Εγώ βλέπω επτά αιτίες πού κάνουν την πίστη μας να εξασθενεί και να πεθαίνει.

Πρώτη αιτία είναι η εξοικείωση μας με τον κόσμο αυτόν και με τη ζωή μας.
Συνηθίσαμε τόσο τον κόσμο όσο και τη ζωή μας και δε μας κάνουν εντύπωση. Μέχρι τη στιγμή που ο κόσμος μας φαίνεται καινούργιος κι ασυνήθιστος, η πίστη μας στο Θεό είναι ισχυρή. Από τη στιγμή πού ο κόσμος μας φανεί παλιός, έχουμε εξοικειωθεί μαζί του, η πίστη μας σβήνει. Όσο περισσότερα βιώνουμε, τόσο περισσότερο εξοικειωνόμαστε με τον κόσμο. Κι όσο περισσότερο εξοικειωνόμαστε μαζί του, τόσο περισσότερο απομακρυνόμαστε από τη φοβερή και θαυμαστή εντύπωση πού μας προκαλούσε ως τότε.
Όποιος ανεβεί για πρώτη φορά στις Άλπεις, μένει έκθαμβος από τη μοναδική κι απροσδόκητη θέα. Όποιος όμως ζήσει δέκα χρόνια εκεί, η αλπική θέα όχι μόνο δεν τον εντυπωσιάζει, αλλά ίσως του φαίνεται και βαρετή, πληκτική.


Ό αστρονόμος πού μαθαίνει για πρώτη φορά πόσο μεγάλα είναι τ' αστέρια και πόσο τεράστιο είναι το πλήθος τους, πόση η απόσταση πού χωρίζει το ένα από το άλλο και πόσο αλάθητη κι ακριβής είναι η πορεία τους, μεθάει από τον ενθουσιασμό. Αν όμως συνεχίσει να τα βλέπει όλ' αυτά με τα τέλεια όργανα του για μια σειρά ετών, όλα θα του φαίνονται συνηθισμένα και δε θα τον εντυπωσιάζουν. Από τον αρχικό εντυπωσιασμό του δε θα μείνει ούτε σκιά.

Αν εμείς βλέπουμε για πολύ μεγάλο διάστημα το θέατρο αυτού του κόσμου, είναι δυνατό αυτή η ασυνήθιστη και πλούσια παράσταση να έχει για μας το ίδιο ζωντανό ενδιαφέρον ως το τέλος; Όταν ζούμε πάρα πολύ, δε γίνεται παρά ν' αρχίσουμε να χασμουριόμαστε από την πλήξη. Από πλήξη χασμουριόντουσαν οι άνθρωποι και στην κορυφή των Άλπεων και στον κόλπο της Νεάπολης και κάτω από τον έναστρο ουρανό της Ινδίας. Όπου όμως εισχωρήσει η πλήξη, από εκεί θ' αναχωρήσει η πίστη στο θεό. Κι απ' όπου αναχωρεί η πίστη στο θεό, από εκεί θ' απομακρυνθεί κι η γαλήνη της ψυχής.

Όσοι έχουν συνηθίσει αυτή τη ζωή μοιάζουν με απλοϊκούς ανθρώπους, άξεστους, πού κάθονται σε βασιλικό τραπέζι. Κανένας τους δεν αγνοεί πώς μαζί τους βρίσκεται κι ο βασιλιάς, πώς το τραπέζι αυτό είναι γεμάτο βασιλική μεγαλοπρέπεια. Κάθονται κι αρχίζουν να τρώνε και να πίνουν ανέμελοι. Από τα ωραία φαγητά και τα ποτά όμως θολώνει ο νους τους. Έτσι χάνουν και το βασιλιά και τη βασιλική μεγαλοπρέπεια του τραπεζίου.

Μετά αρχίζουν ν' αρπάζουν τα φαγητά και τα ποτά, να σπρώχνονται μεταξύ τους, ν' αλληλοσυγκρούονται, ν' ανακατεύουν τα φαγητά, να τα πετάνε, να φωνάζουν και να μαλώνουν πώς το τραπέζι είναι δικό τους, πώς τους ανήκει η πρώτη θέση. Στο τέλος κουράζονται και τούς πιάνει το χασμουρητό. Η φιλοξενία στο βασιλικό παλάτι τούς φαίνεται βαρετή, κρατάει πάρα πολύ. Παραπονιούνται, γκρινιάζουν, απελπίζονται. Η βασιλική τράπεζα καταλήγει σε άντρο ληστών κι υστέρα σε στάβλο. Στο τέλος όλα γι' αυτούς θα χάσουν το βασιλικό χαρακτήρα τους. Η άξεστη απλοϊκότητα θ' απλωθεί παντού.

Θα θριαμβεύσει στις σκέψεις, στα λόγια και στα έργα των καλεσμένων. Ο βασιλιάς στέκεται στη θέση του, δίπλα τους, τα παρατηρεί όλα και δίνει εντολή να γεμίζει συνέχεια η τράπεζα. Η ευλαβική ψυχή νιώθει την παρουσία του βασιλιά και ντρέπεται για τη συμπεριφορά των απλοϊκών αδελφών της. Η ευλαβική ψυχή τον κόσμο αυτόν τον νιώθει πάντα σαν τον πιο φοβερό και ιερό ναό. Κι όσο περισσότερο η ίδια βρίσκεται μέσα στο ναό, ο ναός όχι μόνο δε χάνει από την αξία του και δεν υποβαθμίζεται, άλλ' αντίθετα μεγεθύνεται το ασυνήθιστο και φοβερό μεγαλείο του.


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ. ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΒΕΛΙΜΙΡΟΒΙΤΣ