ἀλλὰ καὶ πάντες οἱ Ἅγιοι Θεοφόροι εἶναι, διότι ὁ ἁγιασμὸς τοῦτο σημαίνει Θεοφόρος καὶ Θεολόγος. Ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐνοικεῖ μέσα στὴν ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὸν καταξιώνει νὰ ὀνομάζεται ἔτσι, διότι φέρει ἐντὸς τοῦ τὸν Θεό. Καὶ αὐτὴ ἡ Χάρις, ποὺ ἐνοικεῖ μέσα του, τὸν διδάσκει τὰ μυστήρια της Θεολογίας γενικά, αὐτὰ ποὺ εἶναι δόγματα τῆς πίστεως.

Εἰδικὰ ὅμως, ἐμᾶς τοὺς μοναχοὺς μᾶς ἀπασχολεῖ αὐτό. Πότε καὶ ἐμεῖς θὰ ἰδοῦμε μέσα μας ἐὰν ἄναψε αὐτὸ τὸ πῦρ; Ἄλλοτε ὁ Κύριος τὸ ὀνομάζει ὕδωρ ἀλλόμενον, ὅπως ἑρμήνευσε στὴν Σαμαρείτιδα. Ὅπου ἀναβλύση αὐτό, ποτὲ δὲν τελειώνει καὶ αὐτὸ ἀκριβῶς εἶναι ἡ Θεία Χάρις. Καὶ εἰδικὰ ἐκείνη, ἡ ὁποία συνδέει ἐμᾶς μὲ τὴν ἀπόλυτο - ἀνθρωπίνως ἑρμηνεύομε - ἀγάπη τοῦ Ἰησοῦ μας, τοῦ κέντρου τῆς ἀγάπης καὶ ὅλου τοῦ ἐνδιαφέροντός μας.

Γι᾿ αὐτὸ στενάζομε καὶ ἐμεῖς, περιφερόμενοι εἰς αὐτοὺς τοὺς τόπους, στοὺς ὁποίους μᾶς ὁδήγησε Αὐτός. Διότι ὅταν ἐξυπνήσαμε καὶ ἐγνωρίσαμε περὶ τίνος πρόκειται, ἔγινε καὶ σὲ μᾶς αὐτὸ ποὺ λέει ὁ Ἀπόστολος Ἰωάννης. «Ἡμεῖς ἀγαπῶμεν Αὐτὸν ὅτι Αὐτὸς πρῶτος ἠγάπησε ἡμᾶς» (Α´ Ἰωάν. 4,19). Καὶ πραγματικά, πρῶτος Αὐτὸς ἠγάπησε καὶ γι᾿ αὐτὸ μᾶς ἐκάλεσε, ὅπως σᾶς ἑρμήνευσα καὶ ἄλλοτε. Δὲν εἶναι ἁπλὴ ἡ κλῆσι μέσα στὴν ψυχή, ἀλλὰ εἶναι προσωπικὴ ἐπέμβασι τῆς μακαρίας Θεότητος.

Τώρα μᾶς ἀπασχολεῖ τὸ πῶς πρακτικὰ καὶ ἐμεῖς θὰ μπορέσωμε νὰ συμβάλωμε. Διότι ἀπὸ μέρους τῆς Χάριτος αὐτὸ ὑπάρχει. Τὸ ὅτι ἔγινε ἡ κλῆσι μας καὶ ὅτι ἠμποροῦμε καὶ εὑρισκόμεθα ἐδῶ καὶ συνεχίζομε παρὰ τὶς ἀσθενεῖς δυνάμεις μας, αὐτὸ εἶναι ἐγγύησι καὶ ἡ ἀπόδειξι μᾶλλον τῆς πλήρους ἀπὸ μέρους τῆς Χάριτος λειτουργίας. Ὅ,τι ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸν Θεό, γίνεται ἀπολύτως πρὸς ἐμᾶς.

