ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ
ΕΝΑ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ
ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΠΡΟΣΤΑΤΗ ΜΟΥ
Εγγραφείτε
Εγγραφείτε και λάβετε τα νέα μας θέματα στο e-mail σας..
Κατεβάστε την Android εφαρμογή μας για να περιηγηθείτε εύκολα και γρήγορα στο ιστολόγιο μας.
ΝΕΑΝΙΚΗ ΕΣΤΙΑ
ΑΙΤΗΣΗ ΑΡΝΗΣΗΣ
ΚΑΡΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ
H ΠΙΣΤΗ
Στην εποχή μας, δυστυχώς η λογική κλόνισε την πίστη και γέμισε τις ψυχές με αμφιβολίες. Έτσι, επόμενο είναι να στερούμαστε τα θαύματα, γιατί το θαύμα ζείται και δεν εξηγείται" Γέρων Παϊσιος
ΑΦΕΣΙΝ ΤΩΝ ΑΜΑΡΤΙΩΝ
ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ
ΕΠΙΚΑΛΟΥ ΤΟΝ ΘΕΟΝ ΙΝΑ ΑΝΟΙΞΗ ΤΟΥ ΟΦΘΑΛΜΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΣΟΥ ΚΑΙ ΙΔΗΣ ΤΗΝ ΩΦΕΛΕΙΑΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΘΧΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΝΟΟΥΜΕΝΗΣ.
ΟΛΗ Η ΛΙΣΤΑ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Δωρεά Οργάνων
ΚΑΝΕ ΚΛΙΚ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ
ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ
Η βοήθεια της Εκκλησίας
Κάνε κλικ στην εικόνα να δεις που μπορείς να απευθυνθείς για βοήθεια...
ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ
Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με τον αμαρτωλόν.
ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ
ΚΑΝΕ ΚΛΙΚ
ΟΛΑ FREE
ΜΑΘΕΤΕ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΩΡΕΑΝ
ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ
TRANSLATE
.png "English"){kind=small}
Print 
PDF
Το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή του Ελληνισμού. Η Μ. Εβδομάδα και η Ανάσταση ήταν και είναι οι ομορφότερες μέρες του χρόνου τις ζούμε και τις ζει κάθε κομμάτι του απανταχού Ελληνισμού με ευλάβεια, χαρά, προσευχή και αγάπη. Το θείον πάθος οδηγεί στο θρίαμβο της Ανάστασης, στο θάνατο του θανάτου τη νίκη της ζωής σηματοδοτώντας το τέλος του χειμώνα και την αρχή της Ανοιξης. Πάσχα είναι το πρώτο ξύπνημα από το βαρύ, βαρύτατο χειμωνιάτικο ύπνο. Είναι κατά πολλούς ειδήμονες η πρώτη ανάσταση της ζωής ύστερα από μια μεγάλη νάρκη κι ένα βαθύ μαρασμό. Και γι' αυτό γιορτάζεται τόσο χαριτωμένα, τόσο πρωτότυπα. Είναι μεγάλη γιορτή όλων των μεσογειακών λαών. Το Ελληνικό όμως Πάσχα έχει ιδιαίτερο παραδοσιακό χρώμα και χαρακτηριστική αίσθηση.
Στο Λιτόχωρο την Μ. Πέμπτη, το βράδυ, στολίζονται οι επιτάφιοι που φτιάχνονται από ανύπαντρες κοπέλες, που όλη την Σαρακοστή φτιάχνουν λουλούδια από ύφασμα. Την Μ. Παρασκευή το βράδυ γίνεται στο παζάρι η συνάντηση των Επιταφίων που συνοδεύονται από χορωδίες Λιτοχωριτών, δημιουργώντας ένα εκπληκτικό θέαμα.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
Το γύρισμα των αρνιών και το γλέντι διαρκεί μέχρι το απόγευμα, το οποίο συμπληρώνεται με τη συμμετοχή παραδοσιακών χορευτικών συγκροτημάτων και με την καύση των πυροτεχνημάτων.
Στο Αιτωλικό, τη Μ. Παρασκευή, πολλοί προσκυνητές επισκέπτονται το ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όπου βρίσκεται ο Επιτάφιος, ιστορικό κειμήλιο του 13ου-14ου αιώνα. Από το πρωί του Μ. Σαββάτου στην κεντρική πλατεία της πόλης αναβιώνουν πολλά από τα έθιμα των κατοίκων μέχρι αργά το βράδυ της Αναστάσεως που είναι και το αποκορύφωμα της ημέρας.
Στη Ναύπακτο, το βράδυ της Μ. Παρασκευής, πλήθος κόσμου, ντόπιοι και επισκέπτες, ακολουθούν την περιφορά του Επιταφίου, σχηματίζοντας πομπές, οι οποίες διέρχονται από το λιμάνι, όπου είναι αναμμένες δάδες ειδικά τοποθετημένες στις τάπες του Κάστρου, γύρω από το λιμάνι.
Στο μέσον της εισόδου του λιμανιού οι δάδες σχηματίζουν μεγάλο σταυρό, που φωταγωγεί ολόκληρο το λιμάνι παρουσιάζοντας μία φαντασμαγορική εικόνα μοναδικής ομορφιάς.
Το έθιμο αυτό έχει παράδοση πολλών χρόνων που φαίνεται να θέλει να συνδυάσει τη θρησκευτική μυσταγωγία με την ηρωική προσπάθεια του μπουρλοτιέρη Ανεμογιάννη να πυρπολήσει τη τουρκική ναυαρχίδα στο χώρο αυτό.
Την Κυριακή του Πάσχα η Τρίπολη σκεπάζεται από τον καπνό που δημιουργούν οι φωτιές, που σιγά -σιγά ανάβουν, ξεκινώντας λίγο μετά τα μεσάνυκτα. Το θέαμα με τις στήλες από το ύψωμα του Αγίου Θεοδώρου είναι μοναδικό. Το πρωί της Κυριακής, αρχίζει το μεγάλο γλέντι με την συμμετοχή χορευτικών συγκροτημάτων, ενώ οι ντόπιοι και ξένοι ζωντανεύουν το έθιμο της κλεφτουριάς. Προσφέρονται εκτός από αρνί, Τριπολιτσιώτικο κρασί, κόκκινα αυγά, κουλούρια και μεζέδες.
Στην Κέρκυρα, τη Μ. Παρασκευή στις 4μ.μ. ξεκινά από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Παλαιό Φρούριο, ο Επιβλητικός Επιτάφιος. Μέχρι της 9.30 το βράδυ, από κάθε εκκλησία βγαίνει ο Επιτάφιος με την απαραίτητη μπάντα της κάθε ενορίας, τις χορωδίες, τους πιστούς. Τελευταίος βγαίνει ο μεγαλοπρεπέστατος επιτάφιος της Μητρόπολης. Στις 9 το πρωί γίνεται η περιφορά του Επιταφίου της Εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα. Το 1574 οι Βενετσιάνοι απαγόρευσαν στους ορθοδόξους την περιφορά του την Μ. Παρασκευή, και από τότε οι Κερκυραίοι πραγματοποιούν την περιφορά μαζί με το Σεπτό Σκήνωμα του Αγίου.
Είναι η πιο παλιά και πιο κατανυκτική Λιτανεία που βγαίνει σε ανάμνηση του θαύματος του Αγίου, που έσωσε τον Κερκυραϊκό λαό από την σιτοδεία. Εμπρός πηγαίνει ο Άγιος που έχει θέση χοροστατούντος Επισκόπου σε αυτή την Λιτανεία, και ακολουθεί ο Επιτάφιος. Μετά το τέλος της λιτανείας, ο Άγιος θα παραμείνει στη θύρα του, μέχρι την Τρίτη του Πάσχα για προσκύνημα. Στις 11 το πρωΐ του Μ. Σαββάτου ο κόσμος περιμένει την πρώτη Ανάσταση.
Την ημέρα αυτή από το πρωί παρέες παιδιών τραγουδούσαν-έψελναν στα σπίτια το Λάζαρο. Από βραδύς τα παιδιά ετοίμαζαν Σταυρό τυλιγμένο με κορδέλες-γραβάτες ή άσπρα πανιά (όπου συμβόλιζαν τις ταινίες που τύλιγαν οι Ιουδαίοι τους νεκρούς τους) και στην κορυφή τοποθετούσαν συνήθως την εικόνα της Αναστάσεως του Λαζάρου.
Τα κάλαντα του Λαζάρου ποικίλουν ως προς το περιεχόμενο τους, στο σύνολο τους όμως εξιστορούν το γεγονός μέσα από τους φοβερούς διαλόγους. Δυστυχώς σήμερα εκείνοι που λένε τα κάλαντα του Λαζάρου είναι πολύ λίγοι και το έθιμο τείνει να εκλείψει. Στο χωριό μας να πως «έλεγαν τον Λάζαρο».
Σήμερα δίνουν συνήθως χρήματα ή άλλα κεράσματα της εποχής. Στους σταυρούς αυτούς αργότερα δένουν ένα κλωνάρι ελιά και το απόγευμα στον εσπερινό ή την άλλη μέρα το πρωί τους πηγαίνουν στην εκκλησία για να λειτουργηθούν. Στη Χώρα στην εκκλησία των Αγίων Πάντων στολίζεται ένα μεγάλο κλωνί ελιά με κατασκευές από βάγια ( σταυρουδάκια σε διάφορα σχήματα, αλογάκια, δακτυλίδια κ.τ.λ.). και μετά το πέρας της λειτουργίας γίνεται περιφορά της εικόνας του Βαϊοφόρου και του στολισμένου κλωνιού της ελιάς σε όλο το χωριό. Όταν επιστρέψει η πομπή στην εκκλησία, οι πιστοί παίρνουν τα βάγινα στολίδια και κλωνάρια από την ελιά.
Στο Μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας ακολουθείται η ίδια διαδικασία με τη συμμετοχή ντόπιων και παραθεριστών στο στολισμό του Επιταφίου. Μετά την ακολουθία των Ωρών και της Αποκαθηλώσεως παρατίθεται νηστίσιμο γεύμα στους επισκέπτες αποτελούμενο από χαλβά, ελιές, φρούτα και ταχινόσουπα. Μετά το γεύμα και προς το μεσημέρι, ψέλνονται τα Εγκώμια και γίνεται η περιφορά του Επιταφίου μέσα στους χώρους της Μονής.
Το βράδυ και μετά το τέλος της ακολουθίας αρχίζει η περιφορά των επιταφίων με πρώτα τα εξαπτέρυγα, το σταυρό και τα φαναράκια και μετά ο επιτάφιος, ο ιερέας και ο κόσμος με αναμμένα κεριά. Η θρησκευτική αυτή πομπή σταματά συχνά στα δρομάκια της πόλης ή των χωριών και γίνονται δεήσεις. Παντού υπάρχουν αναμμένα κεράκια και λιβάνι ενώ οι πιστοί πετάνε λουλούδια στον επιτάφιο σε όλη τη διαδρομή του. Όλοι οι επιτάφιοι της πόλης στο τέλος της διαδρομής τους συναντιόνται στην εξέδρα της παραλίας όπου γίνεται δέηση και στη συνέχεια οι επιτάφιοι όλοι επιστρέφουν στις ενορίες τους όπου λίγο πριν εισέλθουν στο ναό, σηκώνονται από πιστούς ψηλά και περνάει από κάτω το εκκλησίασμα για ευλογία.
Μετά το τέλος της ακολουθίας παρέες πιστών γυρίζουν όλη τη νύχτα εκτός της πόλης ανάβοντας τα καντήλια στα ξωκλήσια, ψάλλοντας τους ύμνους της ημέρας και προσπαθώντας να ανάψουν τα πιο πολλά καντήλια για το καλό της ημέρας.
Το πρωί του Μ. Σαββάτου γίνεται η πρώτη ανάσταση και όταν ο παπάς πει το «Ανάστα ο Θεός κρίναι την γην» σκορπίζονται μονόφυλλα σε όλη την εκκλησία ενώ οι πιστοί προσπαθούν να πιάσουν ένα στον αέρα και να το βάλλουν στο πορτοφόλι τους για να το έχουν πάντα γεμάτο με λεφτά(τύχη)
Στο βράδυ στην Αναστάσιμη ακολουθία το χαρακτηριστικό είναι ότι στο Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας (Παναγία) μοιράζονται κεριά και κόκκινα αυγά σε όλους τους πιστούς, ενώ την ώρα της Ανάστασης το πανδαιμόνιο δεν περιγράφεται μια και ακούγονται τα βαρελότα, τα βεγγαλικά και οι ονομαστές τριμπονιές(πιστολιές) ιδιαίτερα στα χωριά των Έξω μερών όπως λέγονται στην Τήνο.
Χαρακτηριστικό επίσης θεωρείται το ότι για τις επόμενες σαράντα ημέρες οι Τηνιακοί «ανασταίνουν»όπως συνηθίζεται να λένε όλα τα ξωκλήσια. Γίνεται δηλαδή η Αναστάσιμη λειτουργία σε κάθε ναό του νησιού συνοδευόμενη με το απαραίτητο αναστάσιμο κέρασμα.
Τη Δευτέρα του Πάσχα πηγαίνουν όλοι στην εξοχή να «μαραντήσουν» όπως λέγεται όπως ακριβώς τη Καθαρή Δευτέρα. Συγκεκριμένα στο χωριό Κτικάδος γίνεται η γιορτή της αγάπης όπου όλο το χωριό και όσοι άλλοι προσέλθουν τρώνε σε κοινό τραπέζι πληρωμένα από το ταμείο της εκκλησίας του χωριού. Μοιράζονται άσπρα κεριά που ανάβονται τότε από την λαμπάδα του ιερέα και μνημονεύονται στην εκκλησία όλοι οι πεθαμένοι Κτικαδιανοί από εκατονταετίας και εδώ.
Στην Ίο την Μ. Παρασκευή κατά την περιφορά των δύο επιταφίων των Ενοριών του νησιού, τα Εγκώμια ψέλνονται από χορωδίες γυναικών και κοριτσιών ενώ μετά την αποκαθήλωση οι νέοι του νησιού παίζουν ένα παιχνίδι με μικρές σιδερένιες κόκκινες και πράσινες μπάλες χωρισμένοι σε δύο ομάδες. Το παιχνίδι μοιάζει με το γαλλικό πατάνγκ. Το Σάββατο του Λαζάρου οι φούρνοι φτιάχνουν σταφιδόψωμα σε σχήμα ανθρώπου τα λεγόμενα Λαζαράκια. Ο πολιτιστικός Σύλλογος Ίου «η Φοινίκη» αναβιώνει μια εβδομάδα μετά το Πάσχα το έθιμο της «κούνιας» όπου παλαιότερα την άνοιξη οι νέοι της Ίου μαζεύονταν στις γειτονιές της Χώρας, έφτιαχναν κούνιες όπου τα νεαρά κορίτσια κουνιούνταν και τραγουδούσαν ερωτικά τραγούδια. Παρόμοιο έθιμο υπάρχει στην Κύθνο αυτό της "Κούνιας". Την Κυριακή του Πάσχα, στην πλατεία του νησιού, στήνεται μία κούνια, στην οποία κουνιούνται αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Αυτός ή αυτή που θα κουνήσει κάποιον, δεσμεύεται ενώπιον Θεού και ανθρώπων για γάμο.
Το βράδυ του Μ. Σαββάτου επικρατεί το έθιμο του "συχώριου", δηλαδή όλοι όσοι έχουν πεθαμένους συγγενείς φέρνουν στην εκκλησία ψητά, κρασί και ψωμί, τα οποία έχει "διαβάσει" ο παπάς, τα προσφέρουν στους επισκέπτες και στους κατοίκους του νησιού.
Στην Πάρο ο ταξιδιώτης θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει το πανελλαδικά μοναδικό έθιμο της αναπαράστασης των Παθών κατά την περιφορά του Επιταφίου στην Μάρπησσα, Μάρμαρα, Πρόδρομο, Λεύκες και Άσπρο Χωριό, καθώς κατά την διάρκειά της, γίνονται δεκαπέντε περίπου στάσεις, ζωντανές εικόνες των Παθών.
Σε κάθε στάση φωτίζεται και ένα σημείο του βουνού, όπου τα παιδιά ντυμένα Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού, αναπαριστούν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών, τον «Μυστικό Δείπνο», το Μαρτύριο της Σταύρωσης και τα μεσάνυκτα του Μ. Σαββάτου, το νησί γεμίζει από φώτα και τον θόρυβο των αμέτρητων πυροτεχνημάτων καθώς γίνεται αναπαράσταση της Ανάστασης. Την Κυριακή του Πάσχα επικρατεί το έθιμο «το κάψιμο του Εβραίου» και «το Πάσχα της Αγάπης» όπου σε πολλά σημεία γίνονται εκδηλώσεις με προσφορά κρασιού και φαγητού. Και εδώ υπάρχει το έθιμο και τα τραγούδια της ¨Κούνιας».
Στη Σύρο το Πάσχα γιορτάζεται με ιδιαίτερη Αίγλη. Οι δύο Θρησκευτικές της κοινότητες, η Ορθόδοξη και η Καθολική, γιορτάζουν συγχρόνως, με αγάπη κατάνυξη και αμοιβαίο σεβασμό τις Άγιες Μέρες του Πάσχα. Οι Κυκλάδες είναι η μοναδική ίσως περιοχή του κόσμου όπου οι Καθολικοί γιορτάζουν το Πάσχα τους μαζί με τους Ορθόδοξους. Στην Σύρο μπορεί κάποιος να παρακολουθήσει τις θρησκευτικές τελετές της Μ. Εβδομάδας καθώς και τον εορτασμό του Πάσχα, στις ορθόδοξες και καθολικές ενορίες τόσο στην Ερμούπολη όσο και στις εξοχές (Ποσειδωνία, Πισκοπιό, Βάρη, Κίνι κλπ.).
Την Μεγάλη Παρασκευή ολόκληρο το νησί βγαίνει από τα σπίτια και ακολουθούν τους Επιτάφιους που ξεκινούν από κάθε μικρή ή μεγάλη εκκλησία, είτε Ορθοδόξων, είτε Καθολικών.
Η λιτανεία των επιταφίων πραγματοποιείται με μεγάλη ευλάβεια. Οι Επιτάφιοι των Καθολικών στην Άνω Σύρο ξεκινούν από τον Ναό του Αγίου Γεωργίου και περνούν από τα ολοφώτιστα σοκάκια του οικισμού. Στην Ερμούπολη ο επιτάφιος των Καθολικών ξεκινάει από τον ιερό Ναό Ευαγγελιστών και επιστρέφει μέσω της παράκτιας οδού. Οι 4 επιτάφιοι των Ορθοδόξων ενοριών της Ερμούπολης, περιφέρονται και συναντιούνται στην Πλατεία Μιαούλη Κεντρική πλατεία της πόλης μπροστά στο μεγαλεπήβολο κτήριο του Δημαρχείου, έργο του Ερνέστο Τσίλλερ, όπου γίνεται κατανυκτική δέηση και ψέλνονται τροπάρια της Μ. Παρασκευής από την χορωδία του Αγίου Νικολάου και Ιεροψάλτες.
Το βράδυ στην Ανάσταση οι κάτοικοι της Σύρου μεταφέρουν το Χριστός Ανέστη σε κάθε σπίτι με το ΆΓΙΟ ΦΩΣ και στον ομώνυμο λόφο του Ναού της Αναστάσεως γίνεται ένα μοναδικό «γλέντι» με πυροτεχνήματα και βαρελότα.
