Πρωτοπρεσβ. π. Άγγελος Αγγελακόπουλος, εφημέριος Ι. Ν. Αγίας Παρασκευής Καλλιπόλεως Πειραιώς

Εορτάζει λαμπρώς η Ορθόδοξος Εκκλησία στις 10 Φεβρουαρίου την μνήμη του αγίου ενδόξου ιερομάρτυρος Χαραλάμπους του θαυματουργού. Η μνήμη του αγίου Χαραλάμπους μάς παρέχει εύκαιρον αφορμή, για ν’ασχοληθούμε με ένα νευραλγικό θέμα, το οποίο αντιμετώπισε η Εκκλησία μας τα πρωτοχριστιανικά χρόνια. Το θέμα αυτό δεν είναι άλλο από την ειδωλολατρεία. Ποιά είναι η αντιμετώπιση της ειδωλολατρείας από τον άγιο Χαραλάμπη;
Πολύ εύκολα μπορεί κανείς να δώσει αυτή την απάντηση, εάν εντρυφήσει και εμβαθύνει στο συναξάριο, τον βίο του αγίου Χαραλάμπους. Σύμφωνα, λοιπόν, με το συναξάρι του αγίου,
«Ο ηγεμόνας Λουκιανός έριξε βλοσυρή ματιά στον άγιο Χαραλάμπη και σε τόνο άγριο άρχισε να τον ρωτά:

Γιατί, λοιπόν, γέρο, καταφρονείς τα είδωλα και παραβαίνεις τις βασιλικές προσταγές;
Εγώ, αποκρίθηκε με θάρρος ο άγιος Χαραλάμπης, υπακούω στα σωτήρια προστάγματα του επουρανίου Βασιλέως Χριστού. Ενώ ο δικός σας εξουσιαστής, ο Σεβήρος, δίνει ανώφελες κι ασύνετες διαταγές. Σας προστάζει να προσκυνάτε για θεούς αναίσθητα και άψυχα αγάλματα και παραδίδει τις ψυχές σας σε αιώνιο θάνατο. Ο δικός μας Βασιλιάς, ο Χριστός, μάς χαρίζει λύτρωση, ψυχική γαλήνη και αιώνια ζωή.
Θυσίασε στους θεούς, κακή κεφαλή, ξεφώνισε ο Λουκιανός, γιατί αλλιώς θα δοκιμάσεις σκληρά βασανιστήρια.
Δεν θυσιάζω σε δαίμονες, παιδιά μου, απαντά σταθερά και γαλήνια ο άγιος. Τη ζωή μου την έχω προσφέρει θυσία στον αληθινό Θεό, τον γλυκύτατο Ιησού Χριστό, που σταυρώθηκε για τη σωτηρία μας. Δεν είμαι τόσο μωρός, τόσο ανόητος να προσκυνώ για θεούς αναίσθητα είδωλα, δαίμονες ανίσχυρους, που τρέμουν στην δύναμη του Σταυρού Του. Κι όλ’αυτά, με τα οποία με απειλείτε, ότι θα σπαράξουν το ασθενικό μου σώμα, είναι ανήμπορα να με χωρίσουν από την αγάπη του Χριστού».
Ιδιαιτέρως χαρακτηριστική, τέλος, είναι και η παρακάτω ομολογία του αγίου Χαραλάμπους.
«Ένας και μόνο Θεός υπάρχει, ο Θεός των χριστιανών. Ο Δημιουργός και Κυβερνήτης του Σύμπαντος. Μη γελιέστε και προσκυνάτε για θεούς τα είδωλα. Οι άνθρωποι μέσα στην πλάνη τους λησμόνησαν τον Πλάστη και παρακινημένοι απ’τους ξεπεσμένους αγγέλους, τους δαίμονες, έπλασαν με την φαντασία τους και προσκυνούνανύπαρκτους και ψεύτικους θεούς. Τα ομοιώματά τους, τα μεταλλικά και μαρμάρινα είδωλα, στα οποία τόση λατρεία προσφέρετε, είναι άψυχη και αναίσθητη ύλη. Σωστά είπε γι’αυτά ο Προφητάναξ Δαβίδ : «Τα είδωλα των εθνών αργύριον και χρυσίον, έργα χειρών ανθρώπων. Στόμα έχουσι και ου λαλήσουσιν˙ οφθαλμούς έχουσι και ουκ όψονται˙ ώτα έχουσι και ουκ ενωτισθήσονται˙ ουδέ γαρ εστι πνεύμα εν τω στόματι αυτών»[1].
Να, λοιπόν, η αντιμετώπιση της ειδωλολατρείας από τον άγιο Χαραλάμπη. Ο άγιος, εν Πνεύματι Αγίω, χαρακτηρίζει τα είδωλα αναίσθητα και άψυχα αγάλματα, άψυχη και αναίσθητη ύλη, ανύπαρκτους καιψεύτικους θεούς και δαίμονες ανίσχυρους, οι οποίοι παραδίδουν τις ψυχές σε αιώνιο θάνατο. Με την ομολογιακή αυτή στάση του ο άγιος Χαραλάμπης δεν λάτρευσε «την κτίσιν παρά τον Κτίσαντα» και παραλλήλως διεκήρυξε ότι «πάντες οι θεοί των εθνών δαιμόνια».
