Όπως είναι γνωστό, η Εκκλησία μας έχει συμπεριλάβει στο Ευχολόγιό της τρεις ακολουθίες οι οποίες αναφέρονται στην γέννηση των παιδιών. Πρόκειται για τις ακολουθίες «εἰς γυναῖκα λεχώ τῇ πρώτῃ ἡμέρα τῆς γεννήσεως τοῦ παιδίου αὐτῆς», «εἰς τὸ κατασφραγίσαι παιδίον λαμβάνον ὄνομα τῇ ὀγδόῃ ἡμέρᾳ ἀπὸ τῆς γεννήσεως αὐτοῦ», και «εἰς τὸ ἐκκλησιάσαι παιδίον μεθ’ ἡμέρας τεσσαράκοντα». Πρόκειται πράγματι για μια μοναδική ποιμαντική φροντίδα της Εκκλησίας τόσο για τον νέο άνθρωπο που γεννιέται όσο και για την μητέρα η οποία χάρισε στην οικουμένη και στην Εκκλησία ένα ακόμη μέλος.



Παρόλα ταύτα ένα ζήτημα το οποίο εγείρεται από πολλούς αφορά στο περιεχόμενο των ευχών αυτών και πιο συγκεκριμένα στις αντιλήψεις περί ακαθαρσίας της λεχούς οι οποίες είναι ιδιαίτερα εμφανείς στο κείμενο των ευχών. Διαβάζοντας κανείς τις ευχές αυτές εύκολα διαπιστώνει ότι διαπνέονται από υπερασκητικές αντιλήψεις και ιουδαϊκές θεωρήσεις των θεμάτων των σχετιζόμενων με τη γέννηση. Κύρια πηγή αυτών των θεωρήσεων είναι το Λευϊτικό σύμφωνα με το οποίο ο τόκος εφόσον προέρχεται εξ ηδονής θεωρείται τόκος αμαρτίας.



Σύμφωνα με τη διάταξη της ευχής «εἰς γυναῖκα λεχώ τῇ πρώτῃ ἡμέρα τῆς γεννήσεως τοῦ παιδίου αὐτῆς», που διαβάζεται κατ’ οίκον, ο ιερεύς δεν εισέρχεται στον οίκο της λεχούς πριν την ανάγνωση της ακολουθίας αλλά παραμένει προ του πυλώνος και μετά το πέρας της ακολουθίας εισέρχεται ραντίζοντας με αγιασμό τις τέσσερις γωνίες του οίκου. Στις ευχές της πρώτης ημέρας διαβάζουμε: «Δέσποτα Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν… τὴν παροῦσαν δούλην σου τὴν σήμερον τέξασαν τὸ παρὸν παιδίον, ἐλέησον καὶ συγχώρησον τὰ ἑκούσια καὶ τὰ ἀκούσια αὐτῆς πταίσματα» καθώς και «Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν… συγχώρησον τῇ δούλῃ σου τῇ τεξάση σήμερον».



Στην ακολουθία «εἰς τὸ ἐκκλησιάσαι παιδίον μεθ’ ἡμέρας τεσσαράκοντα» (ακολουθία του σαραντισμού) παρουσιάζονται οι ίδιες ιουδαϊκές αντιλήψεις. Σύμφωνα με την τυπική διάταξη της ακολουθίας η λεχώ προσέρχεται στον ναό «ἤδη κεκαθαρμένη και λελουμένη». Στις ευχές της τεσσαρακοστής ημέρας διαβάζουμε «Κύριε ὁ Θεὸς ὁ παντοκράτωρ… ἣν τῷ σῷ θελήματι διέσωσας δούλην σου καθάρισον ἀπὸ πάσης ἁμαρτίας καὶ απὸ παντὸς ῥύπου» και «Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν… ἀπόπλυνον αὐτῆς τὸν ῥύπον τοῦ σώματος καὶ τὸν σπίλον τῆς ψυχῆς».



Γίνεται λοιπόν άμεσα αντιληπτό το γεγονός ότι οι ευχές αυτές έχουν κάποια μειονεκτήματα τα οποία δεν θα μπορούσαν να παραθεωρηθούν από οποιονδήποτε αντικειμενικό μελετητή του θέματος. Πρωτίστως αντιμετωπίζουν τη λεχώ γυναίκα ως ένοχο, επαναφέροντας ή διατηρώντας εν χρήσει αναχρονιστικές παλαιοδιαθηκικές αντιλήψεις που έχουν καταργηθεί από τον νόμο της χάριτος. Ο ίδιος ο απόστολος Παύλος γράφει ότι οι χριστιανοί δεν πρέπει να δίνουν προσοχή «ἰουδαϊκοῖς μύθοις καὶ ἐντολαῖς ἀνθρώπων» αφού «πάντα μὲν καθαρά τοῖς καθαροῖς, τοῖς δὲ μεμιαμένοις καὶ ἀπίστοις οὐδὲν καθαρόν, ἀλλὰ μεμίανται αὐτῶν ὁ νοῦς καὶ ἡ συνείδησις» (Τίτ. α΄ 14-15).