Μετά τη λειτουργία της Ανάστασης τη νύχτα και τα χαρμόσυνα "Χριστός Ανέστη", οι Καθολικοί κάνουν την περιφορά αγάλματος του Κυρίου τοποθετημένου σε χρυσό κουβούκλιο, ανοιχτό στις τέσσερις πλευρές και καλυμμένου με βιολέτες, λεμονανθούς και πασχαλιές. Ακολουθούν πολύχρωμα λάβαρα των αδελφοτήτων.
Στην Σίφνο όλη την ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ παίζουν και εδώ το παραδοσιακό παιχνίδι "Τσούνια".
Μέχρι την Κυριακή Βαΐων όλο το νησί είναι σε πλήρη δραστηριότητα. "Άσπρισμα και βαψίματα σπιτιών, εκκλησιών καταστημάτων, και αρμοί σε όλα τα πλακόστρωτα, σοκκάκια και αυλές του νησιού.
Σε κεντρικές πλατείες ο Πολιτιστικός Σύλλογος Σίφνου οργανώνει παρέες εθελοντών για τους αρμούς των πλακόστρωτων."
Οι κάτοικοι δεμένοι με τις γευστικές παραδόσεις του νησιού και γνωστοί «καλοφαγάδες» ασχολούνται ιδιαίτερα όλη την πασχαλινή περίοδο με την παρασκευή των "πουλιών της Λαμπρής" (παραδοσιακά γλυκίσματα σε σχήματα ζώων ή αντικειμένων), την Μ. Πέμπτη με το βάψιμο κόκκινων αυγών και το Μ. Σάββατο ετοιμάζουν το πασχαλιάτικο μενού αποτελούμενο από το παραδοσιακό ""μαστέλο""(αρνί ή κατσίκι πλυμένο με κρασί και ψημένο σε παραδοσιακούς ξυλόφουρνους μέσα στο ομώνυμο πήλινο σκεύος) και του παραδοσιακού γλυκού: Μελόπιτα (με φρέσκια αθοτύρα και σιφνέικο θυμαρίσιο μέλι)"
Την Κυριακή Του Πάσχα και πριν το φαγητό κάνουν την Δεύτερη Ανάσταση στην "Ιερά Μονή Βρύσης" και το βράδυ «Το Κάψιμο του Ιούδα» στην κεντρική πλατεία της Απολλωνίας ή του Αρτεμώνα από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Σίφνου.
Στη Φολέγανδρο το Πάσχα γιορτάζεται με την τριήμερη περιφορά της εικόνας της Παναγίας, όπου κάθε σπίτι υποδέχεται την πομπή με κεράσματα και τα βράδια στήνονται γλέντια και χοροί.
ΚΡΗΤΗ
Στη Κρήτη τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας είναι πολλά και πέρα από τα γνωστά που ισχύουν σε όλη την Ελλάδα , κόκκινα αυγά , ετοιμασίες κλπ , υπάρχουν και τα εξής τουλάχιστο στα χωριά των Χανίων . Όλη την Μεγάλη Εβδομάδα δεν ακούν τραγούδια , δεν τραγουδάνε , ούτε σφυρίζουν , στα καφενεία δεν παίζουν χαρτιά και με ένα σπαούλι κρεμνούνε τον Φάντη της τράπουλας από το ταβάνι , τα αγόρια και μεγάλοι άντρες όλη την Μεγάλη Εβδομάδα κόβουν ξύλα κυρίως κατσοπρίνια , ασπαλάρθους και άλλους θάμνους και το Μεγάλο Σάββατο φτιάχνουν την ρεματιά ύψους 3-4 μέτρων και πλάτους 6-8 μέτρων για να κάψουν το ομοίωμα του Ιούδα . Την Μεγάλη Πέμπτη φτιάχνουν ένα ανθρώπινο ομοίωμα από ξύλα , τον "Ιούδα" , τον οποίον και περιφέρουν σε όλα τα σπίτια του χωριού και τον οποίον χτυπούν και κακίζουν για την αισχρή προδοσία του . Οι γυναίκες δίνουν ό,τι παλαιά ρούχα έχουν για να ντυθεί ο "βρώμος ο Ιούδας" τον οποίον και παραγεμίζουν με άχερα . Τα αρνιά για το Πάσχα σφάζονται Μεγάλη Τετάρτη και Μεγάλη Πέμπτη . Οι κοπέλες οι ανύπαντρες μαζεύουν από τους κήπους τους κρίνους , τριαντάφυλλα , άνθη λεμονιάς και άλλα λουλούδια για τον στολισμό του Επιταφίου την Μεγάλη Πέμπτη . Στην Κρήτη και ειδικά την Μεγάλη Παρασκευή υπάρχει το έθιμο ο Ιερεύς να μνημονεύει εντός της Εκκλησίας πριν την περιφορά του Επιταφίου τα ονόματα όλων των κεκοιμημένων συγχωριανών της κάθε οικογένειας έστω και πολλές γενεές πίσω . Φυσικά ο λαός παρακολουθεί τις ιερές ακολουθίες όλης της Μεγάλης Εβδομάδας . Το Μεγάλο Σάββατο το ομοίωμα του Ιούδα τοποθετείται πάνω στην ρεματιά με τα ξύλα , για τον φόβο των Ιουδαίων , δηλαδή των γειτονικών χωριών που επιδιώκουν να κλέψουν τον Ιούδα .
Το βράδυ της Αναστάσεως με το Χριστός Ανέστη τα κοπέλια δίνουν φωτιά στον Ιούδα ο οποίος και καίγεται με τα απαραίτητα μπαλοταρίσματα και ενώ ακόμα και εχθροί εκείνη την ημέρα δίνουν το φιλί της Αγάπης στο προαύλιο της Εκκλησίας .
Έθιμα βγαλμένα από τα βάθη του χρόνου, εμπλουτισμένα με στοιχεία αλησμόνητων πατρίδων αναβιώνουν στην ελληνική επαρχία καθώς το Πάσχα πλησιάζει. Ουσιαστικά, τα έθιμα του Πάσχα αρχίζουν από τη Μεγάλη Πέμπτη, ημέρα κατά την οποία ξεκινούν οι προετοιμασίες για τη μεγάλη γιορτή.
Με ένα κόκκινο πανί, που συμβολίζει το αίμα του Χριστού, απλωμένο στο μπαλκόνι ή το παράθυρο, ξεκινούν στην επαρχία τη Μεγάλη Πέμπτη οι προετοιμασίες για τη βραδιά της Ανάστασης, ενώ την ίδια ημέρα οι νοικοκυρές σε όλη τη χώρα βάφουν τα κόκκινα αυγά.
Στις ορεινές μάλιστα περιοχές οι άνθρωποι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το πασχαλινό αρνί διαθέτει προφητικές δυνάμεις. Έτσι, οι χωρικοί -και ιδιαίτερα οι βοσκοί- επιδίδονται στην «ωμοπλατοσκοπία», προφητεύοντας το μέλλον με «οδηγό» την πλάτη του σφάγιου.
ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ
Στο νησί της Αποκάλυψης, στην Πάτμο, επίκεντρο των τελετών και ακολουθιών αποτελεί ο «ΝΙΠΤΗΡΑΣ». Κάθε χρόνο, στολίζεται με λαμπρές βάγιες και πλούσια ποικιλία ανοιξιάτικων λουλουδιών. Την Μ. Πέμπτη, γίνεται αναπαράσταση του «ΜΥΣΤΙΚΟΥ ΔΕΙΠΝΟΥ» του ΝΙΠΤΗΡΑ, σε κεντρική πλατεία της Χώρας. Το Μ. Σάββατο το βράδυ πριν από την Ανάσταση, το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε ηρωικό εξάμετρο με κώντιο και την Κυριακή του Πάσχα στις 3 το απόγευμα, στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η 2η Ανάσταση κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες και από τον ηγούμενο μοιράζονται κόκκινα αυγά στους πιστούς.
Στη Ρόδο, το Σάββατο του Λαζάρου, τα παιδιά γυρίζουν από πόρτα σε πόρτα και τραγουδούν τον «Λάζαρο», συγκεντρώνοντας χρήματα και αυγά για τους ιερείς. Παλαιότερα, αυτή την ημέρα, κανένας γεωργός δεν πήγαινε στο χωράφι του να εργαστεί, γιατί όπως πίστευαν, ό,τι έπιαναν θα μαραινόταν. Επιτρεπόταν μόνο η συγκέντρωση ξερών κλαδιών για το άναμμα των φούρνων τη Μεγάλη Εβδομάδα για το ψήσιμο των κουλουριών.
Την ημέρα αυτή επίσης, σε όλα τα σπίτια οι νοικοκυρές φτιάχνουν στριφτά κουλουράκια, «τα Λαζαράκια», συμβολίζοντας με τον τρόπο αυτό το σώμα του Λαζάρου που ήταν τυλιγμένο στο σάβανο.
Στο νησί Κω, ενώ οι μεγάλοι είναι δοσμένοι στις πασχαλινές δουλειές και στον εκκλησιασμό, τα παιδιά προετοιμάζονται και αυτά για την Ανάσταση του Κυρίου. Παίρνουν μεγάλα κλειδιά από εκείνα που είχαν οι παλιές κλειδαριές, δένουν με ένα σχοινί το κλειδί με μπαρούτι και βάζουν το καρφί στην τρύπα του κλειδιού, το βράδυ της Ανάστασης το χτυπούν δυνατά στον τοίχο για να εκπυρσοκροτήσει και να χαλάσει ο κόσμος. Άλλοι κόβουν μακριές λωρίδες χαρτιού, βάζουν στην άκρη της κάθε λωρίδας μπαρούτι και ένα φυτίλι, την τυλίγουν τριγωνικά, ώστε να προεξέχει το φυτίλι που το ανάβουν και από την ώρα που ο παπάς λεει το «ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ».
Το πρωί του Μ. Σαββάτου, η εκκλησία στρώνεται με μυρωμένα λουλούδια του βουνού που λέγονται λαμπρές (μικρά μωβ αρωματικά λουλούδια). Οι νοικοκυρές φτιάχνουν τις λαμπρόπιττες και το γεμιστό αρνί.
Στην Ύδρα, τη Μ. Παρασκευή γίνεται κάτι το μοναδικό, ο Επιτάφιος της συνοικίας Καμίνι μπαίνει στη θάλασσα και διαβάζεται η Ακολουθία του Επιταφίου, δημιουργώντας μία ατμόσφαιρα κατανυκτική.
Στη συνέχεια οι Επιτάφιοι τεσσάρων ενοριών συναντώνται στο κεντρικό λιμάνι, δίνοντας ένα ιδιαίτερο χρώμα.
Την ώρα της Ανάστασης τα πολλά βαρελότα φωτίζουν την νύκτα.
Την επομένη του Πάσχα, γίνεται το κάψιμο του Ιούδα, ενός ομοιώματος παραγεμισμένο από εύφλεκτη ύλη, μπροστά στα μάτια των ντόπιων και των επισκεπτών του νησιού.
Στη Χίο, ο ρουκετοπόλεμος είναι ένα παλιό Βρονταδούσικο έθιμο που έχει τις ρίζες του στους χρόνους της τουρκικής κατοχής.
Αρχικά, οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερειθιανής, εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια. Με το πέρασμα του χρόνου όμως αυτά εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες, βεγγαλικά, φτιαγμένα από νίτρο, θειάφι και μπαρούτι.
Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει αμέσως μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά. Οι ποσότητες τα τελευταία χρόνια φτάνουν στις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που δημιουργείται από τις ρουκέτες που εκτοξεύονται στον ουρανό του Βροντάδου το βράδυ της Ανάστασης είναι φαντασμαγορικό.
Πολύς είναι ο κόσμος που επιλέγει να περάσει το Πάσχα στην Χίο για να δει αυτό το μοναδικό θέαμα. Τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία των παρευρισκομένων, έτσι ώστε να διασωθεί το έθιμο.
Τα Πασχαλινά έθιμα του Ελληνικού λαού έχουν την δική τους σφραγίδα, αξία και ποικιλία και έχουν όλα τις ρίζες τους σε παραδόσεις αιώνων ή ακόμη και χιλιετηρίδων. Ο Γ. Σεφέρης λέει: Καμιά από τις παραδόσεις μας Χριστιανικές ή προ χριστιανικές δεν έχει πεθάνει πραγματικά. Συχνά όταν πηγαίνω στην Ακολουθία της Μεγάλης Παρασκευής μου είναι δύσκολο να αποφασίσω αν ο θεός που κηδεύεται είναι Χριστός κι ο Άδωνις. Σήμερα σε όλη την Ελλάδα το Πάσχα γιορτάζεται με χριστιανικό ορθόδοξο τρόπο, με αναβίωση παλιών εθίμων (πανελλαδικά), μια ομαδικά λαϊκή διάθεση επιστροφής στη παράδοση και επομένως και στις Πασχαλινές Ελληνικές παραδόσεις, τόσο αλληγορικές και τόσο γνήσιες.
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης παρατηρεί: "Ευνόητον δε ότι όπως λάβη την αγνήν ιδέαν περί του τρόπου καθ` ον προσδεχόμεθα κατανοούμεν και εορτάζομεν την Ανάστασιν δέον να ευρεθή κατά την ημέραν της σήμερον μακράν της Πρωτευούσης... Λαμπρή ανατέλλει δια τους κατοίκους των επαρχιών, των πόλεων, των κωμοπόλεων, των χωριών, όσον διασώζονται καθαρώτερον και εκδηλούνται εμφανέστερον του Εθνικού βίου τα ήθη κι έθιμα. Εκεί αι γλυκύταται παραδόσεις, εκεί αι ελληνικώταται συνήθειαι."
ΘΡΑΚΗ
Στις Μέτρες της Θράκης, τα παιδιά φτιάχνουν το ομοίωμα του Ιούδα και το περιφέρουν στα σπίτια, ζητώντας κλαδιά για να τον κάψουν την επομένη στον Επιτάφιο. Τη Μεγάλη Παρασκευή η πομπή του Επιταφίου σταματά εξω από ενα παρεκκλήσι, όπου εκεί βρίσκεταιέτοιμη η φωτιά για να καεί ο Ιούδας. Τη στιγμή που ο ιερέας διαβάζει το σχετικό Ευαγγέλιο ανάβουν τη φωτιά και καίνε το ομοίωμα. Αργότερα θα πάρουν μια χούφτα από εκείνη τη στάχτη και θα τη ρίξουν στα μνήματα.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
Στη Θάσο στην Κοινότητα Λιμεναρίων διατηρείται το πανάρχαιο έθιμο « Για βρέξ' Απρίλη μ' που γιορτάζεται την Τρίτη ημέρα του Πάσχα. Χορεύουν δημοτικούς χορούς συγκροτήματα απ' όλη την Ελλάδα.
Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής το σημαντικότερο Πασχαλινό έθιμο είναι «ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΥ ΝΙΟΥ Τ' ΑΛΩΝΙ». Γιορτάζεται την Τρίτη ημέρα του Πάσχα, στην ομώνυμη τοποθεσία πάνω στους λόφους. Μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την εκφώνηση του πανηγυρικού της ημέρας, οι γεροντότεροι αρχίζουν τον χορό. Σιγά-σιγά πιάνονται όλοι οι κάτοικοι και πολλές φορές ο χορός έχει μήκος τετρακόσια μέτρα. Τραγουδούν και χορεύουν όλα τα Πασχαλινά τραγούδια και τελειώνουν με τον «ΚΑΓΚΕΛΕΥΤΟ» χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την επανάσταση του 1821.
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης παρατηρεί: "Ευνόητον δε ότι όπως λάβη την αγνήν ιδέαν περί του τρόπου καθ` ον προσδεχόμεθα κατανοούμεν και εορτάζομεν την Ανάστασιν δέον να ευρεθή κατά την ημέραν της σήμερον μακράν της Πρωτευούσης... Λαμπρή ανατέλλει δια τους κατοίκους των επαρχιών, των πόλεων, των κωμοπόλεων, των χωριών, όσον διασώζονται καθαρώτερον και εκδηλούνται εμφανέστερον του Εθνικού βίου τα ήθη κι έθιμα. Εκεί αι γλυκύταται παραδόσεις, εκεί αι ελληνικώταται συνήθειαι."
ΘΡΑΚΗ
Στις Μέτρες της Θράκης, τα παιδιά φτιάχνουν το ομοίωμα του Ιούδα και το περιφέρουν στα σπίτια, ζητώντας κλαδιά για να τον κάψουν την επομένη στον Επιτάφιο. Τη Μεγάλη Παρασκευή η πομπή του Επιταφίου σταματά εξω από ενα παρεκκλήσι, όπου εκεί βρίσκεταιέτοιμη η φωτιά για να καεί ο Ιούδας. Τη στιγμή που ο ιερέας διαβάζει το σχετικό Ευαγγέλιο ανάβουν τη φωτιά και καίνε το ομοίωμα. Αργότερα θα πάρουν μια χούφτα από εκείνη τη στάχτη και θα τη ρίξουν στα μνήματα.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
Στη Θάσο στην Κοινότητα Λιμεναρίων διατηρείται το πανάρχαιο έθιμο « Για βρέξ' Απρίλη μ' που γιορτάζεται την Τρίτη ημέρα του Πάσχα. Χορεύουν δημοτικούς χορούς συγκροτήματα απ' όλη την Ελλάδα.
Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής το σημαντικότερο Πασχαλινό έθιμο είναι «ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΥ ΝΙΟΥ Τ' ΑΛΩΝΙ». Γιορτάζεται την Τρίτη ημέρα του Πάσχα, στην ομώνυμη τοποθεσία πάνω στους λόφους. Μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την εκφώνηση του πανηγυρικού της ημέρας, οι γεροντότεροι αρχίζουν τον χορό. Σιγά-σιγά πιάνονται όλοι οι κάτοικοι και πολλές φορές ο χορός έχει μήκος τετρακόσια μέτρα. Τραγουδούν και χορεύουν όλα τα Πασχαλινά τραγούδια και τελειώνουν με τον «ΚΑΓΚΕΛΕΥΤΟ» χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την επανάσταση του 1821.
Ο χορός περνά κάτω από δάφνινη αψίδα όπου υπάρχουν όπου υπάρχουν δύο παλικάρια με υψωμένα σπαθιά. Ο χορός στη μέση περίπου του τραγουδιού διπλώνεται στα δύο με τους χορευτές να περνούν ο ένας απέναντι από τον άλλο για τον τελευταίο χαιρετισμό. Κατά την διάρκεια της γιορτής μοιράζονται σε όλους, καφές που βράζει σε μεγάλο καζάνι «ζωγραφίτικος», τσουρέκια και αυγά. Ο χορός επαναλαμβάνεται το απόγευμα στην κεντρική πλατεία του χωριού.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
Ανήμερα του Πάσχα και από το απόγευμα ξεκινάει η περιφορά της Εικόνας του Αγίου Γεωργίου την οποία συνοδεύουν περί τα 500 άτομα ντυμένα με παραδοσιακές φορεσιές. Την επομένη πραγματοποιείται αγώνας δρόμου των γερόντων (ανηφορικός δρόμος), οι οποίοι ξεκινούν από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και φτάνουν στο λόφο. Ακολουθούν χορευτικά συγκροτήματα και το απόγευμα χορεύουν γυναικείοι χορευτικοί σύλλογοι. Οι εκδηλώσεις συνεχίζονται με κλέφτικα αγωνίσματα, όπως το σήκωμα της πέτρας κλπ.