Τώρα μένει τὸ δεύτερο σκέλος, ποὺ εἶναι τὸ ἐξ ἡμῶν»(2), κατὰ τὴν γνώμην τῶν Πατέρων. Αὐτὸ εἶναι ποὺ πρέπει νὰ καταβάλωμε ἐμεῖς, οὕτως ὥστε νὰ συνεργαστοῦν αὐτοὶ οἱ δυὸ παράγοντες, ἡ ἐνέργεια τῆς Θείας Χάριτος, ποὺ γίνεται κατ᾿ εὐδοκίᾳ καὶ ἀγάπῃ τοῦ Θεοῦ, καὶ ἡ προαίρεσι ἡ σωστὴ ἀπὸ μέρους τοῦ ἀνθρώπου, ποὺ ἀποδέχεται τὴν κλῆσι καὶ ὑποτάσσεται στὸ Θεῖο θέλημα. Ὅταν αὐτὰ τὰ δυὸ συναντηθοῦν καταλλήλως ὅπως ὁ Θεὸς ξέρει, τότε ἐπιτυγχάνεται ἀκριβῶς στὴν ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου ἡ ἐνοίκησι τῆς Θείας Χάριτος καὶ τὸν ἐπαναφέρει στὴν πρώτη του κατάστασι. Καταργεῖται τότε τὸ θνητὸν ὑπὸ τῆς ζωῆς καὶ ἡ καινὴ κτίσις, ὁ Ἰησοῦς μας ζῇ καὶ λαλεῖ μέσα στὸν ἄνθρωπο. Καὶ τότε γίνεται ἡ ἀνάστασι. Αὐτὸς πλέον ὁ ἄνθρωπος, εἶναι αὐτὸς ποὺ ἔλαβε Αὐτὸν (Ἰωάν. 1,12) καὶ ὁ Ἰησοῦς τοῦ ἔδωσε ἐξουσίαν τέκνον Θεοῦ γενέσθαι. Καὶ ἑρμηνεύει. «Οὐκ ἐκ θελήματος σαρκός, οὐδὲ ἐκ θελήματος ἀνδρός, ἀλλ᾿ ἐκ Θεοῦ» (Ἰωάν. 1,13) ἔγινε αὐτὴ ἡ γέννησι. Καὶ γίνεται ὁ ἄνθρωπος πράγματι τέκνο καὶ φίλος Θεοῦ.

Αὐτὸς εἶναι καὶ ὁ στόχος μας. Καὶ δὲν θὰ παύσω νὰ σᾶς ἐνθυμίζω, ὅτι δὲν πρέπει νὰ σταματήσωμε ὅσο ζοῦμε νὰ προσπαθοῦμε στὸ πῶς θὰ ἐπιτύχωμεν αὐτό.

Καὶ τότε εἴμεθα μοναχοί. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἑρμηνεία τοῦ πραγματικοῦ μοναχοῦ. Ἂν καὶ ζῇ στὸν κόσμο αὐτό, εἶναι ἐκτὸς κόσμου, γιατὶ ἀντιστρατεύεται τὶς ἐπιθυμίες τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου καὶ προσπαθεῖ νὰ ἐκδυθῆ, κατὰ τὸ δυνατό, ὅλα τὰ συστήματα καὶ τὶς ἐνέργειές του καὶ νὰ ἐνδυθῆ τὸν καινὸ ἄνθρωπο τὸν κατὰ Θεὸν κτισθέντα (Ἐφεσ. 4,42). Τὰ δείγματα τῆς παρουσίας τοῦ καινοῦ ἀνθρώπου, εἶναι ἀκριβῶς τὸ πῦρ αὐτὸ τὸ ὁποῖο ἄναψε ὁ Ἰησοῦς μας μὲ τὴν παρουσία Του ἐδῶ, καὶ ὅπως μᾶς ἑρμήνευσε ὁ ἴδιος, ἐπιθυμοῦσε αὐτὴ τὴν ὥρα ποὺ τὸ ἔλεγε, νὰ τὸ ἔβλεπε ἀναμμένο στὴν τετραπέρατο κτίσι καὶ νὰ πυρπολῇ ὅλων τῶν ἀνθρώπων τὶς καρδιές. Δυστυχῶς ὅμως ἡ πλειονότης τῶν ἀνθρώπων δὲν ἔδειξε ἐνδιαφέρο.

Σέ μας ὅμως, ἐδόθη ὁ κλῆρος αὐτός. Καὶ ἔτσι μὲ ὅλες μας τὶς δυνάμεις θὰ προσπαθοῦμε ὅσο ὑπάρχομε, νὰ τὸ ἰδοῦμε καὶ σὲ μᾶς ἀναμμένο. Γιατὶ ἂν αὐτὸ ἀνάψη, ὅπως λέει ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος, θὰ μᾶς ἀναβίβαση πρὸς τὸν Πατέρα. Ἐφ᾿ ὅσο ἐκ μέρους τοῦ Θεοῦ, ἐκ μέρους τῆς Χάριτος, ὅλα ὀρθὰ λειτουργοῦν καὶ δὲν ὑπάρχει λάθος, τότε ἐὰν δὲν ἐπιτυγχάνεται ὁ σκοπός, τὸ σφάλμα εἶναι ἰδικό μας. Κάτι σὲ μᾶς δὲν πάει καλὰ καὶ ἑπομένως ἐδῶ πρέπει νὰ συγκεντρωθῆ ὅλο μας τὸ ἐνδιαφέρο, ὅλη μας ἡ ἔννοια, ὅλη μας ἡ σπουδή, ὅλη μας ἡ προσοχή. Γιατί νὰ μὴν ἀνάβῃ τὸ πῦρ αὐτό; Φαίνεται ὑπάρχει μέσα μας ὑγρασία, δηλαδὴ φιλαυτία, φιληδονία, ἐγωισμός. Συμβαίνει ὅπως μὲ τὴν αἰσθητὴ φωτιά. Δὲν ἀνάβουν τὰ ξύλα ὅταν ἡ ἐμπρηστικὴ ὕλη εἶναι ὑγρή. Πρέπει νὰ στέγνωση.