Αυτό είναι το ομολογιακό φρόνημα του αγίου Χαραλάμπους. Ποιό είναι τώρα το συμπέρασμα; Ότι όσοι τιμούμε την μνήμη του, πρέπει να μιμηθούμε την πίστη του. Εκείνος δεν προσκύνησε τα είδωλα. Προτίμησε να μαρτυρήσει. Μα, θα πει κάποιος : «Σήμερα δεν υπάρχουν είδωλα». Λάθος! Μπορεί να μην υπάρχουν είδωλα από μάρμαρο, ασήμι και χρυσάφι, αλλά υπάρχουν άλλου είδους είδωλα. Τί είναι, όμως, είδωλο; Όταν ένα πράγμα ή πρόσωπο το αγαπάμε παραπάνω από τον Θεό και τό’χουμε σαν Θεό, αυτό πλέον γίνεται είδωλο κι εμείς ειδωλολάτρες.
Υπάρχουν δύο είδη ειδωλολατρείας˙ πρώτον, η άμεσος και φανερά προσκύνηση των ειδώλων και δεύτερον, η έμμεσος, η οποία, με την κακή προσκόλληση στον χρυσό και τον άργυρο, λατρεύει την κτίση και όχι τον Κτίστη, δηλαδή η πλεονεξία[2]. Αιτία της ειδωλολατρείας, κατά τον Απ. Παύλο, είναι η γαστριμαργία. Οι ειδωλολάτρες λατρεύουν την κοιλία τους σαν Θεό και της προσφέρουν κάθε θεραπεία και ανάπαυση. Γι’αυτό και οι θείοι Πατέρες έχουν δίκαιο, όταν κατηγορούν την τρυφή και την γαστριμαργία με πολλές και διάφορες κατηγορίες.
Κατά τον Απ. Παύλο «πας πόρνος ή ακάθαρτος ή πλεονέκτης, ος εστιν ειδωλολάτρης, ουκ έχει κληρονομίαν εν τη βασιλεία του Χριστού και Θεού»[3]. Φανερά δηλώνει ο Απόστολος ότι ο πλεονέκτης είναι ειδωλολάτρης και ότι δεν σώζεται, δεν μετέχει της Βασιλείας του Χριστού, αλλά κολάζεται και χάνεται. Αυτό το μαθαίνουμε από το Άγιο Ευαγγέλιο, όπου ο Κύριος λέει˙ «ου δύνασθε Θεώ δουλεύειν και μαμμωνά»[4]. Όποιος, λοιπόν, είναι πλεονέκτης, αυτός χωρίζεται από τον Θεό και δουλεύει στα χρήματα. Γι’αυτό και ο πλεονέκτης, επειδή λατρεύει και προσκυνά το πάθος της πλεονεξίας, είναι ειδωλολάτρης. Βεβαίως, δεν έκανε ο Θεός την πλεονεξία, αλλά η αχορτασία των ανθρώπων την ανακάλυψε.
Λέει ο Μ. Αθανάσιος˙ Ειδωλολάτρης είναι όποιος έχει το είδωλο της Αφροδίτης, δηλ. της σαρκικής επιθυμίας και ακαθαρσίας στην ψυχή του, το οποίο λατρεύει και θυσιάζει με τον έρωτα προς αυτό και με την συχνή ενθύμησή του. Στις ημέρες μας οργιάζουν τα σαρκικά πάθη με τις προγαμιαίες σχέσεις, τις πορνείες, τις μοιχείες, και τις ομοφυλοφιλίες. Ειδωλολάτρης είναι όποιος υποτάσσεται στο είδωλο του Άρεως, δηλ. του θυμού, και θυμώνει και οργίζεται εύκολα κατά του αδελφού του. Και καθολικώτερα, όποιο πάθος έχει κανείς και κυριεύεται απ’αυτό, εκείνο έχει για Θεό του, όπως λέει ο Μ. Βασίλειος, και σ’εκείνο είναι υπόδουλος.
Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης λέγει ότι η πλεονεξία θεωρείται στο τριμερές της ψυχής, και στα τρία μέρη της ψυχής. Θεωρείται στο λογιστικό, γιατί μη κρίνοντας ο λογισμός ποιό είναι το αληθινό καλό, ούτε βλέποντας προς το άυλο κάλλος, νομίζει ότι η ύλη του χρυσού και του αργύρου είναι το όντως καλό. Θεωρείται στο επιθυμητικό, γιατί η επιθυμία δίδεται στα γήινα κέρδη και αφήνει το όντως επιθυμητό, δηλ. τον Θεό. Θεωρείται και στο θυμικό, γιατί εξ αιτίας της πλεονεξίας γίνονται πολλοί θυμοί, έριδες και μάχες[5].