Στα Μέγαρα την τρίτη ημέρα του Πάσχα γιορτάζεται ο "Χορός της Τράτας". Κατά την παράδοση, οι κάτοικοι ζήτησαν από τον Πασά να τους επιτρέψει να κτίσουν ένα εκκλησάκι. Ο πασάς έδωσε την άδεια, με την προϋπόθεση όμως, να αρχίσουν το κτίσιμο της εκκλησίας το πρωί και να το τελειώσουν το βράδυ, διαφορετικά θα τους εκτελούσε.Οι κάτοικοι κατάφεραν να τελειώσουν το κτίσιμό της το μεσημέρι και την αφιέρωσαν στον Άγιο Ιωάννη τον Γαλιλαίο. Από τότε και στο σημείο αυτό, μετά την θεία λειτουργία, γίνονται εκδηλώσεις όπου συγκεντρώνονται παραδοσιακά συγκροτήματα και οργανοπαίχτες Μεγαρείς και χορεύουν τον χορό της Τράτας.
Στη Λιβαδειά, το πιο χαρακτηριστικό έθιμο της πόλης, είναι το πολύ γνωστό και μοναδικό «Πάσχα της Λιβαδειάς», που όχι μόνο διατηρείται αλλά χρόνο με το χρόνο ζωντανεύει μιας και οι νεώτεροι συμμετέχουν με ιδιαίτερο μεράκι και κέφι στο έθιμο του «λάκκου». Μετά την Ανάσταση και πριν καλά ξημερώσει οι κάτοικοι ετοιμάζουν την φωτιά. Ένας, κάνοντας το σταυρό του, βάζει φωτιά στο σωρό με τη λαμπάδα της Αναστάσεως. Οι φλόγες αγκαλιάζουν το σωρό. Με ραντίσματα νερού και συχνό χτύπημα με ένα μακρύ ξύλο, η θράκα είναι έτοιμη για να ψηθούν τα αρνιά. Το ίδιο γίνεται σε όλους τους «λάκκους» και ανεβαίνουν οι καπνοί, αναρίθμητοι και πυκνοί, σε τέτοιο βαθμό, που σκεπάζουν τον ήλιο που στο μεταξύ ανατέλλει. Η πόλη τυλίγεται σε σύννεφα καπνού. Οι φωτιές είναι έτοιμες και τα αρνιά τοποθετούνται στους «λάκκους».
Στα Μέγαρα την τρίτη ημέρα του Πάσχα γιορτάζεται ο "Χορός της Τράτας". Κατά την παράδοση, οι κάτοικοι ζήτησαν από τον Πασά να τους επιτρέψει να κτίσουν ένα εκκλησάκι. Ο πασάς έδωσε την άδεια, με την προϋπόθεση όμως, να αρχίσουν το κτίσιμο της εκκλησίας το πρωί και να το τελειώσουν το βράδυ, διαφορετικά θα τους εκτελούσε.Οι κάτοικοι κατάφεραν να τελειώσουν το κτίσιμό της το μεσημέρι και την αφιέρωσαν στον Άγιο Ιωάννη τον Γαλιλαίο. Από τότε και στο σημείο αυτό, μετά την θεία λειτουργία, γίνονται εκδηλώσεις όπου συγκεντρώνονται παραδοσιακά συγκροτήματα και οργανοπαίχτες Μεγαρείς και χορεύουν τον χορό της Τράτας.
Στη Λιβαδειά, το πιο χαρακτηριστικό έθιμο της πόλης, είναι το πολύ γνωστό και μοναδικό «Πάσχα της Λιβαδειάς», που όχι μόνο διατηρείται αλλά χρόνο με το χρόνο ζωντανεύει μιας και οι νεώτεροι συμμετέχουν με ιδιαίτερο μεράκι και κέφι στο έθιμο του «λάκκου». Μετά την Ανάσταση και πριν καλά ξημερώσει οι κάτοικοι ετοιμάζουν την φωτιά. Ένας, κάνοντας το σταυρό του, βάζει φωτιά στο σωρό με τη λαμπάδα της Αναστάσεως. Οι φλόγες αγκαλιάζουν το σωρό. Με ραντίσματα νερού και συχνό χτύπημα με ένα μακρύ ξύλο, η θράκα είναι έτοιμη για να ψηθούν τα αρνιά. Το ίδιο γίνεται σε όλους τους «λάκκους» και ανεβαίνουν οι καπνοί, αναρίθμητοι και πυκνοί, σε τέτοιο βαθμό, που σκεπάζουν τον ήλιο που στο μεταξύ ανατέλλει. Η πόλη τυλίγεται σε σύννεφα καπνού. Οι φωτιές είναι έτοιμες και τα αρνιά τοποθετούνται στους «λάκκους».
Την Κυριακή του Πάσχα κάθε γειτονιά, είναι μία μεγάλη υπαίθρια ψησταριά, όπου ο χορός και το τραγούδι έχουν τον πρώτο λόγο, ενώ προσφέρονται κρασί και παραδοσιακοί μεζέδες δωρεάν.
Στη Ναύπακτο, το βράδυ της Μ. Παρασκευής, πλήθος κόσμου, ντόπιοι και επισκέπτες, ακολουθούν την περιφορά του Επιταφίου, σχηματίζοντας πομπές, οι οποίες διέρχονται από το λιμάνι, όπου είναι αναμμένες δάδες ειδικά τοποθετημένες στις τάπες του Κάστρου, γύρω από το λιμάνι. Στο μέσον της εισόδου του λιμανιού οι δάδες σχηματίζουν μεγάλο σταυρό, που φωταγωγεί ολόκληρο το λιμάνι παρουσιάζοντας μία φαντασμαγορική εικόνα μοναδικής ομορφιάς.
Το έθιμο αυτό έχει παράδοση πολλών χρόνων που φαίνεται να θέλει να συνδυάσει τη θρησκευτική μυσταγωγία με την ηρωική προσπάθεια του μπουρλοτιέρη Ανεμογιάννη να πυρπολήσει τη τουρκική ναυαρχίδα στο χώρο αυτό.
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ
Στο Λεωνίδιο, το πιο εντυπωσιακό έθιμο της περιοχής είναι, όταν το βράδυ της Ανάστασης γεμίζει ο ουρανός από φωτεινά "αερόστατα" τα οποία ανυψώνονται από τους πιστούς κάθε ενορίας. Την ίδια ώρα έξω από την εκκλησία γίνεται το κάψιμο του Ιούδα, ενώ την Κυριακή γίνεται τρικούβερτο γλέντι στην πλατεία της πόλης.
Στο Λεωνίδιο, το πιο εντυπωσιακό έθιμο της περιοχής είναι, όταν το βράδυ της Ανάστασης γεμίζει ο ουρανός από φωτεινά "αερόστατα" τα οποία ανυψώνονται από τους πιστούς κάθε ενορίας. Την ίδια ώρα έξω από την εκκλησία γίνεται το κάψιμο του Ιούδα, ενώ την Κυριακή γίνεται τρικούβερτο γλέντι στην πλατεία της πόλης.
Το ενδιαφέρον στη Μονεμβασιά επικεντρώνεται στην εκκλησία του Ελκόμενου Χριστού, όπου πραγματοποιούνται όλες οι λειτουργίες των ημερών. Είναι μοναδικό το θέαμα της περιφοράς του Επιταφίου στα πλακόστρωτα σοκάκια της μεσαιωνικής πολιτείας. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα στο περίβολο της εκκλησίας, γίνεται το κάψιμο του Ιούδα, ενός ανθρωπίνου ομοιώματος από ξύλα και άχυρα, μέσα στο οποίο υπάρχουν εκρηκτικά.
Στην Καλαμάτα, αναβιώνει ένα έθιμο, το οποίο πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών». Οι διαγωνιζόμενοι, με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο, στο γήπεδο του Μεσσηνιακού, με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου.
Στην Καλαμάτα, αναβιώνει ένα έθιμο, το οποίο πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών». Οι διαγωνιζόμενοι, με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο, στο γήπεδο του Μεσσηνιακού, με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου.
Την Κυριακή του Πάσχα η Τρίπολη σκεπάζεται από τον καπνό που δημιουργούν οι φωτιές, που σιγά -σιγά ανάβουν, ξεκινώντας λίγο μετά τα μεσάνυκτα. Το θέαμα με τις στήλες από το ύψωμα του Αγίου Θεοδώρου είναι μοναδικό. Το πρωί της Κυριακής, αρχίζει το μεγάλο γλέντι με την συμμετοχή χορευτικών συγκροτημάτων, ενώ οι ντόπιοι και ξένοι ζωντανεύουν το έθιμο της κλεφτουριάς. Προσφέρονται εκτός από αρνί, Τριπολιτσιώτικο κρασί, κόκκινα αυγά, κουλούρια και μεζέδες.
ΕΠΤΑΝΗΣΑ
Στην Κέρκυρα, τη Μ. Παρασκευή στις 4μ.μ. ξεκινά από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Παλαιό Φρούριο, ο Επιβλητικός Επιτάφιος. Μέχρι της 9.30 το βράδυ, από κάθε εκκλησία βγαίνει ο Επιτάφιος με την απαραίτητη μπάντα της κάθε ενορίας, τις χορωδίες, τους πιστούς. Τελευταίος βγαίνει ο μεγαλοπρεπέστατος επιτάφιος της Μητρόπολης. Στις 9 το πρωί γίνεται η περιφορά του Επιταφίου της Εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα. Το 1574 οι Βενετσιάνοι απαγόρευσαν στους ορθοδόξους την περιφορά του την Μ. Παρασκευή, και από τότε οι Κερκυραίοι πραγματοποιούν την περιφορά μαζί με το Σεπτό Σκήνωμα του Αγίου.Είναι η πιο παλιά και πιο κατανυκτική Λιτανεία που βγαίνει σε ανάμνηση του θαύματος του Αγίου, που έσωσε τον Κερκυραϊκό λαό από την σιτοδεία. Εμπρός πηγαίνει ο Άγιος που έχει θέση χοροστατούντος Επισκόπου σε αυτή την Λιτανεία, και ακολουθεί ο Επιτάφιος. Μετά το τέλος της λιτανείας, ο Άγιος θα παραμείνει στη θύρα του, μέχρι την Τρίτη του Πάσχα για προσκύνημα. Στις 11 το πρωΐ του Μ. Σαββάτου ο κόσμος περιμένει την πρώτη Ανάσταση.
Όταν τελειώνει η ακολουθία στη Μητρόπολη, χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών και από τα παράθυρα των σπιτιών πέφτουν κατά χιλιάδες, πήλινα δοχεία (μπότιδες) στους δρόμους, με μεγάλο κρότο. Αυτό το έθιμο έχει τις ρίζες του στο χωρίον του Ευαγγελίου 'Συ δε Κύριε Ανάστησόν με ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεραμέως».
Ένα άλλο επίσης Κορφιάτικο Πασχαλινό έθιμο που αναβιώνει είναι το «ΜΑΣΤΕΛΟ» (βαρέλι). Στην «Pinia» και κάτω από την Μεταλλική Κουκουνάρα που κρέμεται ασάλευτη ακόμα στην διασταύρωση Νικηφόρου Θεοτόκη και Φιλαρμονικής, μαζεύονται οι Φακίνοι, οι αχθοφόροι της πόλης, οι Πινιαδώροι, οι οποίοι τοποθετούσαν στη μέση του πεζοδρομίου ένα ξύλινο βαρέλι. Το στόλιζαν με μυρτιές και βέρντε, του έβαζαν νερό και αυτοί σκορπισμένοι στο γύρο χώρο, παρακαλούσαν τους περαστικούς, που αυτή την ώρα ήταν πάρα πολλοί, να ρίξουν νομίσματα για ευχές στο νερό. Όταν πλησίαζε η ώρα της πρώτης Ανάστασης, οι Πηνιαδώροι σκορπισμένοι στην περιοχή της Πιάτσας κυνηγούσαν να βρουν κάποιον να τον ρίξουν στο βαρέλι. Αυτός μουσκίδι έβρεχε τον κόσμο γύρω του, ενώ περνούσαν οι μπάντες μας, παίζοντας το αλέγκρο μαρς «Μη φοβάστε Γραικοί». Στο τέλος έβγαινε ο βρεγμένος με γέλια και χαρές και έπαιρνε τα χρήματα που είχε το βαρέλι.
Το βράδυ του Μ. Σαββάτου γίνεται η Ανάσταση στην Άνω Πλατεία - φαντασμαγορικό, μοναδικό θέαμα. Όλα τα παράθυρα των γύρω σπιτιών ανοιχτά με κεράκια αναμμένα. Τα παράθυρα των μεγάλων εξαορόφων σπιτιών, μαζί με το καταπληκτικό θέμα των χιλιάδων κεριών και των πιστών που παρακολουθούν την τελετή της Ανάστασης στη μεγαλύτερη πλατεία της Ελλάδας, συνθέτουν μία μεγαλειώδη εικόνα. Η Αναστάσιμος Ακολουθία συνεχίζεται στον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής (Πλατύ Καντούνι). Την Κυριακή του Πάσχα, από τις 7 το πρωί κάθε εκκλησία, όπως συμβαίνει και με τους Επιταφίους, βγάζει την Ανάσταση με φιλαρμονικές, σχολεία, προσκόπους και χορωδίες.
Η Μεγάλη Εβδομάδα στη Ζάκυνθο έχει ένα ξεχωριστό χαρακτήρα και χαρακτηρίζεται απο τα ιδιαίτερα παραδοσιακά Ζακυνθινά έθιμα που οι κάτοικοι της, σέβονται και τηρούν με μοναδική φροντίδα και ευλάβεια. Το Μεγαλοβδόμαδο στο νησί, αρχίζει το Σάββατο του Λαζάρου, όταν στις 11 το πρωί οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούν πανηγυρικά και κρεμιέται το "βαγί" σ' όλα τα καμπαναριά της πόλης και των χωριών. Το βαγί στη Ζάκυνθο δεν είναι η γνωστή δάφνη, που μοιράζεται στην υπόλοιπη Ελλάδα τη συγκεκριμένη ημέρα, αλλά τα φρέσκα κιτρινωπά φύλλα του φοίνικα, που μ' αυτά οι ντόπιοι πλέκουν σταυρούς, "βαγιοφόρες", ήλιους κ.ά.
Την Κυριακή των Βαΐων, μετά τη θεία Λειτουργία, οι "νόντσολοι", μοιράζουν σ' όλα τα σπίτια το βαγί και οι πιστοί το τοποθετούν στις εικόνες τους. Κατόπιν, οι ναοί "ντύνονται" στα πένθιμα. Τα μαύρα "πευκιά" κυριαρχούν παντού. Το ίδιο βράδυ τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου.
Τη Μεγάλη Τρίτη το βράδυ ψαλλεται το κατανυκτικότατο τροπάριο της Κασσιανής.
Το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης τελείται ο Εσπερινός και η θεία Λειτουργία σ' όλους τους Ναούς.
Μετά απ' αυτήν, οι καμπάνες της Ζακύνθου δεν ξανακτυπούν, μέχρι το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου.
Οι ιδιομορφίες του ζακυνθινού εκκλησιαστικού Tυπικού είναι εντονότερες από τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ. Πρώτα απ' όλα, θα σας ξαφνιάσει το άκουσμα των ύμνων "Διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου εαυτοίς..." και το "Εξηγόρασας ημάς εκ της κατάρας του Νόμου...", ψάλματα τονισμένα κατά την ιδιάζουσα ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική.
Μήν περιμένετε να δείτε τον Εσταυρωμένο να λιτανευθεί μετά το πέμπτο Ευαγγέλιο, όπως μέχρι τώρα έχετε συνηθίσει εκτός Ζακύνθου. Στο νησί μας, ο Εσταυρωμένος βγαίνει μετά το ενδέκατο Ευαγγέλιο. Ο ψάλτης μπροστά στον Εσταυρωμένο ψάλλει, κατά το ζακυνθινό μέλος, τον ύμνο "Σήμερον κρεμάται επί ξύλου...", ενώ αμέσως μετά ψάλλεται από τη χορωδία ή τους ψάλτες (μόνο στη Ζάκυνθο) ο περίφημος Ψαλμός "Ινα τι εφρύαξαν έθνη...", μέσα σε κατανυκτική ατμόσφαιρα, ενώ λιτανεύεται ο Εσταυρωμένος. Το δωδέκατο Ευαγγέλιο "Τη επαύριον...", ψαλλόμενο κι αυτό οπωσδήποτε στα "ζακυνθινά", αποτελεί το αποκορύφωμα της Ακολουθίας της Μεγάλης Πέμπτης.
Ένα άλλο επίσης Κορφιάτικο Πασχαλινό έθιμο που αναβιώνει είναι το «ΜΑΣΤΕΛΟ» (βαρέλι). Στην «Pinia» και κάτω από την Μεταλλική Κουκουνάρα που κρέμεται ασάλευτη ακόμα στην διασταύρωση Νικηφόρου Θεοτόκη και Φιλαρμονικής, μαζεύονται οι Φακίνοι, οι αχθοφόροι της πόλης, οι Πινιαδώροι, οι οποίοι τοποθετούσαν στη μέση του πεζοδρομίου ένα ξύλινο βαρέλι. Το στόλιζαν με μυρτιές και βέρντε, του έβαζαν νερό και αυτοί σκορπισμένοι στο γύρο χώρο, παρακαλούσαν τους περαστικούς, που αυτή την ώρα ήταν πάρα πολλοί, να ρίξουν νομίσματα για ευχές στο νερό. Όταν πλησίαζε η ώρα της πρώτης Ανάστασης, οι Πηνιαδώροι σκορπισμένοι στην περιοχή της Πιάτσας κυνηγούσαν να βρουν κάποιον να τον ρίξουν στο βαρέλι. Αυτός μουσκίδι έβρεχε τον κόσμο γύρω του, ενώ περνούσαν οι μπάντες μας, παίζοντας το αλέγκρο μαρς «Μη φοβάστε Γραικοί». Στο τέλος έβγαινε ο βρεγμένος με γέλια και χαρές και έπαιρνε τα χρήματα που είχε το βαρέλι.
Το βράδυ του Μ. Σαββάτου γίνεται η Ανάσταση στην Άνω Πλατεία - φαντασμαγορικό, μοναδικό θέαμα. Όλα τα παράθυρα των γύρω σπιτιών ανοιχτά με κεράκια αναμμένα. Τα παράθυρα των μεγάλων εξαορόφων σπιτιών, μαζί με το καταπληκτικό θέμα των χιλιάδων κεριών και των πιστών που παρακολουθούν την τελετή της Ανάστασης στη μεγαλύτερη πλατεία της Ελλάδας, συνθέτουν μία μεγαλειώδη εικόνα. Η Αναστάσιμος Ακολουθία συνεχίζεται στον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής (Πλατύ Καντούνι). Την Κυριακή του Πάσχα, από τις 7 το πρωί κάθε εκκλησία, όπως συμβαίνει και με τους Επιταφίους, βγάζει την Ανάσταση με φιλαρμονικές, σχολεία, προσκόπους και χορωδίες.
Η Μεγάλη Εβδομάδα στη Ζάκυνθο έχει ένα ξεχωριστό χαρακτήρα και χαρακτηρίζεται απο τα ιδιαίτερα παραδοσιακά Ζακυνθινά έθιμα που οι κάτοικοι της, σέβονται και τηρούν με μοναδική φροντίδα και ευλάβεια. Το Μεγαλοβδόμαδο στο νησί, αρχίζει το Σάββατο του Λαζάρου, όταν στις 11 το πρωί οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούν πανηγυρικά και κρεμιέται το "βαγί" σ' όλα τα καμπαναριά της πόλης και των χωριών. Το βαγί στη Ζάκυνθο δεν είναι η γνωστή δάφνη, που μοιράζεται στην υπόλοιπη Ελλάδα τη συγκεκριμένη ημέρα, αλλά τα φρέσκα κιτρινωπά φύλλα του φοίνικα, που μ' αυτά οι ντόπιοι πλέκουν σταυρούς, "βαγιοφόρες", ήλιους κ.ά.