Καὶ ἐμεῖς ἀκριβῶς τώρα πρέπει νὰ προσέξωμε, διότι κάποια ὑγρασία ὑπάρχει καὶ δὲν ἀνάβει αὐτὴ ἡ πυρά. Διότι ἂν δὲν ἀγαπήσωμε τὸν Θεὸ ἐξ ὁλοκλήρου, ὅπως μᾶς παρεδόθη ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία μας, ἐξ ὅλης ψυχῆς, ἐξ ὅλης ἰσχύος, ἐξ ὅλης καρδίας, ἐξ ὅλης διανοίας καὶ ἄρα καὶ τὸν πλησίο μας ὅπως καὶ τὸν ἑαυτό μας, δὲν ἐπιτυγχάνεται ὁ σκοπὸς εἶναι ἄστοχη ἡ προσπάθειά μας. Γι᾿ αὐτὸ βλέπετε, ὅτι ἀπὸ μέρους τῆς Χάριτος τὰ πάντα εἶναι τέλεια. Ὁ Θεὸς μὲ ὅλη τὴν Θεοπρεπῆ του ἀγάπη καὶ συμπάθεια, ἀγκαλιάζει τὸν ἄνθρωπο καὶ ἀπὸ μέρους Του δὲν ὑπάρχει τίποτε ἐλλιπές. Πρέπει ὅμως καὶ ἀπὸ μέρους μας νὰ συμβαίνει τὸ ἴδιο.

Παρούσης τῆς φιλαυτίας, ἡ ὁποία γεννᾷ τὴν περιεκτικὴ φιληδονία τοῦ Ἐγώ, ποὺ ἐκπροσωπεῖ τὸν παλαιὸ ἄνθρωπο, ποὺ εἶναι τὰ πάθη καὶ οἱ ἐπιθυμίες, δὲν ἀνάβει τὸ Θεῖο πῦρ. Ὅλη μας ἡ σπουδὴ εἶναι νὰ ἀποβάλωμε αὐτὲς τὶς ὑγρασίες. Κάτω τὸ ἐγώ, κάτω ἡ φιλαυτία καὶ ἡ φιληδονία, ποὺ εἶναι οἱ πόρτες ποὺ εἰσήγαγαν τὴν παρανομία καὶ ἐδημιούργησαν τὴν πτῶσι καὶ τὴν φθορά. Κάτω τὰ αἴτια τοῦ θανάτου καὶ τὰ αἴτια τῆς φθορᾶς, γιὰ νὰ ἀνάψη μέσα μας αὐτὸ τὸ πῦρ.

Κάθε μέρα καὶ κάθε νύκτα ἐξετάζετε τὸν ἑαυτό σας. Καὶ ὅσο ζῇ μέσα αὐτὸς ὁ ἐγωισμός, νὰ μὴν δειλιᾶτε, ἀλλὰ συνεχῶς νὰ τὸν ἀποξέετε μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο μπορεῖτε, ἕως ὅτου, χάριτι Θεοῦ, νὰ τὸν κρημνίσωμε. Γιατὶ ἂν δὲν πέσουν αὐτὲς οἱ ρευστότητες, δὲν θὰ ἰδοῦμε μέσα μας αὐτὸ τὸ πῦρ καὶ τότε φυσικὰ σὰν νὰ ἀποδιώξαμε, δηλαδὴ δὲν ἀπεδέχθημεν τὴν κλῆσι τοῦ Θεοῦ, ἂν καὶ Αὐτὸς τὴν ἔχει δώσει κατ᾿ ἐπανάληψι. Αὐτὴ εἶναι ἡ σπουδή μας.