Σε άλλο σημείο ο Απ. Παύλος ειδωλολατρεία ονομάζει, την παρατήρηση των ημερών, ότι δηλ. άλλες ημέρες είναι καλές και άλλες κακές, την παρατήρηση των στοιχείων, δηλ. των φωστήρων και των πλανητών, τα οποία είναι πτωχά και ασθενή, άψυχα και αναίσθητα, άλογα και χωρίς ζωή και νου, αν και οι Έλληνες (ειδωλολάτρες) τα θεωρούσαν ως έμψυχα και λογικά[6]. Είναι σαφής εδώ ο υπαινιγμός του Απ. Παύλου για την αστρολογία, τα ταρώ, τα ζώδια, τα χαρτιά κ.ά. παρόμοια.
Άλλοι λατρεύουν την επιστήμη, την τηλοψία, τη μόδα, το κόμμα, το ποδόσφαιρο, το ποτό, το τσιγάρο, τα ναρκωτικά, τα καρναβάλια κ.ά. Αλλά, και το νεοεποχήτικο κίνημα της νεοειδωλολατρείας, του νεοπαγανισμού και της αρχαιολατρείας τί είναι; Εμφανής ειδωλολατρεία, διότι προσπαθούν να επαναφέρουν στον κόσμο την λατρεία των αρχαίων δώδεκα ψευδοθεών, των δαιμονίων. Επιπροσθέτως, οι διάφορες αιρέσεις τί είναι; Στην ουσία ειδωλολατρεία είναι, διότι λατρεύουν και ειδωλοποιούν ένα πρόσωπο παραπάνω από τον Χριστό. Ο Παπισμόςειδωλοποιεί, θεοποιεί ένα κοινό θνητό άνθρωπο, τον αιρεσιάρχη Πάπα, στον οποίο έχει προσδώσει το αλάθητο και το παγκόσμιο πρωτείο εξουσίας˙ ο Προτεσταντισμός ειδωλοποιεί τον Λούθηρο, τον Καλβίνο και κάθε πιστό, που συμπεριφέρεται σαν πάπας˙ ο Μουσουλμανισμός ειδωλοποιεί τον ψευδοπροφήτη Μωάμεθ και τον ψευδοθεό Αλλάχ˙ ο Σιωνισμός ειδωλοποιεί τον Αντίχριστο˙ οι εκφραστές, οπαδοί και θιασώτες της λύμης της μεταπατερικής αιρέσεως, της πατρομαχίας ειδωλοποιούν τους εαυτούς τους, αφού θεωρούν τους εαυτούς τους νέους «αγίους πατέρες», που έχουν υπερβεί και ξεπεράσει, όπως αλαζονικά νομίζουν, τους όντως Αγίους Πατέρες, οι οποίοι πλέον έχουν περιθωριοποιηθεί και δεν έχουν να μας προσφέρουν τίποτε στην εποχή μας˙ η παναίρεση τουΟικουμενισμού ειδωλοποιεί τους αρχηγούς του οικουμενιστές˙ η Μασονία λατρεύει, ειδωλοποιεί και θεοποιεί τον Μ.Α.Τ.Σ. (Μέγα Αρχιτέκτονα του Σύμπαντος), δηλ. τον ίδιο τον Εωσφόρο. Όλα αυτά τι είναι; Είδωλα είναι και πρέπει να πέσουν. Να, λοιπόν, πως, χωρίς να στήνει ο άνθρωπος είδωλα και αγάλματα των δαιμόνων, γίνεται ειδωλολάτρης.
Σήμερα μάς μίλησε και μάς δίδαξε ο άγιος Χαραλάμπης περί ειδωλολατρείας, και μάς τόνισε το σύνθημα : Κάτω τα είδωλα! Δεν επιτρέπεται να έλθουμε σε αντίθεση με τον άγιο Χαραλάμπη. Όπως εκείνος μίσησε και κατεφρόνησε τα είδωλα, έτσι κι εμείς, όσοι τον τιμάμε σήμερα, κανείς να μην προσκυνήσει τα είδωλα. Ας δώσουμε χαρά στον άγιο Χαραλάμπη. Ο Άγιος Τριαδικός Θεός, διά πρεσβειών του αγίου ενδόξου ιερομάρτυρος Χαραλάμπους του θαυματουργού, ας μας φυλάτει από την παλαιά και σύγχρονη ειδωλολατρεία. Αμήν!



[1] Ψαλμ. 134,15-17.
[2] ΟΣΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ, Πηδάλιον, σ. 660.
[3] Εφ. 5, 5.
[4] Μτθ. 6, 24.
[5] ΟΣΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ, Πηδάλιον, σ. 659.
[6] Γαλ. 4, 8-9. ΟΣΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ, Ερμηνεία εις τας ΙΔ΄ επιστολάς του Απ. Παύλου, τ. Β΄, εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη, Θεσ/κη 1990, σσ. 305-306.