Την Κυριακή των Βαΐων, μετά τη θεία Λειτουργία, οι "νόντσολοι", μοιράζουν σ' όλα τα σπίτια το βαγί και οι πιστοί το τοποθετούν στις εικόνες τους. Κατόπιν, οι ναοί "ντύνονται" στα πένθιμα. Τα μαύρα "πευκιά" κυριαρχούν παντού. Το ίδιο βράδυ τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου.
Τη Μεγάλη Τρίτη το βράδυ ψαλλεται το κατανυκτικότατο τροπάριο της Κασσιανής.
Το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης τελείται ο Εσπερινός και η θεία Λειτουργία σ' όλους τους Ναούς.
Μετά απ' αυτήν, οι καμπάνες της Ζακύνθου δεν ξανακτυπούν, μέχρι το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου.
Οι ιδιομορφίες του ζακυνθινού εκκλησιαστικού Tυπικού είναι εντονότερες από τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ. Πρώτα απ' όλα, θα σας ξαφνιάσει το άκουσμα των ύμνων "Διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου εαυτοίς..." και το "Εξηγόρασας ημάς εκ της κατάρας του Νόμου...", ψάλματα τονισμένα κατά την ιδιάζουσα ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική.
Μήν περιμένετε να δείτε τον Εσταυρωμένο να λιτανευθεί μετά το πέμπτο Ευαγγέλιο, όπως μέχρι τώρα έχετε συνηθίσει εκτός Ζακύνθου. Στο νησί μας, ο Εσταυρωμένος βγαίνει μετά το ενδέκατο Ευαγγέλιο. Ο ψάλτης μπροστά στον Εσταυρωμένο ψάλλει, κατά το ζακυνθινό μέλος, τον ύμνο "Σήμερον κρεμάται επί ξύλου...", ενώ αμέσως μετά ψάλλεται από τη χορωδία ή τους ψάλτες (μόνο στη Ζάκυνθο) ο περίφημος Ψαλμός "Ινα τι εφρύαξαν έθνη...", μέσα σε κατανυκτική ατμόσφαιρα, ενώ λιτανεύεται ο Εσταυρωμένος. Το δωδέκατο Ευαγγέλιο "Τη επαύριον...", ψαλλόμενο κι αυτό οπωσδήποτε στα "ζακυνθινά", αποτελεί το αποκορύφωμα της Ακολουθίας της Μεγάλης Πέμπτης.
Η Μεγάλη Παρασκευή βρίσκει το νησί μας σε υπερένταση. Τα πάντα στη Ζάκυνθο, η λογική και η άλογος φύση, συμμετέχουν στο Θείο Δράμα. Το πρωί γίνεται η Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών και, ακολούθως, η Αποκαθήλωση, η οποία στη Ζάκυνθο τελείται κατά τη στιγμή που ψάλλονται τα Απόστιχα "Ότε εκ του ξύλου Σε νεκρόν...".
Μετά από λίγο, ο Ιερεύς θα εξέλθει από το Ιερό Βήμα λιτανεύοντας τον Χριστό επί του ώμου του, τυλιγμένο σε λευκό σεντόνι. Σημειωτέον, ότι στη Ζάκυνθο δε χρησιμοποιείται ο γνωστός στην υπόλοιπη Ελλάδα κεντητός Επιτάφιος, αλλά αμφιπρόσωπη ξυλόγλυπτη αγιογραφία του νεκρού Χριστού, που ονομάζεται "Αμνός".
Μετά από λίγο, ο Ιερεύς θα εξέλθει από το Ιερό Βήμα λιτανεύοντας τον Χριστό επί του ώμου του, τυλιγμένο σε λευκό σεντόνι. Σημειωτέον, ότι στη Ζάκυνθο δε χρησιμοποιείται ο γνωστός στην υπόλοιπη Ελλάδα κεντητός Επιτάφιος, αλλά αμφιπρόσωπη ξυλόγλυπτη αγιογραφία του νεκρού Χριστού, που ονομάζεται "Αμνός".
Μετά τη λιτάνευση, το Σώμα του Χριστού τοποθετείται στον Επιτάφιο, που σίγουρα θα σας εντυπωσιάσει, αφού και πάλι εδώ η ιδιαιτερότητα της Ζακύνθου είναι εμφανής. Εδώ, οι Επιτάφιοι δεν στολίζονται με λουλούδια, επειδή είναι ξυλόγλυπτοι, με επένδυση φύλλου χρυσού και βελούδου, δηλαδή πραγματικά έργα τέχνης.
Μεγάλη Παρασκευή μεσημέρι. Ωρα 2. Το αποκορύφωμα του Ζακυνθινού Μεγαλοβδόμαδου.
Ο κόσμος, Ζακυνθινοί και επισκέπτες, συρρέουν στο Ναό του Αγίου Νικολάου του Μώλου, στην πλατεία Σολωμού, απ' όπου θα ξεκινήσει η Λιτανεία του Εσταυρωμένου.
Ο Μητροπολίτης και το Ιερατείο φέρουν τα μαύρα τους άμφια, ενώ ο λαός αναμένει με αγωνία την έξοδο του Εσταυρωμένου από το Ναό. Η ατμόσφαιρα είναι τεταμένη και πυρετώδεις. Η συγκίνηση διαπερνά κάθε ψυχή. Οι καρδιές πάλλονται. Η πένθιμη και κατανυκτική Λιτανεία αρχίζει υπό τους ήχους του "Ινα τι εφρύαξαν έθνη..." από τη Φιλαρμονική.
Μαζί με τον Εσταυρωμένο λιτανεύεται, κάτω από τη μαύρη "Ουρανία" , και η περίφημη Εικόνα της "Mater Dolorosa", δηλαδή της Παναγίας του Πάθους.
Η Λιτανεία διασχίζει σχεδόν όλη την πόλη και επιστρέφει στην πλατεία Σολωμού, όπου, πάνω σε βάθρο, ο Μητροπολίτης ευλογεί τον Κλήρο και το Λαό με τον Εσταυρωμένο, κάνοντας το σημείο του σταυρού στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, υπό τους ήχους του "Και κλίνας την κεφαλήν".
Η Λιτανεία καταλήγει στον ίδιο Ναό, όπου γίνεται η εναπόθεση του Χριστού στον Επιτάφιο. Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής τελείται κανονικά σ' όλους τους Ναούς μας η Ακολουθία του Επιτάφιου Θρήνου. Στην πόλη όμως, δεν γίνεται λιτάνευση των Επιταφίων τους εκτός του Ναού.
Στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων η Ακολουθία αυτή, σύμφωνα με παλαιό τοπικό έθιμο, δεν τελείται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, αλλά τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου και συγκεκριμένα στις 2 το πρωί.
Στις 4 περίπου τα χαράματα γίνεται η έξοδος του χρυσωμένου και ξυλόγλυπτου Επιταφίου, ενώ χιλιάδες κόσμου παρακολουθούν τις συγκινητικές αυτές στιγμές.
Ο Επιτάφιος επιστρέφει γύρω στις 5.30 στο Ναό, όπου συνεχίζεται η Ακολουθία. Ο ύμνος "Τον Κύριον υμνείτε...", τονισμένος κι αυτός στο ζακυνθινό εκκλησιαστικό μέλος, που ψάλλεται απ' όλο το λαό, και η ξακουστή "Gloria" (Γκλόρια) ή το "κομμάτι" και το σπάσιμο των πήλινων σταμνών από τις νοικοκυρές όλων των σπιτιών, που διαδραματίζονται κατά την Πρώτη Ανάσταση, θα σας εντυπωσιάσουν.
Τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου, στις 11.15, αρχίζει η Ακολουθία στο Μητροπολιτικό Ναό, που, εν τω μεταξύ, έχει αλλάξει τελείως όψη, έχοντας ντυθεί στα κόκκινα.
Μεγάλη Παρασκευή μεσημέρι. Ωρα 2. Το αποκορύφωμα του Ζακυνθινού Μεγαλοβδόμαδου.
Ο κόσμος, Ζακυνθινοί και επισκέπτες, συρρέουν στο Ναό του Αγίου Νικολάου του Μώλου, στην πλατεία Σολωμού, απ' όπου θα ξεκινήσει η Λιτανεία του Εσταυρωμένου.
Ο Μητροπολίτης και το Ιερατείο φέρουν τα μαύρα τους άμφια, ενώ ο λαός αναμένει με αγωνία την έξοδο του Εσταυρωμένου από το Ναό. Η ατμόσφαιρα είναι τεταμένη και πυρετώδεις. Η συγκίνηση διαπερνά κάθε ψυχή. Οι καρδιές πάλλονται. Η πένθιμη και κατανυκτική Λιτανεία αρχίζει υπό τους ήχους του "Ινα τι εφρύαξαν έθνη..." από τη Φιλαρμονική.
Μαζί με τον Εσταυρωμένο λιτανεύεται, κάτω από τη μαύρη "Ουρανία" , και η περίφημη Εικόνα της "Mater Dolorosa", δηλαδή της Παναγίας του Πάθους.
Η Λιτανεία διασχίζει σχεδόν όλη την πόλη και επιστρέφει στην πλατεία Σολωμού, όπου, πάνω σε βάθρο, ο Μητροπολίτης ευλογεί τον Κλήρο και το Λαό με τον Εσταυρωμένο, κάνοντας το σημείο του σταυρού στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, υπό τους ήχους του "Και κλίνας την κεφαλήν".
Η Λιτανεία καταλήγει στον ίδιο Ναό, όπου γίνεται η εναπόθεση του Χριστού στον Επιτάφιο. Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής τελείται κανονικά σ' όλους τους Ναούς μας η Ακολουθία του Επιτάφιου Θρήνου. Στην πόλη όμως, δεν γίνεται λιτάνευση των Επιταφίων τους εκτός του Ναού.
Στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων η Ακολουθία αυτή, σύμφωνα με παλαιό τοπικό έθιμο, δεν τελείται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, αλλά τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου και συγκεκριμένα στις 2 το πρωί.
Στις 4 περίπου τα χαράματα γίνεται η έξοδος του χρυσωμένου και ξυλόγλυπτου Επιταφίου, ενώ χιλιάδες κόσμου παρακολουθούν τις συγκινητικές αυτές στιγμές.
Ο Επιτάφιος επιστρέφει γύρω στις 5.30 στο Ναό, όπου συνεχίζεται η Ακολουθία. Ο ύμνος "Τον Κύριον υμνείτε...", τονισμένος κι αυτός στο ζακυνθινό εκκλησιαστικό μέλος, που ψάλλεται απ' όλο το λαό, και η ξακουστή "Gloria" (Γκλόρια) ή το "κομμάτι" και το σπάσιμο των πήλινων σταμνών από τις νοικοκυρές όλων των σπιτιών, που διαδραματίζονται κατά την Πρώτη Ανάσταση, θα σας εντυπωσιάσουν.
Τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου, στις 11.15, αρχίζει η Ακολουθία στο Μητροπολιτικό Ναό, που, εν τω μεταξύ, έχει αλλάξει τελείως όψη, έχοντας ντυθεί στα κόκκινα.
Στις 11.45 ξεκινά η αναστάσιμη πομπή για την πλατεία Αγίου Μάρκου, όπου τελείται η Ανάσταση.
Το "Χριστός Ανέστη", από τα χείλη του Μητροπολίτη, ψαλλόμενο κι αυτό κατά την ιδιόμορφη ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική, μεταδίδει σ' όλους τους χριστιανούς, που κατακλύζουν την πλατεία και τους γύρω χώρους, το μήνυμα της Αναστάσεως του Χριστού, ενώ αμέσως μετά η Εικόνα της Ανάστασης, με τη συνοδεία πάντοτε των Ιερέων και της Φιλαρμονικής, επιστρέφει στο Μητροπολιτικό Ναό, όπου διαδραματίζονται τα του "Αρατε Πύλας...".
Κατά την τοπική παράδοση, η Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία δεν τελείται αμέσως μετά σε κανένα ναό της πόλεως και των χωριών, αλλά το πρωί της Κυριακής του Πάσχα.
Το "αντέτι" θέλει, κατά τη διάρκεια της αναγνώσεως του Ευαγγελίου, να κτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών. Να σημειωθεί, ότι μόνο στο Ναό του Πολιούχου μας Αγίου Διονυσίου πραγματοποιούνται δύο Αναστάσιμες Θείες Λειτουργίες: Η πρώτη ώρα 1 μετά τα μεσάνυχτα και η δεύτερη το πρωί της Κυριακής του Πάσχα.
Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα γίνεται ο Εσπερινός της Αγάπης στο Ναό του Αγίου Λαζάρου της πόλεως και λιτάνευση της περίπυστης Εικόνας της Παναγίας της Γαλανούσας και της Εικόνας της Αναστάσεως. Τη Δευτέρα του Πάσχα τα περισσότερα χωριά μας πανηγυρίζουν. Συνδυάστε μια μικρή εκδρομή σ'αυτά, επισκεφθείτε τους επιβλητικούς Ναούς μας και παρακολουθείστε τις Αναστάσιμες Λειτουργίες και Λιτανείες (πρωί και απόγευμα) των σεπτών Εικόνων της Παναγίας και της Αναστάσεως. Στην πόλη μας, το ίδιο απόγευμα, γίνεται η Λιτάνευση της Εικόνας της Παναγίας της Λαουρένταινας, από το Ψήλωμα (Μπόχαλη) προς τον Ιερό Ναό της Αγίας Τριάδος. Την Παρασκευή της Διακαινησίμου γιορτάζει το γραφικότατο προάστιο της Μπόχαλης. Εκεί πραγματοποιείται, μέσα στη μαγευτική ανοιξιάτικη φύση, το παραδοσιακό πανηγύρι, με Λιτάνευση της πανάρχαιας και θαυματουργής Εικόνας της Παναγίας της Χρυσοπηγής, υπό τους ήχους του "ταμπουρλονιάκαρου".
Οι εορταστικές εκδηλώσεις του Πάσχα κλείνουν την Κυριακή του Θωμά με το παραδοσιακό λαϊκό πανηγύρι στο γραφικό εξωκλήσι του Αγίου Λύπιου, στην περιοχή Καλλιτέρο (1 χλμ. από την πόλη).
Στην Κεφαλλονιά, Το Σάββατο του Λαζάρου, είναι αφιερωμένο στην Ανάσταση του φίλου του Χριστού Λαζάρου και προεικονίζει την ίδια την Ανάσταση του Θεανθρώπου Χριστού.
Το "Χριστός Ανέστη", από τα χείλη του Μητροπολίτη, ψαλλόμενο κι αυτό κατά την ιδιόμορφη ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική, μεταδίδει σ' όλους τους χριστιανούς, που κατακλύζουν την πλατεία και τους γύρω χώρους, το μήνυμα της Αναστάσεως του Χριστού, ενώ αμέσως μετά η Εικόνα της Ανάστασης, με τη συνοδεία πάντοτε των Ιερέων και της Φιλαρμονικής, επιστρέφει στο Μητροπολιτικό Ναό, όπου διαδραματίζονται τα του "Αρατε Πύλας...".
Κατά την τοπική παράδοση, η Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία δεν τελείται αμέσως μετά σε κανένα ναό της πόλεως και των χωριών, αλλά το πρωί της Κυριακής του Πάσχα.
Το "αντέτι" θέλει, κατά τη διάρκεια της αναγνώσεως του Ευαγγελίου, να κτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών. Να σημειωθεί, ότι μόνο στο Ναό του Πολιούχου μας Αγίου Διονυσίου πραγματοποιούνται δύο Αναστάσιμες Θείες Λειτουργίες: Η πρώτη ώρα 1 μετά τα μεσάνυχτα και η δεύτερη το πρωί της Κυριακής του Πάσχα.
Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα γίνεται ο Εσπερινός της Αγάπης στο Ναό του Αγίου Λαζάρου της πόλεως και λιτάνευση της περίπυστης Εικόνας της Παναγίας της Γαλανούσας και της Εικόνας της Αναστάσεως. Τη Δευτέρα του Πάσχα τα περισσότερα χωριά μας πανηγυρίζουν. Συνδυάστε μια μικρή εκδρομή σ'αυτά, επισκεφθείτε τους επιβλητικούς Ναούς μας και παρακολουθείστε τις Αναστάσιμες Λειτουργίες και Λιτανείες (πρωί και απόγευμα) των σεπτών Εικόνων της Παναγίας και της Αναστάσεως. Στην πόλη μας, το ίδιο απόγευμα, γίνεται η Λιτάνευση της Εικόνας της Παναγίας της Λαουρένταινας, από το Ψήλωμα (Μπόχαλη) προς τον Ιερό Ναό της Αγίας Τριάδος. Την Παρασκευή της Διακαινησίμου γιορτάζει το γραφικότατο προάστιο της Μπόχαλης. Εκεί πραγματοποιείται, μέσα στη μαγευτική ανοιξιάτικη φύση, το παραδοσιακό πανηγύρι, με Λιτάνευση της πανάρχαιας και θαυματουργής Εικόνας της Παναγίας της Χρυσοπηγής, υπό τους ήχους του "ταμπουρλονιάκαρου".
Οι εορταστικές εκδηλώσεις του Πάσχα κλείνουν την Κυριακή του Θωμά με το παραδοσιακό λαϊκό πανηγύρι στο γραφικό εξωκλήσι του Αγίου Λύπιου, στην περιοχή Καλλιτέρο (1 χλμ. από την πόλη).
Στην Κεφαλλονιά, Το Σάββατο του Λαζάρου, είναι αφιερωμένο στην Ανάσταση του φίλου του Χριστού Λαζάρου και προεικονίζει την ίδια την Ανάσταση του Θεανθρώπου Χριστού.
Την ημέρα αυτή από το πρωί παρέες παιδιών τραγουδούσαν-έψελναν στα σπίτια το Λάζαρο. Από βραδύς τα παιδιά ετοίμαζαν Σταυρό τυλιγμένο με κορδέλες-γραβάτες ή άσπρα πανιά (όπου συμβόλιζαν τις ταινίες που τύλιγαν οι Ιουδαίοι τους νεκρούς τους) και στην κορυφή τοποθετούσαν συνήθως την εικόνα της Αναστάσεως του Λαζάρου. Τα κάλαντα του Λαζάρου ποικίλουν ως προς το περιεχόμενο τους, στο σύνολο τους όμως εξιστορούν το γεγονός μέσα από τους φοβερούς διαλόγους. Δυστυχώς σήμερα εκείνοι που λένε τα κάλαντα του Λαζάρου είναι πολύ λίγοι και το έθιμο τείνει να εκλείψει. Στο χωριό μας να πως «έλεγαν τον Λάζαρο».
Αν είναι με το θέλημα και με τον ορισμό σας,
Λάζαρου την Ανάσταση να πω στ΄ αρχοντικό σας.
Έβγατε παρακαλούμε για να σας διηγηθούμε,
Για να μάθετε τι εγίνη σήμερα στην Παλαιστίνη,
Και στην πόλη Βηθανία Μάρθα κλαίει και η Μαρία,
Λάζαρο τον αδελφό τους τον γλυκύ και καρδιακό τους.
Τρεις ημέρες τον θρηνούσαν και τον εμηρολογούσαν.
Την ημέρα την Τετάρτη κίνησε ο Χριστός για να ΄ρθει
Και εβγήκε η Μαρία έξω από τη Βιθανία.