Πῶς εἶναι δυνατὸ νὰ πιστέψωμε ὅτι ἀγαπᾶμε τὸν Θεὸ μὲ ὅλες μας τὶς δυνάμεις, ἐφ᾿ ὅσο δὲν παραμερίζομε τὶς ἰδιοτέλειες; Ὅταν ὑπάρχει ἰδιοτέλεια, τότε ὁ ἄνθρωπος ζῇ γιὰ τὸ ἄτομό του καὶ ὄχι γιὰ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καὶ προτιμᾷ κάτι, ποὺ ἀρέσει πρῶτα εἰς αὐτὸν καὶ μετὰ ἐκεῖνο ποὺ ἀρέσει στὸν Θεό. Ὁπόταν, ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος πηγαίνει μὲ πλάγια μέσα πρὸς Ἐμέ, θὰ πάω καὶ Ἐγὼ μὲ πλάγια μέσα πρὸς αὐτόν, λέει ὁ Θεὸς καὶ μόνο τοὺς δοξάζοντάς με δοξάσω. Οἱ ὑπόλοιποι ποὺ φαίνονται ὅτι μὲ ἐξουθενοῦν, ἀτιμασθήσονται. Ὅλη μας λοιπὸν ἡ σπουδὴ νὰ εἶναι ἐδῶ κάθε τί ποὺ εἶναι θέλημα τοῦ Θεοῦ, προηγεῖται. Ἐδῶ δὲν χωράει καμμιὰ συγκατάβασι. Αὐτὸ ὁρκίσθημεν, αὐτὸ ἐτάξαμε ἀπὸ τὴν ἀρχή. Ἐὰν παρασυρθήκαμε, δὲν εἶναι παράδοξο. Δὲν εἶναι εὔκολο ὁ ἄνθρωπος μὲ μιὰ προαίρεσι νὰ μεταφερθῆ στὴν ἀπάθεια. Εἶναι δύσκολο πρᾶγμα. Βλέπετε μεγαλώσαμε μέσα στὰ συστήματα τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου, καὶ ἐσκληρύνθησαν μέσα μας οἱ παμπόνηρες ἕξεις καὶ οἱ συνήθειες. Ἀλλὰ δὲν εἶναι μόνο αὐτὸ εἶναι καὶ ἡ δύναμι τῆς ἁμαρτίας, ποὺ ἐμφωλεύει μέσα στὰ μέλη μας. Ἡ τραγικὴ αὐτὴ ἀνταρσία, ποὺ ἐφυτεύθη μεταπτωτικὰ μέσα στὸν ἄνθρωπο καὶ τοῦ δημιουργεῖ συνεχῆ πάλη. Ἑπομένως θὰ ἔχωμε τὸ νοῦ μας εἰς αὐτοὺς τοὺς τρόπους τῆς ἀνταρσίας, τοῦ ἀντιστρατευομένου νόμου, ποὺ βρίσκεται μέσα στὰ μέλη μας καὶ μᾶς πιέζει νὰ μὴν πειθαρχήσωμε στὸν Θεό. Ἐδῶ εἶναι ὅλη ἡ τιτανομαχία, ὅλη μας ἡ πάλη, ἡ μάχη, ὅλη μας ἡ προσοχή. Δὲν θὰ παρασυρθοῦμε «εἰ καὶ πάντα ἡμῖν ἔξεστιν ἀλλ᾿ οὐκ ἐξουσιασθησόμεθα ὑπό τινος».

Αὐτὸ εἶναι τὸ σύνθημα τῶν Πατέρων μας, τὸ ὁποῖο κάθε μέρα ἀναγινώσκομε. Θὰ συνεχίσωμε τὴν πορεία μας αὐτὴ μὲ ἐστραμμένη τὴν ἐλπίδα μας στὸν Πανάγαθο Δεσπότη, ὁ ὁποῖος ὄχι μόνο τώρα πρακτικά, ποὺ τὸν βλέπομε, ἀλλὰ καὶ πρὶν ξυπνήσωμε νὰ τὸν ἰδοῦμε, ἐγνώριζε μὲ τὴν Θεοπρεπῆ Του μεγαλωσύνη, ὅτι εἴμεθα εὐτελεῖς καὶ οὐτιδανοὶ καὶ ὅμως δὲν μᾶς ἀπεστράφη. Αὐτὸς εἶναι ὁ θρίαμβος τοῦ καυχήματός μας καὶ ἡ μεγάλη μας ἐλπίδα. Ὅτι, παρ᾿ ὅλο ποὺ ἤξερε ὅτι εἴμαστε τόσο εὐτελεῖς καὶ ἀδύνατοι, δὲν μᾶς ἐβδελύχθη, ἀλλὰ μᾶς ἔδωσε τὸν κλῆρο τῆς κλήσεώς Του, ὅπως τὸν ἔδωσε στοὺς ἐκλεκτούς. Καὶ αὐτὸ μᾶς γεννάει, ἐν μέρει, τὴν μακαρία ἐλπίδα ὅτι ὁπωσδήποτε θὰ πετύχωμε, ἐφ᾿ ὅσον Αὐτὸς μένει μαζί μας καὶ μᾶς δικαιώνει.

Βλέποντας τὴν μικρή μας πρόθεσι, Αὐτὸς θὰ συνέχιση μέχρι τέλους καὶ στὸ μέλλο θὰ μᾶς δοξάση, ὅπως ὑπόσχεται μὲ τὴν ἀγαθότητά Του.

(2) Αὐτὸ πού, βέβαια, προέρχεται ἀπό μας», δηλαδὴ τὴ θέληση, τὴν προαίρεσή μας.