Ένα ακόμη μειονέκτημα των ευχών αυτών είναι το ότι ολόκληρο το βάρος της ακαθαρσίας πέφτει στην μητέρα. Ενώ λοιπόν ο ρύπος διασκορπίζεται σε ολόκληρο τον οίκο, στους παρόντες κατά τον τοκετό ακόμη και στα αντικείμενά του οίκου, αφήνει εντελώς ανεπηρέαστο τον πατέρα παραβλέποντας τη συμμετοχή του ιδίου στη γέννηση του παιδιού.



Μια τρίτη αδυναμία των ευχών αυτών εντοπίζεται στο ότι δεν εμπεριέχουν ευχαριστιακούς λόγους προς τον Θεό για την αίσια έκβαση της εγκυμοσύνης και την μεγάλη τιμή της τεκνογονίας. Αντιθέτως προσθέτουν νέα αιτήματα χωρίς να ευχαριστούν για την εκπλήρωση των αιτημάτων της τεκνοποιίας τα οποία εκφράστηκαν κατά την ακολουθία του γάμου που προηγήθηκε (βλ. «εὐλόγησον τὸν γάμον τοῦτον καὶ παράσχου τοῖς δούλοις σου… τὴν ἐπί τέκνοις χάριν»).



Ένα πρακτικό αλλά σημαντικό μειονέκτημα της ακολουθίας «εἰς γυναῖκα λεχώ τῇ πρώτῃ ἡμέρα τῆς γεννήσεως τοῦ παιδίου αὐτῆς» είναι το γεγονός ότι προϋποθέτει ότι ο τοκετός έλαβε χώρα κατ’ οίκον πράγμα σπανιότατο για την σημερινή εποχή. Η τυπική διάταξη ορίζει ότι η ακολουθία αυτή τελείται την ημέρα της γέννησης ενώ το ίδιο συμπεραίνεται και από τη φράση «τὴν παροῦσαν δούλην σου τὴν σήμερον τέξασαν τὸ παρὸν παιδίον» που περιέχεται στο κείμενό της. Είναι γνωστό όμως ότι η γέννηση σήμερα λαμβάνει χώρα σε νοσοκομεία και ότι η επιστροφή της μητέρας στο σπίτι γίνεται μετά παρέλευση κάποιων ημερών.



Από όλα τα ανωτέρω γίνεται φανερό ότι καθαρά ποιμαντικοί λόγοι υπαγορεύουν την αντικατάσταση των εν χρήσει ευχών με άλλες οι οποίες μπορούν να ληφθούν από τα χειρόγραφα και οι οποίες δεν παρουσιάζουν τα μειονεκτήματα και τις αδυναμίες που αναφέραμε παραπάνω. Πρέπει να παρατηρήσουμε ότι οι εκδότες των Ευχολογίων συμπεριέλαβαν τις εν λόγω ευχές στις εκδόσεις τους όχι διότι ήταν οι καταλληλότερες εκ των υπαρχόντων αλλά διότι αυτές περιλαμβάνονταν στα χειρόγραφα που είχαν υπόψη τους. Ευχές εκ των χειρογράφων οι οποίες πληρούν τις προϋποθέσεις καταλληλότητας που θέσαμε παραπάνω έχουν δημοσιευθεί στο «Μικρόν Ευχολόγιον» του αείμνηστου καθηγητή Π. Τρεμπέλα. Η αντικατάσταση των ευχών κρίνεται επιβεβλημένη και για έναν άλλο λόγο: για να σταματήσει να ακούγεται από κάποιους δυσμενώς διακειμένους προς την Εκκλησία η γνωστή και τόσο άδικη κατηγορία ότι η γυναίκα περιθωριοποιείται και αδικείται στο χώρο της Εκκλησίας.


Βοηθήματα:
Παπαγιάννη Κ., πρωτοπρεσβυτέρου, «Ο μετά την γέννησιν καθαρμός των γυναικών», Γρηγόριος ο Παλαμάς, 540-41 (1963): 223-229
Του ιδίου, «Αι ευχαί επί τη γεννήσει παιδίου», Γρηγόριος ο Παλαμάς, 763 (1996): 487-504
Του ιδίου, «Οι ευχές της γεννήσεως», Ο Εφημέριος, 3/2003: 18-20
Τρεμπέλα Π., Μικρόν Ευχολόγιον τ. Α΄ (έκδοση β΄), Εκδόσεις Αδελφότητος Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήνα 1998
Φουντούλη Ι., Απαντήσεις εις Λειτουργικάς Απορίας τ. Γ΄ (έκδοση β΄), Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 1991
Του ιδίου, Τελετουργικά Θέματα, Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 2002

  Του Αλέξανδρου Φ. Καραμπάτσου