Σαν ήσουν εδώ Χριστέ μου, δεν θα πέθαινε ο αδελφός μου
Μα και τώρα ΄γώ πιστεύω και καλότατα ηξέυρω,
ότι δύνασαι αν θέλεις και νεκρούς να ανασταίνεις.
Έβγα έξω Λάζαρε μου φίλε και αγαπητέ μου.
Πες μας Λάζαρε τι είδες ΄κει στον Άδη που επήγες.
Είδα φόβους είδα τρόμους είδα βάσανα και πόνους
Της καρδιάς μου, των χειλέων και μη με ρωτάτε πλέον.
Φέρτε μου λίγο νεράκι να ξεπλύνω το φαρμάκι.
Κυριακή των Βαΐων
Λάζαρου την Ανάσταση να πω στ΄ αρχοντικό σας.
Έβγατε παρακαλούμε για να σας διηγηθούμε,
Για να μάθετε τι εγίνη σήμερα στην Παλαιστίνη,
Και στην πόλη Βηθανία Μάρθα κλαίει και η Μαρία,
Λάζαρο τον αδελφό τους τον γλυκύ και καρδιακό τους.
Τρεις ημέρες τον θρηνούσαν και τον εμηρολογούσαν.
Την ημέρα την Τετάρτη κίνησε ο Χριστός για να ΄ρθει
Και εβγήκε η Μαρία έξω από τη Βιθανία.
Σαν ήσουν εδώ Χριστέ μου, δεν θα πέθαινε ο αδελφός μου
Μα και τώρα ΄γώ πιστεύω και καλότατα ηξέυρω,
ότι δύνασαι αν θέλεις και νεκρούς να ανασταίνεις.
Έβγα έξω Λάζαρε μου φίλε και αγαπητέ μου.
Πες μας Λάζαρε τι είδες ΄κει στον Άδη που επήγες.
Είδα φόβους είδα τρόμους είδα βάσανα και πόνους
Της καρδιάς μου, των χειλέων και μη με ρωτάτε πλέον.
Φέρτε μου λίγο νεράκι να ξεπλύνω το φαρμάκι.
Κυριακή των Βαΐων
Την Κυριακή των Βαΐων είναι γνωστή ως Κυριακή του «Βαγιώνε». Η λέξη «Βοΐο» προέρχεται από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη(ιβ΄1-18) όπου εξιστορείται και το γεγονός της ελεύσεως του Χριστού στα Ιεροσόλυμα και η υποδοχή του με βαΐα των φοινίκων. Την Κυριακή αυτή συνήθιζαν όλες οι οικογένειες να πηγαίνουν στην εκκλησία. Στους δε νιόπαντρους οι Ιερείς συνηθίζουν να φτιάχνουν ένα ξεχωριστώ βάγιο που ονομάζεται βαγιοφόρα. Η βαγιοφόρα στην επαρχία μας έχει 2 μορφές. Είτε βάγιο με διπλές βιολέτες, δεντρολίβανο, φοινίκι, ελιά με τη μορφή μπουκέτου είτε διπλό οκτάχτινο αστέρι κατασκευασμένο επιμελώς με φύλλα φοινικιάς. Το είδος της βαγιοφόρας αυτής έμαθα να κατασκευάζω κι εγώ από τον π. Χαράλαμπο Κουμάτο, έναν από τους λίγους, ίσως μοναδικούς ιερείς της επαρχίας μας που το κατασκευάζει. Τη βαγιοφόρα αυτή κρεμούν πριν τη διανομή στις 3 θύρες του ιερού, στους 3 πολυελέους και στους θρόνους του ναού. Την ημέρα αυτή το φαγητό είναι απαραίτητα ψάρι συνήθως μπακαλιάρο σκορδαλιά ή κοφισόπιττα. Το βράδυ της Κυριακής αρχίζουν οι «Νυμφίοι». Οι δε γυναίκες παρακολουθούν τις ακολουθίες από τους γυναικωνίτες των Ναών. Παράδοση παλαιά η οποία έχει την εξήγηση της ως εξής:Τις ημέρες της Μ. εβδομάδας έπρεπε να παρακολουθήσουν τις ακολουθίες και όσες γυναίκες πενθούσαν κάποιο συγγενικό πρόσωπό. Γι αυτό πήγαιναν στην εκκλησία και έμπαιναν από την πόρτα που διέθετε ο γυναικωνίτης για να μην γίνονται αντιληπτές . Τέτοιου είδους γυναικωνίτη διαθέτει η Αγία Μαρίνα στο χωριό μας με τις γνωστές τσελουδιές. Τέλος παράδοση, η οποία διατηρείται και σήμερα στο χωριό μας, είναι η μετάβαση στη μονή Κορωνάτου πολλών χωριανών για την ακολουθία του Α΄ νυμφίου το απόγευμα της Κυριακής. Πολλοί κάτοικοι του χωριού μας συνήθιζαν να μεταβαίνουν στο Κορωνάτο από το δρόμο του Μποθωνάτου.
Μεγάλη Δευτέρα - Τρίτη.
Τη Μ. Δευτέρα και Μ. Τρίτη προετοιμάζονται οι πιστοί για να μεταλάβουν είτε την Μεγάλη Τετάρτη είτε την Μεγάλη Πέμπτη. Το βράδυ της Μ. Δευτέρας ψάλλεται η ακολουθία του Β΄ Νυμφίου και το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης το γνωστό τροπάριο της μοναχής Κασσιανής. Μέρες προετοιμασίας για την εκτέλεση του τροπαρίου από τους τότε αειμνήστους ιεροψάλτες ως ο παππούς μου Γεράσιμος Συνοδινός, ο αείμνηστος Σπύρος Συνοδινός Καμήλος οι Γεράσιμος και Βάσος Δρακόπουλοι κ.α.
Μεγάλη Δευτέρα - Τρίτη.
Τη Μ. Δευτέρα και Μ. Τρίτη προετοιμάζονται οι πιστοί για να μεταλάβουν είτε την Μεγάλη Τετάρτη είτε την Μεγάλη Πέμπτη. Το βράδυ της Μ. Δευτέρας ψάλλεται η ακολουθία του Β΄ Νυμφίου και το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης το γνωστό τροπάριο της μοναχής Κασσιανής. Μέρες προετοιμασίας για την εκτέλεση του τροπαρίου από τους τότε αειμνήστους ιεροψάλτες ως ο παππούς μου Γεράσιμος Συνοδινός, ο αείμνηστος Σπύρος Συνοδινός Καμήλος οι Γεράσιμος και Βάσος Δρακόπουλοι κ.α.
Τη Μ. Τετάρτη τελείται προηγιασμένη Θεία Λειτουργία και το μεσημέρι το ευχέλαιο. Οι γυναίκες πηγαίνουν αλεύρι στην εκκλησία μέσα σε πορσελάνινη λεκάνη. Εκεί ο παπάς τοποθετεί το καντήλι με το λάδι και 7 κεριά. Κατά την ανάγνωση των 7 ευαγγελίων του Ευχελαίου ανάβει ένα ένα τα κεριά. Στο τέλος μυρώνει τους πιστούς και οι γυναίκες παίρνουν το αλεύρι στο σπίτι όπου ζυμώνουν πρόσφορο για να λειτουργήσει ο παπάς την επόμενη μέρα (Μεγάλη Πέμπτη). Οι παραπάνω ακολουθίες πραγματοποιούνται το πρωί και 2 μαζί στην ιερά μονή Κορωνάτου χρόνια τώρα με μεγάλη συμμετοχή πιστών.
Τη Μ. Πέμπτη τελείται η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου ως ενθύμηση της παραδόσεως των αχράντων μυστηρίων από τον ίδιο το Χριστό. Οι χριστιανοί πρωί-πρωί πηγαίνουν στην εκκλησία για να μεταλάβουν. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια παρατηρείται το φαινόμενο οι ιερείς πρωί-πρωί να κοινωνούν τους πιστούς με προηγιασμένο άρτο που έχουν βγάλει από τη Κυριακή των Βαΐων με σκοπό την εξυπηρέτηση των πιστών. Τούτο όμως είναι αμάρτημα μεγάλο και προσομοιάζει τον χριστιανό ως τον Ιούδα, ο οποίος μετάλαβε και έφυγε με σκοπό τη προδοσία. Θα μπορούσε κάλλιστα σε μια εκκλησία της επαρχίας μας να τελείται η Θ. Λειτουργία αρκετά πρωί έτσι ώστε να μπορούν να μεταλάβουν και οι εργαζόμενοι ή όσοι άλλοι δε μπορούν να πάνε αργότερα στην εκκλησία. Μετά την απόλυση οι γυναίκες βάφουν τα αυγά με βαφή από τη θάλασσα και τα παιδιά έψαλλαν τα πάθη. Ήδη το βράδυ της Μ. Τετάρτης έχουν ετοιμάσει τα αυγά τυλιγμένα με άνθη διαφόρων σχημάτων. Να πως έψαλλαν στο χωριό μας τα πάθη.
Ο Επιτάφιος θα έπρεπε να στολιστεί όσο το δυνατό με πρωτοτυπία και τελειότερα με κάθε είδους λουλούδια. Παλαιότερα στο Ληξούρι «συναντιόνταν» όλοι οι Επιτάφιοι της πόλεως στη πλατεία, με αποτέλεσμα ο συναγωνισμός να είναι μεγάλος. Εκεί κρυφάκουγες τα σχόλια κυρίως από τις γυναίκες μέσα στη νυχτερινή κατανυχτική ατμόσφαιρα και ενώ η φιλαρμονική του Ληξουρίου «σονάριζε» τα πένθιμα εμβατήρια του Ληξουριώτη συνθέτη Πέτρου Σκαρλάτου όπως τη Marcia ' Funedre N. ii'. Κατά το βράδυ της ίδιας ημέρας και ενώ από το πρωί δεν είχε φάει κανείς τίποτε έτρωγαν όσοι ήθελαν λίγο αντίδωρο ή έπιναν λίγο ξύδι δια την ανάμνηση της πόσεως του όξους από τον ίδιο το Χριστό πάνω στο Σταυρό. Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται και ένα έθιμο που τείνει να γίνει παράδοση. Μετά το τέλος της εξόδου του Επιταφίου στο Ληξούρι κόσμος πολύς μεταβαίνει στο μοναστήρι του Κορωνάτου για να ακούσει εκ των χειλέων του παπά Χαραλάμπη ένα τροπάριο που μέχρι πρότινος ήταν άγνωστο στο πολύ κόσμο της Επαρχίας μας και σχεδόν ποτέ δεν λεγόταν.
Αυτό το τροπάριο έχει ως αρχή του τη φράση Τον ήλιον κρύψαντα τας ιδίας ακτίνας ...;». Μετά την εκτέλεση του τροπαρίου και ενώ έχει περάσει η 12 νυχτερινή γίνεται και η πρώτη Ανάσταση με το σπάσιμο της μπουκάλας( δημιουργία θορύβου και παραλληλισμός του διασκορπισμού των Ιουδαίων μετά την Ανάσταση) και το σκόρπισμα φύλλων δάφνης(σύμβολο νίκης) ψάλλοντας το «Ανάστα ο Θεός». Στα Μονοπολάτα παράδοση παλαιά είναι το κάψιμο του Ιούδα.
Τη Μ. Πέμπτη τελείται η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου ως ενθύμηση της παραδόσεως των αχράντων μυστηρίων από τον ίδιο το Χριστό. Οι χριστιανοί πρωί-πρωί πηγαίνουν στην εκκλησία για να μεταλάβουν. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια παρατηρείται το φαινόμενο οι ιερείς πρωί-πρωί να κοινωνούν τους πιστούς με προηγιασμένο άρτο που έχουν βγάλει από τη Κυριακή των Βαΐων με σκοπό την εξυπηρέτηση των πιστών. Τούτο όμως είναι αμάρτημα μεγάλο και προσομοιάζει τον χριστιανό ως τον Ιούδα, ο οποίος μετάλαβε και έφυγε με σκοπό τη προδοσία. Θα μπορούσε κάλλιστα σε μια εκκλησία της επαρχίας μας να τελείται η Θ. Λειτουργία αρκετά πρωί έτσι ώστε να μπορούν να μεταλάβουν και οι εργαζόμενοι ή όσοι άλλοι δε μπορούν να πάνε αργότερα στην εκκλησία. Μετά την απόλυση οι γυναίκες βάφουν τα αυγά με βαφή από τη θάλασσα και τα παιδιά έψαλλαν τα πάθη. Ήδη το βράδυ της Μ. Τετάρτης έχουν ετοιμάσει τα αυγά τυλιγμένα με άνθη διαφόρων σχημάτων. Να πως έψαλλαν στο χωριό μας τα πάθη.
Σήμερον μαύρος ουρανός σήμερον μαύρη μέρα,
σήμερον όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται.
Σήμερον έλαβον βουλή οι άνομοι Εβραίοι,
οι άνομοι και τα σκυλιά και οι τρεις κατηραμένοι
για να σταυρώσουν τον Χριστό των πάντων βασιλέα.
Και ο Κύριος ηθέλησε να μπει σε περιβόλι,
να κάμει δείπνο μυστικό για να τον λάβουν όλοι.
Η Παναγιά η Δέσποινα καθόταν μοναχή της,
τας προσευχάς της έκανε για τον μονογενή της.
φωνή της ήρθε απ΄ ουρανού και απ΄ Αρχαγγέλου στόμα.
Σώσον Κυρά τας προσευχάς, σώσον και τας μετάνοιας
και τον Υιόν σου πιάσανε και σαν ληστή τον πάνε
και στου Πιλάτου την αυλή εκεί τον τυραννάνε.
Φτιάξτε καρφιά, φτιάξτε καρφιά, φτιάξτε τρία περόνια
κι΄ εκείνος ο παράνομος βαρεί και φτιάνει πέντε.
Συ Φαραέ που τα έφτιαξες εσύ να μας διδάξεις.
Τα δυο βάλτε στα πόδια του και τ΄ άλλα δυο στα χέρια
Το πέμπτο το φαρμακερό βάλτε το στη καρδιά του,
να στάξει αίμα και νερό να λιγωθεί η καρδιά του.
Η Παναγιά σαν τ΄ άκουσε έπεσε και ελυπήθει.
Σταμιά νερό της έριξαν τρία κανάτια μόσχο
και τρία νεροδόσταμνα για να της έρθει ο νους της.
Μα σαν της ήρθε ο λογισμός, μα σαν της ήρθε ο νους της,
ζητά μαχαίρι να σφαεί, φωτιά να πάει να πέσει,
ζητά γκρεμό να γκρεμιστεί για το Μονογενή της.
Όσοι αγαπάτε τον Χριστό κι΄ όσοι τον προσκυνάτε,
όλοι να μ΄ ακλουθήσετε να πάω να τον έβρω.
Μα δεν την ακολούθησαν παρά οι τρεις παρθένες,
η Μάρθα, η Μαγδαληνή και του Λαζάρου η μάνα,
του Ιάκωβου η αδελφή και οι τέσσαρις αντάμα.
Πήραν τη στράτα, το στρατί-στρατί το μονοπάτι,
το μονοπάτι τς΄ έβγαλε μες του ληστή τη πόρτα.
Άνοιξε πόρτα του ληστή και πόρτα του Πιλάτου,
κι η πόρτα απ΄ το φόβο της άνοιξε μοναχή της.
Κοιτάει δεξά, κοιτάει ζερβά κανένα δεν ηβλέπει,
κοιτάει και δεξιότερα και βλέπει τον Αϊ Γιάννη.
Αφέντη μου, Αϊ Γιάννη μου και βαπτιστά του γιου μου,
μην είδες τον υγιόκα μου και σε διδάσκαλο σου:
Δεν έχω στόμα να σου πω, γλώσσα να σου μιλήσω,
δεν έχω χεροκάλαμο για να σου τον εδείξω.
Βλέπεις εκείνον το γυμνό, τον παραπονεμένο,
όπου φορεί πουκάμισο στο αίμα βουτηγμένο,
όπου φορεί στη κεφαλή ακάνθινο στεφάνι,
εκείνος είν΄ ο γιόκας σου κι εμέ διδάσκαλος μου.
Η Παναγιά πλησίασε γλυκά τον ερωτούσε,
δε μου μιλάς παιδάκι μου, δε μου μιλάς παιδί μου:
Τι να σου πω μανούλα μου που διάφορο δεν έχεις,
κοντά το Μέγα Σάββατο κοντά στο μεσονύχτι
που θα λαλήσει ο πετεινός, σημαίνουν τα επουράνια
σημαίνει και η Αγιά Σοφιά με τρεις χρυσές καμπάνες.
Όποιος τ΄ ακούει σώζεται όποιος τ΄ ακούει αγιάζει
και όποιος το καλοσκεφτεί παράδεισο θα λάβει
παράδεισο και λίβανο από τον Άγιο Τάφο.
Κάτου στα Ιεροσόλυμα και στου Χριστού τον Τάφο,
εκεί δεντρί δεν ήτανε και δέντρο εφυτρώθει
στην κορυφή ήταν ο Χριστός στη ρίζα η Παναγία,
και στα απόκλωναράκια του ήταν οι μαθητές του,
που μαρτυρούσαν κι έλεγαν για του Χριστού τα πάθη,
για του Χριστού τ΄ αφέντη μας για τον μονογενή μας,
που έχυσε το αίμα του για πινομή δική μας.
σήμερον όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται.
Σήμερον έλαβον βουλή οι άνομοι Εβραίοι,
οι άνομοι και τα σκυλιά και οι τρεις κατηραμένοι
για να σταυρώσουν τον Χριστό των πάντων βασιλέα.
Και ο Κύριος ηθέλησε να μπει σε περιβόλι,
να κάμει δείπνο μυστικό για να τον λάβουν όλοι.
Η Παναγιά η Δέσποινα καθόταν μοναχή της,
τας προσευχάς της έκανε για τον μονογενή της.
φωνή της ήρθε απ΄ ουρανού και απ΄ Αρχαγγέλου στόμα.
Σώσον Κυρά τας προσευχάς, σώσον και τας μετάνοιας
και τον Υιόν σου πιάσανε και σαν ληστή τον πάνε
και στου Πιλάτου την αυλή εκεί τον τυραννάνε.
Φτιάξτε καρφιά, φτιάξτε καρφιά, φτιάξτε τρία περόνια
κι΄ εκείνος ο παράνομος βαρεί και φτιάνει πέντε.
Συ Φαραέ που τα έφτιαξες εσύ να μας διδάξεις.
Τα δυο βάλτε στα πόδια του και τ΄ άλλα δυο στα χέρια
Το πέμπτο το φαρμακερό βάλτε το στη καρδιά του,
να στάξει αίμα και νερό να λιγωθεί η καρδιά του.
Η Παναγιά σαν τ΄ άκουσε έπεσε και ελυπήθει.
Σταμιά νερό της έριξαν τρία κανάτια μόσχο
και τρία νεροδόσταμνα για να της έρθει ο νους της.
Μα σαν της ήρθε ο λογισμός, μα σαν της ήρθε ο νους της,
ζητά μαχαίρι να σφαεί, φωτιά να πάει να πέσει,
ζητά γκρεμό να γκρεμιστεί για το Μονογενή της.
Όσοι αγαπάτε τον Χριστό κι΄ όσοι τον προσκυνάτε,
όλοι να μ΄ ακλουθήσετε να πάω να τον έβρω.
Μα δεν την ακολούθησαν παρά οι τρεις παρθένες,
η Μάρθα, η Μαγδαληνή και του Λαζάρου η μάνα,
του Ιάκωβου η αδελφή και οι τέσσαρις αντάμα.
Πήραν τη στράτα, το στρατί-στρατί το μονοπάτι,
το μονοπάτι τς΄ έβγαλε μες του ληστή τη πόρτα.
Άνοιξε πόρτα του ληστή και πόρτα του Πιλάτου,
κι η πόρτα απ΄ το φόβο της άνοιξε μοναχή της.
Κοιτάει δεξά, κοιτάει ζερβά κανένα δεν ηβλέπει,
κοιτάει και δεξιότερα και βλέπει τον Αϊ Γιάννη.
Αφέντη μου, Αϊ Γιάννη μου και βαπτιστά του γιου μου,
μην είδες τον υγιόκα μου και σε διδάσκαλο σου:
Δεν έχω στόμα να σου πω, γλώσσα να σου μιλήσω,
δεν έχω χεροκάλαμο για να σου τον εδείξω.
Βλέπεις εκείνον το γυμνό, τον παραπονεμένο,
όπου φορεί πουκάμισο στο αίμα βουτηγμένο,
όπου φορεί στη κεφαλή ακάνθινο στεφάνι,
εκείνος είν΄ ο γιόκας σου κι εμέ διδάσκαλος μου.
Η Παναγιά πλησίασε γλυκά τον ερωτούσε,
δε μου μιλάς παιδάκι μου, δε μου μιλάς παιδί μου:
Τι να σου πω μανούλα μου που διάφορο δεν έχεις,
κοντά το Μέγα Σάββατο κοντά στο μεσονύχτι
που θα λαλήσει ο πετεινός, σημαίνουν τα επουράνια
σημαίνει και η Αγιά Σοφιά με τρεις χρυσές καμπάνες.
Όποιος τ΄ ακούει σώζεται όποιος τ΄ ακούει αγιάζει
και όποιος το καλοσκεφτεί παράδεισο θα λάβει
παράδεισο και λίβανο από τον Άγιο Τάφο.
Κάτου στα Ιεροσόλυμα και στου Χριστού τον Τάφο,
εκεί δεντρί δεν ήτανε και δέντρο εφυτρώθει
στην κορυφή ήταν ο Χριστός στη ρίζα η Παναγία,
και στα απόκλωναράκια του ήταν οι μαθητές του,
που μαρτυρούσαν κι έλεγαν για του Χριστού τα πάθη,
για του Χριστού τ΄ αφέντη μας για τον μονογενή μας,
που έχυσε το αίμα του για πινομή δική μας.
Το απόγευμα της ίδιας μέρας ετοίμαζαν τα μπουρμπουρέλια ή κουκαλιστήρια για την ανάγνωση των 12 ευαγγελίων . Ένα έθιμο κατά τη γνώμη μου άσχημο διότι έδειχνε ασέβεια προς το πάσχοντα Χριστό. Ήταν ασέβεια να ψάλλονται όλα εκείνα τα όμορφα στιχηρά και ο κόσμος να μασάει καβουρντισμένα κουκιά ή ρεβίθια. Το βράδυ η ακολουθία των 12 Ευαγγελίων ήταν μακροσκελέστατη. Πολλές εκκλησίες συναγωνίζονταν στο ποια θα τελειώσει τελευταία. Θυμάμαι το 1988 το παπά Κουμάτο να διαβάζει με άνεση και σοβαρότητα τα Ευαγγέλια(το 12 πάντα από τον άμβωνα ψαλτά φορώντας άσπρο φελόνι και πετραχήλι) να ψάλλει μελωδικότατα το «Σήμερον Κρεμάται» του Σολωμού και να λέει το «Δι' Ευχών» τις 01:45 το βράδυ.
Τη Μ. Παρασκευή πήγαιναν από πρωί στην Εκκλησία για να προσκυνήσουν τον εσταυρωμένο Χριστό. Παράδοση στη Κεφαλλονιά και μάλιστα στην επαρχία μας είναι η μουσική εκτέλεση του προκειμένου της Μ. Παρασκευής γνωστό σε όλους ως «Διεμερίσαντο» και του «Σήμερον Κρεμάται» του Σολωμού. Οι ψάλτες και ο ιερέας μεταβαίνουν μπροστά από τον Εσταυρωμένο και μετά την εκφώνηση του Ιερέα «Εσπέρας Προκείμενον» ψάλλουν καλλιτεχνικά το στίχο μετά του προκειμένου, μια παράδοση που σώζεται ως τις μέρες μας. Η ακολουθία τελειώνει περίπου γύρω στις 12:30 και αμέσως οι γυναίκες ξεκινούν το στόλισμα του Επιταφίου.
Τη Μ. Παρασκευή πήγαιναν από πρωί στην Εκκλησία για να προσκυνήσουν τον εσταυρωμένο Χριστό. Παράδοση στη Κεφαλλονιά και μάλιστα στην επαρχία μας είναι η μουσική εκτέλεση του προκειμένου της Μ. Παρασκευής γνωστό σε όλους ως «Διεμερίσαντο» και του «Σήμερον Κρεμάται» του Σολωμού. Οι ψάλτες και ο ιερέας μεταβαίνουν μπροστά από τον Εσταυρωμένο και μετά την εκφώνηση του Ιερέα «Εσπέρας Προκείμενον» ψάλλουν καλλιτεχνικά το στίχο μετά του προκειμένου, μια παράδοση που σώζεται ως τις μέρες μας. Η ακολουθία τελειώνει περίπου γύρω στις 12:30 και αμέσως οι γυναίκες ξεκινούν το στόλισμα του Επιταφίου.
Ο Επιτάφιος θα έπρεπε να στολιστεί όσο το δυνατό με πρωτοτυπία και τελειότερα με κάθε είδους λουλούδια. Παλαιότερα στο Ληξούρι «συναντιόνταν» όλοι οι Επιτάφιοι της πόλεως στη πλατεία, με αποτέλεσμα ο συναγωνισμός να είναι μεγάλος. Εκεί κρυφάκουγες τα σχόλια κυρίως από τις γυναίκες μέσα στη νυχτερινή κατανυχτική ατμόσφαιρα και ενώ η φιλαρμονική του Ληξουρίου «σονάριζε» τα πένθιμα εμβατήρια του Ληξουριώτη συνθέτη Πέτρου Σκαρλάτου όπως τη Marcia ' Funedre N. ii'. Κατά το βράδυ της ίδιας ημέρας και ενώ από το πρωί δεν είχε φάει κανείς τίποτε έτρωγαν όσοι ήθελαν λίγο αντίδωρο ή έπιναν λίγο ξύδι δια την ανάμνηση της πόσεως του όξους από τον ίδιο το Χριστό πάνω στο Σταυρό. Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται και ένα έθιμο που τείνει να γίνει παράδοση. Μετά το τέλος της εξόδου του Επιταφίου στο Ληξούρι κόσμος πολύς μεταβαίνει στο μοναστήρι του Κορωνάτου για να ακούσει εκ των χειλέων του παπά Χαραλάμπη ένα τροπάριο που μέχρι πρότινος ήταν άγνωστο στο πολύ κόσμο της Επαρχίας μας και σχεδόν ποτέ δεν λεγόταν.
Μοναδική «παραφωνία», στο κατανυχτικό κλίμα της ημέρας, είναι κατά τη γνώμη μου, η μετάβαση ορισμένων χριστιανών το μεσημέρι στα κοιμητήρια της επαρχίας μας και η τέλεση τρισαγίων για την ανάπαυση των ψυχών. Κρίμα και κατάκριμα προκαλούν στους κεκοιμημένους παρά ανάπαυση στις ψυχές τους για το λόγο ό,τι την ημέρα αυτή μια μόνο κηδεία και ένα μόνο μνημόσυνο επιτελείται και αυτό είναι του Σταυρωθέντος και Παθόντος Δεσπότου Χριστού.
Το Μ. Σάββατο, από τα χαράματα, οι ιερείς σημαίνουν τις καμπάνες για την ακολουθία του εσπερινού της Κυριακής του Πάσχα ή όπως αλλιώς είναι γνωστή ως Πρώτη Ανάσταση. Οι ψάλτες διαβάζουν με σοβαρότητα τις 15 προφητείες εστιάζοντας μάλιστα στην προφητεία των 3 παίδων & στην προφητεία του Ιωνά. Μετά τον Απόστολο και πριν το Ευαγγέλιο γίνεται η Πρώτη Ανάσταση. Θόρυβος πολύς ταράζει την μέχρι πρότινος ησυχία με κάθε είδους μέσο, για να φανερώσει πως η Ανάσταση του Χριστού συνετάραξε της γης τα θεμέλια & του Άδου τα δώματα και επληρώθησαν πάντα φωτός, Ουρανός τε και γή και τα καταχθόνια. Ακολουθεί η θεία λειτουργία του Μ. Βασιλείου ως τη Μ. Πέμπτη όπου κόσμος πολύς μεταλαμβάνει των Αχράντων Μυστηρίων. Μετά την απόλυση γίνεται η βαφή αυγών & η προετοιμασία των Πασχαλινών εδεσμάτων. Στρώνεται το τραπέζι και ετοιμάζονται τα φαγητά όπου συγκεντρωμένη η οικογένεια θα φάει στο Πασχαλινό τραπέζι. Κατά την 11 νυχτερινή όλη η οικογένεια μεταβαίνει στην εκκλησία με κεριά, λαμπάδες και φαναράκια για να πάρει το άγιο Φως και να ακούσει το Χριστός Ανέστη. Οι Αναστάσεις στην Επαρχία μας πάντοτε υπήρχαν παροιμιώδεις, τόσο για το όλο συμβάν όσο και για τη περίφημη στιχομυθία Ψάλτου και ιερέως κατά την είσοδο τους στο ναό(εφόσον η Ανάσταση τελούνταν έξω από το ναό όπως προβλέπει το τυπικό). Ως εκ τούτου ο καθηγητής Λαογράφος Δημήτρης Λουκάτος στο βιβλίο του «Κεφαλλονίτικη Λατρεία» κάνει λόγο για τις Αναστάσεις στο Ληξούρι. Μετά την Ανάσταση ο κόσμος αποχωρεί για το Πασχαλινό τραπέζι. Έθιμο άσχημο που προφανώς έχει τη ρίζα του στην Ενετοκρατία παράλληλο με το έθιμο να χηρεύουν οι καμπάνες όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα μέχρι του Μεγάλου Σαββάτου. Οι Ρωμαιοκαθολική εκκλησία τον 16ο αιώνα ήταν πανίσχυρη στα νησιά μας με αποτέλεσμα να επιβάλλει δικά της έθιμα και απαγορεύσεις. Η βρώση γήινης τροφής πριν τη βρώση και πόσση του σώματος και αίματος του Αναστάντος Χριστού μπορεί να μην είναι αμάρτημα προσκρούει όμως στον Κατηχητικό λόγο του Χρυσορρήμονος «Ει τις ευσεβής και φιλόθεος ...;» ο οποίος λέγει μεταξύ των άλλων «Πάντες απολαύσατε του συμποσίου της πίστεως. Πάντες απολαύσατε του πλούτου της χρηστότητος» Το συμπόσιο της πίστεως και ο πλούτος της χρηστότητος είναι η μετοχή στη Θεία ευχαριστία και η μετάληψη των αχράντων μυστηρίων. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια και με πρωτοπόρο το παπά Χαραλάμπη τελείται μετά την Ανάσταση η Θεία λειτουργία οπότε ο κόσμος κοινωνεί και απολαύει του πλούτου της Χρηστότητος.
Κυριακή του Πάσχα
Την Κυριακή του Πάσχα, αντίθετα με άλλες περιοχές της Ελλάδος όπου τελείται η ακολουθία του εσπερινού της αγάπης πρωί, τελείται από χρόνια το απόγευμα της Κυριακής όπως προβλέπει το τυπικό. Διαβάζεται το Ευαγγέλιο στα Ελληνικά και ακολούθως μετά το πέρας του Εσπερινού μπορεί να ακολουθήσει λιτανεία όπως στο γειτονικό Χωριό μας Χαυριάτα ή διανομή κόκκινων αυγών και γλυκισμάτων.
Το Μ. Σάββατο, από τα χαράματα, οι ιερείς σημαίνουν τις καμπάνες για την ακολουθία του εσπερινού της Κυριακής του Πάσχα ή όπως αλλιώς είναι γνωστή ως Πρώτη Ανάσταση. Οι ψάλτες διαβάζουν με σοβαρότητα τις 15 προφητείες εστιάζοντας μάλιστα στην προφητεία των 3 παίδων & στην προφητεία του Ιωνά. Μετά τον Απόστολο και πριν το Ευαγγέλιο γίνεται η Πρώτη Ανάσταση. Θόρυβος πολύς ταράζει την μέχρι πρότινος ησυχία με κάθε είδους μέσο, για να φανερώσει πως η Ανάσταση του Χριστού συνετάραξε της γης τα θεμέλια & του Άδου τα δώματα και επληρώθησαν πάντα φωτός, Ουρανός τε και γή και τα καταχθόνια. Ακολουθεί η θεία λειτουργία του Μ. Βασιλείου ως τη Μ. Πέμπτη όπου κόσμος πολύς μεταλαμβάνει των Αχράντων Μυστηρίων. Μετά την απόλυση γίνεται η βαφή αυγών & η προετοιμασία των Πασχαλινών εδεσμάτων. Στρώνεται το τραπέζι και ετοιμάζονται τα φαγητά όπου συγκεντρωμένη η οικογένεια θα φάει στο Πασχαλινό τραπέζι. Κατά την 11 νυχτερινή όλη η οικογένεια μεταβαίνει στην εκκλησία με κεριά, λαμπάδες και φαναράκια για να πάρει το άγιο Φως και να ακούσει το Χριστός Ανέστη. Οι Αναστάσεις στην Επαρχία μας πάντοτε υπήρχαν παροιμιώδεις, τόσο για το όλο συμβάν όσο και για τη περίφημη στιχομυθία Ψάλτου και ιερέως κατά την είσοδο τους στο ναό(εφόσον η Ανάσταση τελούνταν έξω από το ναό όπως προβλέπει το τυπικό). Ως εκ τούτου ο καθηγητής Λαογράφος Δημήτρης Λουκάτος στο βιβλίο του «Κεφαλλονίτικη Λατρεία» κάνει λόγο για τις Αναστάσεις στο Ληξούρι. Μετά την Ανάσταση ο κόσμος αποχωρεί για το Πασχαλινό τραπέζι. Έθιμο άσχημο που προφανώς έχει τη ρίζα του στην Ενετοκρατία παράλληλο με το έθιμο να χηρεύουν οι καμπάνες όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα μέχρι του Μεγάλου Σαββάτου. Οι Ρωμαιοκαθολική εκκλησία τον 16ο αιώνα ήταν πανίσχυρη στα νησιά μας με αποτέλεσμα να επιβάλλει δικά της έθιμα και απαγορεύσεις. Η βρώση γήινης τροφής πριν τη βρώση και πόσση του σώματος και αίματος του Αναστάντος Χριστού μπορεί να μην είναι αμάρτημα προσκρούει όμως στον Κατηχητικό λόγο του Χρυσορρήμονος «Ει τις ευσεβής και φιλόθεος ...;» ο οποίος λέγει μεταξύ των άλλων «Πάντες απολαύσατε του συμποσίου της πίστεως. Πάντες απολαύσατε του πλούτου της χρηστότητος» Το συμπόσιο της πίστεως και ο πλούτος της χρηστότητος είναι η μετοχή στη Θεία ευχαριστία και η μετάληψη των αχράντων μυστηρίων. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια και με πρωτοπόρο το παπά Χαραλάμπη τελείται μετά την Ανάσταση η Θεία λειτουργία οπότε ο κόσμος κοινωνεί και απολαύει του πλούτου της Χρηστότητος.
Κυριακή του Πάσχα
Την Κυριακή του Πάσχα, αντίθετα με άλλες περιοχές της Ελλάδος όπου τελείται η ακολουθία του εσπερινού της αγάπης πρωί, τελείται από χρόνια το απόγευμα της Κυριακής όπως προβλέπει το τυπικό. Διαβάζεται το Ευαγγέλιο στα Ελληνικά και ακολούθως μετά το πέρας του Εσπερινού μπορεί να ακολουθήσει λιτανεία όπως στο γειτονικό Χωριό μας Χαυριάτα ή διανομή κόκκινων αυγών και γλυκισμάτων.
Στη Λευκάδα, το βράδυ της Μ. Παρασκευής γίνεται στον κεντρικό δρόμο της πόλης, με κατάληξη την παραδοσιακή, ενετικού στυλ, κεντρική πλατεία, η περιφορά των επιταφίων των ενοριών, συνοδεία Φιλαρμονικής. Το Μ. Σάββατο το πρωί, η Φιλαρμονική παίζει στους δρόμους της πόλης χαρούμενους σκοπούς, ενώ οι νοικοκυρές πετούν και σπάζουν έξω από τα σπίτια τους διάφορα πήλινα αγγεία (το κομμάτι).
ΚΥΚΛΑΔΕΣ
Η περίοδος του Πάσχα έχει μια ξεχωριστή γοητεία στα κυκλαδονήσια. Η Μεγάλη εβδομάδα είναι και για τις Κυκλάδες εποχή πένθους, με κυρίαρχο το έθιμο της νηστείας και της κατάνυξης στις εκκλησιαστικές ακολουθίες. Την Μ. Πέμπτη σε όλα τα νησιά υπάρχουν έθιμα που σχετίζονται με το ζύμωμα κουλουριών και την βαφή των κόκκινων αυγών ενώ την Μ. Παρασκευή γίνεται με τη λιτή μεγαλοπρέπεια η περιφορά του επιταφίου στα φρεσκοασπρισμένα δρομάκια, και τα γλέντια και τους χορούς όλη την εβδομάδα που ακολουθεί. Σε πολλά νησιά το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην πλατεία και παίζουν «μπίλιους», «μπάλες» ή «τσούνια», ένα παραδοσιακό παιχνίδι που θυμίζει μπόουλινγκ το οποίο αποτελείται από εννέα "τσούνια" (=κορίνες) και μια ξύλινη μπάλα.
Στην Αμοργό το Πάσχα έχει ιδιαίτερο χρώμα, με όλες τις παλιές παραδόσεις που αναβιώνουν στα χωριά της. Το Σάββατο του Λαζάρου μοιράζονται σε όλα τα σπίτια μεγάλοι σταυροί φτιαγμένοι από φύλλα βαγιάς (φοινικιά), από κάποιο παιδί που του έχει αναθέσει ο παπάς του χωριού να τα μοιράσει. Παλιά οι νοικοκυρές έδιναν αυγά και άλλα είδη στο παιδί.
ΚΥΚΛΑΔΕΣ
Η περίοδος του Πάσχα έχει μια ξεχωριστή γοητεία στα κυκλαδονήσια. Η Μεγάλη εβδομάδα είναι και για τις Κυκλάδες εποχή πένθους, με κυρίαρχο το έθιμο της νηστείας και της κατάνυξης στις εκκλησιαστικές ακολουθίες. Την Μ. Πέμπτη σε όλα τα νησιά υπάρχουν έθιμα που σχετίζονται με το ζύμωμα κουλουριών και την βαφή των κόκκινων αυγών ενώ την Μ. Παρασκευή γίνεται με τη λιτή μεγαλοπρέπεια η περιφορά του επιταφίου στα φρεσκοασπρισμένα δρομάκια, και τα γλέντια και τους χορούς όλη την εβδομάδα που ακολουθεί. Σε πολλά νησιά το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην πλατεία και παίζουν «μπίλιους», «μπάλες» ή «τσούνια», ένα παραδοσιακό παιχνίδι που θυμίζει μπόουλινγκ το οποίο αποτελείται από εννέα "τσούνια" (=κορίνες) και μια ξύλινη μπάλα.
Στην Αμοργό το Πάσχα έχει ιδιαίτερο χρώμα, με όλες τις παλιές παραδόσεις που αναβιώνουν στα χωριά της. Το Σάββατο του Λαζάρου μοιράζονται σε όλα τα σπίτια μεγάλοι σταυροί φτιαγμένοι από φύλλα βαγιάς (φοινικιά), από κάποιο παιδί που του έχει αναθέσει ο παπάς του χωριού να τα μοιράσει. Παλιά οι νοικοκυρές έδιναν αυγά και άλλα είδη στο παιδί.
Σήμερα δίνουν συνήθως χρήματα ή άλλα κεράσματα της εποχής. Στους σταυρούς αυτούς αργότερα δένουν ένα κλωνάρι ελιά και το απόγευμα στον εσπερινό ή την άλλη μέρα το πρωί τους πηγαίνουν στην εκκλησία για να λειτουργηθούν. Στη Χώρα στην εκκλησία των Αγίων Πάντων στολίζεται ένα μεγάλο κλωνί ελιά με κατασκευές από βάγια ( σταυρουδάκια σε διάφορα σχήματα, αλογάκια, δακτυλίδια κ.τ.λ.). και μετά το πέρας της λειτουργίας γίνεται περιφορά της εικόνας του Βαϊοφόρου και του στολισμένου κλωνιού της ελιάς σε όλο το χωριό. Όταν επιστρέψει η πομπή στην εκκλησία, οι πιστοί παίρνουν τα βάγινα στολίδια και κλωνάρια από την ελιά.
Το βράδυ γίνεται σε όλα τα χωριά η περιφορά του Επιταφίου με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου. Κατά της περιφορά καίνε στους δρόμους φωτιές και ανάβουν δάδες ενώ συγχρόνως κτυπούν πένθιμα οι καμπάνες όλων των Εκκλησιών. Χαρακτηριστική είναι η μυρωδιά που αναδύεται από τα ντόπια αρωματικά άγρια βότανα που έχουν σκορπιστεί στους δρόμους(αργιανές και φλασκομηλιές). Μετά το τέλος της περιφοράς μπροστά στην πόρτα της Εκκλησίας, οι άντρες σηκώνουν στους ώμους τους τον Επιτάφιο και περνάει από κάτω όλος ο κόσμος και μπαίνει στην Εκκλησία.
Το Μεγάλο Σάββατο κάθε σπίτι ετοιμάζει το σφαχτό «ρίφι ή αρνί», όπου κατά το παλαιό έθιμο ψήνεται στο φούρνο μέσα σε ταψιά -; παλαιότερα σε πήλινες λεκάνες (Λακανίδι) -, το οποίο το έχουν γεμίσει με ρύζι και διάφορα άλλα μυρωδικά. Αρνί ή ρίφι στη σούβλα δεν συνηθίζεται στην Αμοργό. Χαρακτηριστική η μυρωδιά του δεντρολίβανου τον οποίον βάζουν γύρω από το ψητό μέσα στο ταψί. Παλαιότερα υπήρχαν και άναβαν φούρνοι σε κάθε σπίτι όπου έκαιγαν με κλαδιά και βέβαια η μυρωδιά αλλά και η γεύση ήταν διαφορετικές. Σήμερα διατηρούνται ελάχιστοι τέτοιοι φούρνοι.
Στην Αμοργό η εορτή του Πάσχα διαρκεί μια εβδομάδα δηλαδή μέχρι την επόμενη Κυριακή του Θωμά. Την Κυριακή του Πάσχα κτυπούν οι καμπάνες όλων των Εκκλησιών χαρμόσυνα και μετά το μεσημέρι αρκετός κόσμος πηγαίνει στο Μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας, από εκεί παίρνουν την εικόνα της Παναγίας συνοδευόμενη από την εικόνα του Αγίου Γεωργίου, τα λάβαρα της Αναστάσεως και τα εξαπτέρυγα και πεζή ανεβαίνουν το μονοπάτι προς την Χώρα.
Στην είσοδο του χωριού (περιοχή Καλογερικού) περιμένει πολύς κόσμος μαζί με τους Ιερείς, εκεί γίνεται η υποδοχή των εικόνων και όλοι μαζί πηγαίνουν στο Ναό του Φωτοδότη Χριστού -Μετόχι της Ιεράς Μονής- όπου γίνεται ο εσπερινός της Αγάπης και στο τέλος μοιράζονται κόκκινα αυγά. Το πρωί της ίδιας μέρας πάλι από την Ιερά Μονή φεύγουν άλλες εικόνες προς την περιοχή της Αιγιάλης, από όπου έχουν έρθει νωρίτερα κάτοικοι της περιοχής μετά από πεζοπορία 4 ωρών για να τις παραλάβουν .
Το Μεγάλο Σάββατο κάθε σπίτι ετοιμάζει το σφαχτό «ρίφι ή αρνί», όπου κατά το παλαιό έθιμο ψήνεται στο φούρνο μέσα σε ταψιά -; παλαιότερα σε πήλινες λεκάνες (Λακανίδι) -, το οποίο το έχουν γεμίσει με ρύζι και διάφορα άλλα μυρωδικά. Αρνί ή ρίφι στη σούβλα δεν συνηθίζεται στην Αμοργό. Χαρακτηριστική η μυρωδιά του δεντρολίβανου τον οποίον βάζουν γύρω από το ψητό μέσα στο ταψί. Παλαιότερα υπήρχαν και άναβαν φούρνοι σε κάθε σπίτι όπου έκαιγαν με κλαδιά και βέβαια η μυρωδιά αλλά και η γεύση ήταν διαφορετικές. Σήμερα διατηρούνται ελάχιστοι τέτοιοι φούρνοι.
Στην Αμοργό η εορτή του Πάσχα διαρκεί μια εβδομάδα δηλαδή μέχρι την επόμενη Κυριακή του Θωμά. Την Κυριακή του Πάσχα κτυπούν οι καμπάνες όλων των Εκκλησιών χαρμόσυνα και μετά το μεσημέρι αρκετός κόσμος πηγαίνει στο Μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας, από εκεί παίρνουν την εικόνα της Παναγίας συνοδευόμενη από την εικόνα του Αγίου Γεωργίου, τα λάβαρα της Αναστάσεως και τα εξαπτέρυγα και πεζή ανεβαίνουν το μονοπάτι προς την Χώρα.
Στην είσοδο του χωριού (περιοχή Καλογερικού) περιμένει πολύς κόσμος μαζί με τους Ιερείς, εκεί γίνεται η υποδοχή των εικόνων και όλοι μαζί πηγαίνουν στο Ναό του Φωτοδότη Χριστού -Μετόχι της Ιεράς Μονής- όπου γίνεται ο εσπερινός της Αγάπης και στο τέλος μοιράζονται κόκκινα αυγά. Το πρωί της ίδιας μέρας πάλι από την Ιερά Μονή φεύγουν άλλες εικόνες προς την περιοχή της Αιγιάλης, από όπου έχουν έρθει νωρίτερα κάτοικοι της περιοχής μετά από πεζοπορία 4 ωρών για να τις παραλάβουν .
Για όλη την εβδομάδα της Διακαινησίμου οι εικόνες περιφέρονται σ'; όλα τα χωριά του νησιού με συνοδεία ντόπιων κατοίκων και ξένων παραθεριστών. Αυτή η περιφορά είναι ως εξής: Δευτέρα του Πάσχα Από το Ναό του Φωτοδότη Χριστού στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου στη Χώρα. Τρίτη του Πάσχα το πρωί στις 6 φεύγουν οι εικόνες για τον Άγιο Γεώργιο Βαλσαμίτη -;μετόχι της Ιεράς Μονής- σε απόσταση 6 χλμ από την Χώρα. Συγκεντρώνεται κόσμος από τα Κατάπολα και από τα χωριά της Κάτω Μεριάς, όπου μετά την λειτουργία και την προσφορά πασχαλινών εδεσμάτων η εικόνα της Παναγίας με όλων τον κόσμο συνοδευόμενη πηγαίνει στα Κατάπολα κάνοντας στάση σε μάντρα και προσφέρεται στον κόσμο φρέσκο τυρί και μυζήθρα μετά από παράκληση που γίνεται για τους κτηνοτρόφους και τους κατοίκους της περιοχής.. Κάποιες άλλες πάνε προς τα χωριά της Κάτω Μεριάς (Καμάρι, Βρούτση, Αρκεσίνη, Κολοφάνα).
Τετάρτη του Πάσχα συνεχίζονται οι περιφορές των εικόνων σε διάφορους ναούς των Καταπόλων, της περιοχής της Κάτω Μεριάς και της Αιγιάλης. Πέμπτη του Πάσχα Οι εικόνες που είναι στα Κατάπολα από την Τρίτη το μεσημέρι αναχωρούν με συνοδεία κόσμου και ψάλλοντας αναστάσιμους ύμνους ανηφορίζουν προς τη Χώρα. Η είσοδος των εικόνων στο χωριό συνοδεύεται από κωδωνοκρουσίες όλων των Εκκλησιών, από το θυμίαμα που προσφέρουν οι νοικοκυρές από την πόρτα κάθε σπιτιού και από τα αρωματικά βότανα που είναι στρωμένα στους δρόμους σου προσφέρουν θρησκευτικό δέος και ανάσταση ψυχής. Η πομπή φθάνει στον πανάρχαιο ναό της Ζωοδόχου Πηγής, εκεί γίνεται ο Εσπερινός, εφόσον είναι και ο εορτάζων Ναός και το πρωί η θεία Λειτουργία.
Σάββατο του Πάσχα έρχονται οι εικόνες και πάλι στο Μητροπολιτικό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου γίνεται εσπερινός και παραμένουν εκεί μέχρι την Κυριακή του Πάσχα όπου κατά τις 11 μετά την θεία λειτουργία έρχονται και οι υπόλοιπες εικόνες με συνοδεία Ιερέων και κόσμου από τα χωριά της Κάτω Μεριάς. Το μεσημέρι γύρω στις 2 γίνεται Εσπερινός, στη συνέχεια όλος ο κόσμος ψάλλοντας ύμνους αναστάσιμους και κρατώντας ανοιξιάτικα λουλούδια και οι Ιερείς με τις εικόνες στα χέρια τους αναχωρούν για το Μοναστήρι οδοιπορικώς.
Μετά από πορεία μιας ώρας η πομπή φθάνει στο Μοναστήρι (μπροβάλισμα) όπου από το μεσημέρι έχουν φθάσει και οι υπόλοιπες εικόνες από την Αιγιάλη συνοδευόμενες κι αυτές από πιστούς σε μια πορεία 4-5 ωρών μέσα από βουνοπλαγιές και μάντρες. Οι καμπάνες της Μονής υποδέχονται την Κυρά Παναγιά και καθώς ο κόσμος ανεβαίνει τα 400 περίπου σκαλιά και αφού στην είσοδο της Μονής γίνει μια μικρή τελετή υποδοχής και παράκλησης εισέρχονται όλοι πια στη Μονή όπου γίνεται κατανυκτικός Εσπερινός και μοιράζονται αυγά, τυριά και διάφορα άλλα γλυκίσματα.
Στην Τήνο την Μεγάλη Παρασκευή, οι ενορίες των χωριών και της πόλης συναγωνίζονται ποιος θα στολίσει τον καλύτερο επιτάφιο το πρωί της Μ. Παρασκευής. Τον στολίζουν κορίτσια με βιολέτες κυρίως ενώ δεν ζυγώνουν παντρεμένες γυναίκες στη διαδικασία αυτή. Νωρίς το απόγευμα συνηθίζεται από τους κατοίκους να τους «γυρίζουν» όλους για να δουν ποιος είναι ο πιο όμορφος, ενώ περνούν από κάτω τρεις φορές για το καλό.
Τετάρτη του Πάσχα συνεχίζονται οι περιφορές των εικόνων σε διάφορους ναούς των Καταπόλων, της περιοχής της Κάτω Μεριάς και της Αιγιάλης. Πέμπτη του Πάσχα Οι εικόνες που είναι στα Κατάπολα από την Τρίτη το μεσημέρι αναχωρούν με συνοδεία κόσμου και ψάλλοντας αναστάσιμους ύμνους ανηφορίζουν προς τη Χώρα. Η είσοδος των εικόνων στο χωριό συνοδεύεται από κωδωνοκρουσίες όλων των Εκκλησιών, από το θυμίαμα που προσφέρουν οι νοικοκυρές από την πόρτα κάθε σπιτιού και από τα αρωματικά βότανα που είναι στρωμένα στους δρόμους σου προσφέρουν θρησκευτικό δέος και ανάσταση ψυχής. Η πομπή φθάνει στον πανάρχαιο ναό της Ζωοδόχου Πηγής, εκεί γίνεται ο Εσπερινός, εφόσον είναι και ο εορτάζων Ναός και το πρωί η θεία Λειτουργία.
Σάββατο του Πάσχα έρχονται οι εικόνες και πάλι στο Μητροπολιτικό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου γίνεται εσπερινός και παραμένουν εκεί μέχρι την Κυριακή του Πάσχα όπου κατά τις 11 μετά την θεία λειτουργία έρχονται και οι υπόλοιπες εικόνες με συνοδεία Ιερέων και κόσμου από τα χωριά της Κάτω Μεριάς. Το μεσημέρι γύρω στις 2 γίνεται Εσπερινός, στη συνέχεια όλος ο κόσμος ψάλλοντας ύμνους αναστάσιμους και κρατώντας ανοιξιάτικα λουλούδια και οι Ιερείς με τις εικόνες στα χέρια τους αναχωρούν για το Μοναστήρι οδοιπορικώς.
Μετά από πορεία μιας ώρας η πομπή φθάνει στο Μοναστήρι (μπροβάλισμα) όπου από το μεσημέρι έχουν φθάσει και οι υπόλοιπες εικόνες από την Αιγιάλη συνοδευόμενες κι αυτές από πιστούς σε μια πορεία 4-5 ωρών μέσα από βουνοπλαγιές και μάντρες. Οι καμπάνες της Μονής υποδέχονται την Κυρά Παναγιά και καθώς ο κόσμος ανεβαίνει τα 400 περίπου σκαλιά και αφού στην είσοδο της Μονής γίνει μια μικρή τελετή υποδοχής και παράκλησης εισέρχονται όλοι πια στη Μονή όπου γίνεται κατανυκτικός Εσπερινός και μοιράζονται αυγά, τυριά και διάφορα άλλα γλυκίσματα.
Στην Τήνο την Μεγάλη Παρασκευή, οι ενορίες των χωριών και της πόλης συναγωνίζονται ποιος θα στολίσει τον καλύτερο επιτάφιο το πρωί της Μ. Παρασκευής. Τον στολίζουν κορίτσια με βιολέτες κυρίως ενώ δεν ζυγώνουν παντρεμένες γυναίκες στη διαδικασία αυτή. Νωρίς το απόγευμα συνηθίζεται από τους κατοίκους να τους «γυρίζουν» όλους για να δουν ποιος είναι ο πιο όμορφος, ενώ περνούν από κάτω τρεις φορές για το καλό.
Το βράδυ και μετά το τέλος της ακολουθίας αρχίζει η περιφορά των επιταφίων με πρώτα τα εξαπτέρυγα, το σταυρό και τα φαναράκια και μετά ο επιτάφιος, ο ιερέας και ο κόσμος με αναμμένα κεριά. Η θρησκευτική αυτή πομπή σταματά συχνά στα δρομάκια της πόλης ή των χωριών και γίνονται δεήσεις. Παντού υπάρχουν αναμμένα κεράκια και λιβάνι ενώ οι πιστοί πετάνε λουλούδια στον επιτάφιο σε όλη τη διαδρομή του. Όλοι οι επιτάφιοι της πόλης στο τέλος της διαδρομής τους συναντιόνται στην εξέδρα της παραλίας όπου γίνεται δέηση και στη συνέχεια οι επιτάφιοι όλοι επιστρέφουν στις ενορίες τους όπου λίγο πριν εισέλθουν στο ναό, σηκώνονται από πιστούς ψηλά και περνάει από κάτω το εκκλησίασμα για ευλογία.
Μετά το τέλος της ακολουθίας παρέες πιστών γυρίζουν όλη τη νύχτα εκτός της πόλης ανάβοντας τα καντήλια στα ξωκλήσια, ψάλλοντας τους ύμνους της ημέρας και προσπαθώντας να ανάψουν τα πιο πολλά καντήλια για το καλό της ημέρας.
Το πρωί του Μ. Σαββάτου γίνεται η πρώτη ανάσταση και όταν ο παπάς πει το «Ανάστα ο Θεός κρίναι την γην» σκορπίζονται μονόφυλλα σε όλη την εκκλησία ενώ οι πιστοί προσπαθούν να πιάσουν ένα στον αέρα και να το βάλλουν στο πορτοφόλι τους για να το έχουν πάντα γεμάτο με λεφτά(τύχη)
Στο βράδυ στην Αναστάσιμη ακολουθία το χαρακτηριστικό είναι ότι στο Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας (Παναγία) μοιράζονται κεριά και κόκκινα αυγά σε όλους τους πιστούς, ενώ την ώρα της Ανάστασης το πανδαιμόνιο δεν περιγράφεται μια και ακούγονται τα βαρελότα, τα βεγγαλικά και οι ονομαστές τριμπονιές(πιστολιές) ιδιαίτερα στα χωριά των Έξω μερών όπως λέγονται στην Τήνο.
Χαρακτηριστικό επίσης θεωρείται το ότι για τις επόμενες σαράντα ημέρες οι Τηνιακοί «ανασταίνουν»όπως συνηθίζεται να λένε όλα τα ξωκλήσια. Γίνεται δηλαδή η Αναστάσιμη λειτουργία σε κάθε ναό του νησιού συνοδευόμενη με το απαραίτητο αναστάσιμο κέρασμα.
Τη Δευτέρα του Πάσχα πηγαίνουν όλοι στην εξοχή να «μαραντήσουν» όπως λέγεται όπως ακριβώς τη Καθαρή Δευτέρα. Συγκεκριμένα στο χωριό Κτικάδος γίνεται η γιορτή της αγάπης όπου όλο το χωριό και όσοι άλλοι προσέλθουν τρώνε σε κοινό τραπέζι πληρωμένα από το ταμείο της εκκλησίας του χωριού. Μοιράζονται άσπρα κεριά που ανάβονται τότε από την λαμπάδα του ιερέα και μνημονεύονται στην εκκλησία όλοι οι πεθαμένοι Κτικαδιανοί από εκατονταετίας και εδώ.
Στην Ίο την Μ. Παρασκευή κατά την περιφορά των δύο επιταφίων των Ενοριών του νησιού, τα Εγκώμια ψέλνονται από χορωδίες γυναικών και κοριτσιών ενώ μετά την αποκαθήλωση οι νέοι του νησιού παίζουν ένα παιχνίδι με μικρές σιδερένιες κόκκινες και πράσινες μπάλες χωρισμένοι σε δύο ομάδες. Το παιχνίδι μοιάζει με το γαλλικό πατάνγκ. Το Σάββατο του Λαζάρου οι φούρνοι φτιάχνουν σταφιδόψωμα σε σχήμα ανθρώπου τα λεγόμενα Λαζαράκια. Ο πολιτιστικός Σύλλογος Ίου «η Φοινίκη» αναβιώνει μια εβδομάδα μετά το Πάσχα το έθιμο της «κούνιας» όπου παλαιότερα την άνοιξη οι νέοι της Ίου μαζεύονταν στις γειτονιές της Χώρας, έφτιαχναν κούνιες όπου τα νεαρά κορίτσια κουνιούνταν και τραγουδούσαν ερωτικά τραγούδια. Παρόμοιο έθιμο υπάρχει στην Κύθνο αυτό της "Κούνιας". Την Κυριακή του Πάσχα, στην πλατεία του νησιού, στήνεται μία κούνια, στην οποία κουνιούνται αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Αυτός ή αυτή που θα κουνήσει κάποιον, δεσμεύεται ενώπιον Θεού και ανθρώπων για γάμο.
Το βράδυ του Μ. Σαββάτου επικρατεί το έθιμο του "συχώριου", δηλαδή όλοι όσοι έχουν πεθαμένους συγγενείς φέρνουν στην εκκλησία ψητά, κρασί και ψωμί, τα οποία έχει "διαβάσει" ο παπάς, τα προσφέρουν στους επισκέπτες και στους κατοίκους του νησιού.
Στην Πάρο ο ταξιδιώτης θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει το πανελλαδικά μοναδικό έθιμο της αναπαράστασης των Παθών κατά την περιφορά του Επιταφίου στην Μάρπησσα, Μάρμαρα, Πρόδρομο, Λεύκες και Άσπρο Χωριό, καθώς κατά την διάρκειά της, γίνονται δεκαπέντε περίπου στάσεις, ζωντανές εικόνες των Παθών.
Σε κάθε στάση φωτίζεται και ένα σημείο του βουνού, όπου τα παιδιά ντυμένα Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού, αναπαριστούν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών, τον «Μυστικό Δείπνο», το Μαρτύριο της Σταύρωσης και τα μεσάνυκτα του Μ. Σαββάτου, το νησί γεμίζει από φώτα και τον θόρυβο των αμέτρητων πυροτεχνημάτων καθώς γίνεται αναπαράσταση της Ανάστασης. Την Κυριακή του Πάσχα επικρατεί το έθιμο «το κάψιμο του Εβραίου» και «το Πάσχα της Αγάπης» όπου σε πολλά σημεία γίνονται εκδηλώσεις με προσφορά κρασιού και φαγητού. Και εδώ υπάρχει το έθιμο και τα τραγούδια της ¨Κούνιας».
Στη Σύρο το Πάσχα γιορτάζεται με ιδιαίτερη Αίγλη. Οι δύο Θρησκευτικές της κοινότητες, η Ορθόδοξη και η Καθολική, γιορτάζουν συγχρόνως, με αγάπη κατάνυξη και αμοιβαίο σεβασμό τις Άγιες Μέρες του Πάσχα. Οι Κυκλάδες είναι η μοναδική ίσως περιοχή του κόσμου όπου οι Καθολικοί γιορτάζουν το Πάσχα τους μαζί με τους Ορθόδοξους. Στην Σύρο μπορεί κάποιος να παρακολουθήσει τις θρησκευτικές τελετές της Μ. Εβδομάδας καθώς και τον εορτασμό του Πάσχα, στις ορθόδοξες και καθολικές ενορίες τόσο στην Ερμούπολη όσο και στις εξοχές (Ποσειδωνία, Πισκοπιό, Βάρη, Κίνι κλπ.).
Την Μεγάλη Παρασκευή ολόκληρο το νησί βγαίνει από τα σπίτια και ακολουθούν τους Επιτάφιους που ξεκινούν από κάθε μικρή ή μεγάλη εκκλησία, είτε Ορθοδόξων, είτε Καθολικών.
Η λιτανεία των επιταφίων πραγματοποιείται με μεγάλη ευλάβεια. Οι Επιτάφιοι των Καθολικών στην Άνω Σύρο ξεκινούν από τον Ναό του Αγίου Γεωργίου και περνούν από τα ολοφώτιστα σοκάκια του οικισμού. Στην Ερμούπολη ο επιτάφιος των Καθολικών ξεκινάει από τον ιερό Ναό Ευαγγελιστών και επιστρέφει μέσω της παράκτιας οδού. Οι 4 επιτάφιοι των Ορθοδόξων ενοριών της Ερμούπολης, περιφέρονται και συναντιούνται στην Πλατεία Μιαούλη Κεντρική πλατεία της πόλης μπροστά στο μεγαλεπήβολο κτήριο του Δημαρχείου, έργο του Ερνέστο Τσίλλερ, όπου γίνεται κατανυκτική δέηση και ψέλνονται τροπάρια της Μ. Παρασκευής από την χορωδία του Αγίου Νικολάου και Ιεροψάλτες.
Το βράδυ στην Ανάσταση οι κάτοικοι της Σύρου μεταφέρουν το Χριστός Ανέστη σε κάθε σπίτι με το ΆΓΙΟ ΦΩΣ και στον ομώνυμο λόφο του Ναού της Αναστάσεως γίνεται ένα μοναδικό «γλέντι» με πυροτεχνήματα και βαρελότα.
Μετά τη λειτουργία της Ανάστασης τη νύχτα και τα χαρμόσυνα "Χριστός Ανέστη", οι Καθολικοί κάνουν την περιφορά αγάλματος του Κυρίου τοποθετημένου σε χρυσό κουβούκλιο, ανοιχτό στις τέσσερις πλευρές και καλυμμένου με βιολέτες, λεμονανθούς και πασχαλιές. Ακολουθούν πολύχρωμα λάβαρα των αδελφοτήτων.
Στην Σίφνο όλη την ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ παίζουν και εδώ το παραδοσιακό παιχνίδι "Τσούνια".
Μέχρι την Κυριακή Βαΐων όλο το νησί είναι σε πλήρη δραστηριότητα. "Άσπρισμα και βαψίματα σπιτιών, εκκλησιών καταστημάτων, και αρμοί σε όλα τα πλακόστρωτα, σοκκάκια και αυλές του νησιού.
Σε κεντρικές πλατείες ο Πολιτιστικός Σύλλογος Σίφνου οργανώνει παρέες εθελοντών για τους αρμούς των πλακόστρωτων."
Οι κάτοικοι δεμένοι με τις γευστικές παραδόσεις του νησιού και γνωστοί «καλοφαγάδες» ασχολούνται ιδιαίτερα όλη την πασχαλινή περίοδο με την παρασκευή των "πουλιών της Λαμπρής" (παραδοσιακά γλυκίσματα σε σχήματα ζώων ή αντικειμένων), την Μ. Πέμπτη με το βάψιμο κόκκινων αυγών και το Μ. Σάββατο ετοιμάζουν το πασχαλιάτικο μενού αποτελούμενο από το παραδοσιακό ""μαστέλο""(αρνί ή κατσίκι πλυμένο με κρασί και ψημένο σε παραδοσιακούς ξυλόφουρνους μέσα στο ομώνυμο πήλινο σκεύος) και του παραδοσιακού γλυκού: Μελόπιτα (με φρέσκια αθοτύρα και σιφνέικο θυμαρίσιο μέλι)"
Την Κυριακή Του Πάσχα και πριν το φαγητό κάνουν την Δεύτερη Ανάσταση στην "Ιερά Μονή Βρύσης" και το βράδυ «Το Κάψιμο του Ιούδα» στην κεντρική πλατεία της Απολλωνίας ή του Αρτεμώνα από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Σίφνου.
Στη Φολέγανδρο το Πάσχα γιορτάζεται με την τριήμερη περιφορά της εικόνας της Παναγίας, όπου κάθε σπίτι υποδέχεται την πομπή με κεράσματα και τα βράδια στήνονται γλέντια και χοροί.
ΚΡΗΤΗ
Στη Κρήτη τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας είναι πολλά και πέρα από τα γνωστά που ισχύουν σε όλη την Ελλάδα , κόκκινα αυγά , ετοιμασίες κλπ , υπάρχουν και τα εξής τουλάχιστο στα χωριά των Χανίων . Όλη την Μεγάλη Εβδομάδα δεν ακούν τραγούδια , δεν τραγουδάνε , ούτε σφυρίζουν , στα καφενεία δεν παίζουν χαρτιά και με ένα σπαούλι κρεμνούνε τον Φάντη της τράπουλας από το ταβάνι , τα αγόρια και μεγάλοι άντρες όλη την Μεγάλη Εβδομάδα κόβουν ξύλα κυρίως κατσοπρίνια , ασπαλάρθους και άλλους θάμνους και το Μεγάλο Σάββατο φτιάχνουν την ρεματιά ύψους 3-4 μέτρων και πλάτους 6-8 μέτρων για να κάψουν το ομοίωμα του Ιούδα . Την Μεγάλη Πέμπτη φτιάχνουν ένα ανθρώπινο ομοίωμα από ξύλα , τον "Ιούδα" , τον οποίον και περιφέρουν σε όλα τα σπίτια του χωριού και τον οποίον χτυπούν και κακίζουν για την αισχρή προδοσία του . Οι γυναίκες δίνουν ό,τι παλαιά ρούχα έχουν για να ντυθεί ο "βρώμος ο Ιούδας" τον οποίον και παραγεμίζουν με άχερα . Τα αρνιά για το Πάσχα σφάζονται Μεγάλη Τετάρτη και Μεγάλη Πέμπτη . Οι κοπέλες οι ανύπαντρες μαζεύουν από τους κήπους τους κρίνους , τριαντάφυλλα , άνθη λεμονιάς και άλλα λουλούδια για τον στολισμό του Επιταφίου την Μεγάλη Πέμπτη . Στην Κρήτη και ειδικά την Μεγάλη Παρασκευή υπάρχει το έθιμο ο Ιερεύς να μνημονεύει εντός της Εκκλησίας πριν την περιφορά του Επιταφίου τα ονόματα όλων των κεκοιμημένων συγχωριανών της κάθε οικογένειας έστω και πολλές γενεές πίσω . Φυσικά ο λαός παρακολουθεί τις ιερές ακολουθίες όλης της Μεγάλης Εβδομάδας . Το Μεγάλο Σάββατο το ομοίωμα του Ιούδα τοποθετείται πάνω στην ρεματιά με τα ξύλα , για τον φόβο των Ιουδαίων , δηλαδή των γειτονικών χωριών που επιδιώκουν να κλέψουν τον Ιούδα .
Το βράδυ της Αναστάσεως με το Χριστός Ανέστη τα κοπέλια δίνουν φωτιά στον Ιούδα ο οποίος και καίγεται με τα απαραίτητα μπαλοταρίσματα και ενώ ακόμα και εχθροί εκείνη την ημέρα δίνουν το φιλί της Αγάπης στο προαύλιο της Εκκλησίας .
Έθιμα βγαλμένα από τα βάθη του χρόνου, εμπλουτισμένα με στοιχεία αλησμόνητων πατρίδων αναβιώνουν στην ελληνική επαρχία καθώς το Πάσχα πλησιάζει. Ουσιαστικά, τα έθιμα του Πάσχα αρχίζουν από τη Μεγάλη Πέμπτη, ημέρα κατά την οποία ξεκινούν οι προετοιμασίες για τη μεγάλη γιορτή.
Με ένα κόκκινο πανί, που συμβολίζει το αίμα του Χριστού, απλωμένο στο μπαλκόνι ή το παράθυρο, ξεκινούν στην επαρχία τη Μεγάλη Πέμπτη οι προετοιμασίες για τη βραδιά της Ανάστασης, ενώ την ίδια ημέρα οι νοικοκυρές σε όλη τη χώρα βάφουν τα κόκκινα αυγά.
Στις ορεινές μάλιστα περιοχές οι άνθρωποι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το πασχαλινό αρνί διαθέτει προφητικές δυνάμεις. Έτσι, οι χωρικοί -και ιδιαίτερα οι βοσκοί- επιδίδονται στην «ωμοπλατοσκοπία», προφητεύοντας το μέλλον με «οδηγό» την πλάτη του σφάγιου.
ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ
Στο νησί της Αποκάλυψης, στην Πάτμο, επίκεντρο των τελετών και ακολουθιών αποτελεί ο «ΝΙΠΤΗΡΑΣ». Κάθε χρόνο, στολίζεται με λαμπρές βάγιες και πλούσια ποικιλία ανοιξιάτικων λουλουδιών. Την Μ. Πέμπτη, γίνεται αναπαράσταση του «ΜΥΣΤΙΚΟΥ ΔΕΙΠΝΟΥ» του ΝΙΠΤΗΡΑ, σε κεντρική πλατεία της Χώρας. Το Μ. Σάββατο το βράδυ πριν από την Ανάσταση, το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε ηρωικό εξάμετρο με κώντιο και την Κυριακή του Πάσχα στις 3 το απόγευμα, στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η 2η Ανάσταση κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες και από τον ηγούμενο μοιράζονται κόκκινα αυγά στους πιστούς.
Στη Ρόδο, το Σάββατο του Λαζάρου, τα παιδιά γυρίζουν από πόρτα σε πόρτα και τραγουδούν τον «Λάζαρο», συγκεντρώνοντας χρήματα και αυγά για τους ιερείς. Παλαιότερα, αυτή την ημέρα, κανένας γεωργός δεν πήγαινε στο χωράφι του να εργαστεί, γιατί όπως πίστευαν, ό,τι έπιαναν θα μαραινόταν. Επιτρεπόταν μόνο η συγκέντρωση ξερών κλαδιών για το άναμμα των φούρνων τη Μεγάλη Εβδομάδα για το ψήσιμο των κουλουριών.
Την ημέρα αυτή επίσης, σε όλα τα σπίτια οι νοικοκυρές φτιάχνουν στριφτά κουλουράκια, «τα Λαζαράκια», συμβολίζοντας με τον τρόπο αυτό το σώμα του Λαζάρου που ήταν τυλιγμένο στο σάβανο.
Στο νησί Κω, ενώ οι μεγάλοι είναι δοσμένοι στις πασχαλινές δουλειές και στον εκκλησιασμό, τα παιδιά προετοιμάζονται και αυτά για την Ανάσταση του Κυρίου. Παίρνουν μεγάλα κλειδιά από εκείνα που είχαν οι παλιές κλειδαριές, δένουν με ένα σχοινί το κλειδί με μπαρούτι και βάζουν το καρφί στην τρύπα του κλειδιού, το βράδυ της Ανάστασης το χτυπούν δυνατά στον τοίχο για να εκπυρσοκροτήσει και να χαλάσει ο κόσμος. Άλλοι κόβουν μακριές λωρίδες χαρτιού, βάζουν στην άκρη της κάθε λωρίδας μπαρούτι και ένα φυτίλι, την τυλίγουν τριγωνικά, ώστε να προεξέχει το φυτίλι που το ανάβουν και από την ώρα που ο παπάς λεει το «ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ».
Το πρωί του Μ. Σαββάτου, η εκκλησία στρώνεται με μυρωμένα λουλούδια του βουνού που λέγονται λαμπρές (μικρά μωβ αρωματικά λουλούδια). Οι νοικοκυρές φτιάχνουν τις λαμπρόπιττες και το γεμιστό αρνί.
Στην Ύδρα, τη Μ. Παρασκευή γίνεται κάτι το μοναδικό, ο Επιτάφιος της συνοικίας Καμίνι μπαίνει στη θάλασσα και διαβάζεται η Ακολουθία του Επιταφίου, δημιουργώντας μία ατμόσφαιρα κατανυκτική.
Στη συνέχεια οι Επιτάφιοι τεσσάρων ενοριών συναντώνται στο κεντρικό λιμάνι, δίνοντας ένα ιδιαίτερο χρώμα.
Την ώρα της Ανάστασης τα πολλά βαρελότα φωτίζουν την νύκτα.
Την επομένη του Πάσχα, γίνεται το κάψιμο του Ιούδα, ενός ομοιώματος παραγεμισμένο από εύφλεκτη ύλη, μπροστά στα μάτια των ντόπιων και των επισκεπτών του νησιού.
Στη Χίο, ο ρουκετοπόλεμος είναι ένα παλιό Βρονταδούσικο έθιμο που έχει τις ρίζες του στους χρόνους της τουρκικής κατοχής.
Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει αμέσως μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά. Οι ποσότητες τα τελευταία χρόνια φτάνουν στις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που δημιουργείται από τις ρουκέτες που εκτοξεύονται στον ουρανό του Βροντάδου το βράδυ της Ανάστασης είναι φαντασμαγορικό.
Πολύς είναι ο κόσμος που επιλέγει να περάσει το Πάσχα στην Χίο για να δει αυτό το μοναδικό θέαμα. Τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία των παρευρισκομένων, έτσι ώστε να διασωθεί το έθιμο.
Πηγές:
http://www.patriotaki.com
http://glixouri.blogspot.com
http://www.thesprotiko.gr
http://www.inzante.gr
http://orthodox-world.pblogs.gr
http://www.ekfrasis.info
http://www.patriotaki.com
http://glixouri.blogspot.com
http://www.thesprotiko.gr
http://www.inzante.gr
http://orthodox-world.pblogs.gr
http://www.ekfrasis.info
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης
(Atom)
ΘΕΟΤΟΚΟΣ
ΕΝΑ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ
ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΠΡΟΣΤΑΤΗ ΜΟΥ
Π. ΠΑΙΣΙΟΣ
Άγιος Παναγής Μπασιάς
ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ - ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ
TΡΙΩΔΙΟΝ
Περιχαρῶς δεξώμεθα πιστοί, τὸ θεόπνευστον διάγγελμα τῆς Νηστείας, ὡς πρῴην οἱ Νινευῖται, καὶ αὖθις πόρναι καὶ τελῶναι, τὸ τῆς μετανοίας κήρυγμα, παρὰ τοῦ Ἰωάννου, δι' ἐγκρατείας ἑτοιμασθῶμεν πρὸς μετουσίαν, τῆς ἐν τῇ Σιὼν δεσποτικῆς ἱερουργίας, διὰ δακρύων προκαθαρθῶμεν τοῦ ἐν αὐτῇ θείου Νιπτῆρος, προσευξώμεθα ἰδεῖν τὴν τοῦ τυπικοῦ ἐνταῦθα, Πάσχα τελείωσιν, καὶ τοῦ ἀληθινοῦ ἀνάδειξιν, παρασκευασθῶμεν εἰς προσκύνησιν τοῦ Σταυροῦ, καὶ τῆς Ἐγέρσεως Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ, βοῶντες πρὸς αὐτόν· Μὴ καταισχύνῃς ἡμᾶς, ἀπὸ τῆς προσδοκίας ἡμῶν φιλάνθρωπε!
ΑΚΟΥΣΤΕ ΖΩΝΤΑΝΑ
ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ
ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ
ΦΙΛΙΚΑ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ
Έκτρωση :
ψυχοσωματικές επιπτώσεις (video)
ΑΓΓΕΛΟΙ
ΤΥΠΙΚΟΝ ΤΗ Μ. Χ. Ε
Οι Περιπέτειες ενός προσκυνητού
(Περιεχόμενα)
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Eν κατακλείδι, παρακαλώ με ταπείνωση, Πατέρες και αδελφοί, να βοηθήσετε και εμένα τον αμαρτωλό και αδιάφορο για την σωτηρία μου, με την προσευχή σας…και έτσι να ξυπνήσω απο την αναισθησία μου και να καλώ το όνομα του Κυρίου μας για βοήθειά μου. Αμήν. (Ιερομ. Κλεόπας Ηλίε, Ρουμάνος)......
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ
ΤΥΠΙΚΟΝ
ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΜΕ ΚΟΜΠΟΣΧΟΙΝΙ
ΠΡΟΣΕΥΧΗΤΑΡΙ
ΤΟΥ ΑΓ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου