Μέχρι τώρα μιλήσαμε για άτομα που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους μέσα στον ορθόδοξο ναό, άλλοι σαν πυλώροι, άλλοι σαν νεωκόροι, άλλοι σαν αναγνώστες και άλλοι σαν ψάλτες. Αυτοί αποτελούν το υπηρετικό προσωπικό του ναού και ονομάζονται κατώτερος κλήρος. Είναι πρόσωπα εκκλησιαστικά, βρίσκονται συχνότερα στο ναό, έρχονται σε επαφή με τον πιστό λαό και πρέπει η συμπεριφορά τους να είναι χριστιανική.

Ύστερα από τον κατώτερο κλήρο έρχεται ο ανώτερος κλήρος. Ο ανώτερος κλήρος αποτελείται από τους τρεις βαθμούς της ιεροσύνης, τους διακόνους δηλαδή, τους ιερείς και τους επισκόπους.
***
Αλλά μόλις πούμε τη λέξη ιερείς, ακούγονται αντιρρήσεις. Άλλες αντιρρήσεις προέρχονται από τους υλιστές και άθεους, που θέλουν να ξεριζώσουν κάθε θρησκευτικό στοιχείο από την ψυχή του ανθρώπου. Θέλουν να δημιουργήσουν μια νέα κοινωνία ανθρώπων κοινωνία υλιστών και άθεων. Στην σατανική αυτή επιδίωξη τους βλέπουν σαν μεγαλύτερο εμπόδιο τους ιερείς. Αφρίζουν όταν δουν στον δρόμο ιερέα. Δαιμονίζονται. Βρίζουν. Κάνουν αισχρές χειρονομίες. Αν μπορούσαν, θα έσφαζαν όλους τους ιερείς γιατί οι ταλαίπωροι νομίζουν, πως η θρησκεία είναι εφεύρεσης των παπάδων, και αν εξαφανισθούν οι παπάδες θα εξαφανισθεί και η θρησκεία. Πόσο σφάλουν! Πόσο παραλογίζονται! Είναι σαν να παρουσιασθεί ένας και να λέει, πως οι αρτοποιοί επινόησαν το ψωμί για να εκμεταλλεύονται το λαό, και ότι αν καταργήσουμε τους αρτοποιούς θα καταργηθεί και το ψωμί και η πείνα.
Αλλ’ όπως η φυσική ανάγκη του ανθρώπου είναι η πείνα, έτσι πνευματική ανάγκη είναι η θρησκεία. Ο άνθρωπος πεινά τον Θεό. Δεν είναι λοιπόν η θρησκεία εφεύρεσης των παπάδων. Οι κληρικοί ανταποκρίνονται σε μια πνευματική ανάγκη, την βαθύτερη πνευματική ανάγκη, την ανάγκη να συνδεθεί ο άνθρωπος με το Θεό. Μπορεί οι άθεοι μια μέρα να επικρατήσουν και να κυβερνήσουν όλο τον κόσμο και να σφάξουν όλους του ιερείς. Αλλ’ η θρησκεία δεν θα εξαφανισθή. Εφ’ όσον υπάρχει άνθρωπος που σκέπτεται και αισθάνεται, δεν θα πάψει να υπάρχει και η θρησκεία. Ότι είναι έμφυτο, είναι και ανεκρίζωτο.
***
«Κάτω οι παπάδες!», φωνάζουν οι υλισταί και οι άθεοι. Αλλά «κάτω οι παπάδες!», φωνάζουν και άλλοι. Ποιοι είναι αυτοί; Περίεργο πράγμα. Αυτοί δεν είναι άθεοι. Κάνουν το θρησκευτικό. Απ’ το πρωί μέχρι το βράδυ, και τα μεσάνυχτα ακόμα, μιλάνε για την Αγία Γραφή. Φαίνονται πως είναι οι πιο θρησκευτικοί και ηθικοί άνθρωποι του κόσμου. Κι’ όμως, μόλις τους μιλήσεις για τους ιερείς, εξαγριώνονται, δαιμονίζονται και μιλάνε με πάθος εναντίον του ιερατείου. «Δεν χρειαζόμαστε παπάδες», λένε. «Δεν έχουμε ανάγκη από μεσίτες. Μόνοι μας μπορούμε να έρθουμε σε επικοινωνία με το Θεό». Ποιοι είναι αυτοί, που καταφέρονται εναντίον του ιερατείου; Είναι αιρετικοί. Είναι οι προτεστάντες. Είναι προπαντός οι χιλιασταί. Αυτοί όχι μονάχα δεν θέλουν ιερατείο, αλλά και κηρύττουν, πως όλοι οι κληρικοί είναι όργανα του διαβόλου. Αυτοί μισούν τους κληρικούς περισσότερο απ’ τους αθέους.
Απαντήσαμε στους πρώτους αναφέροντες το παράδειγμα του αρτοποιού. Θα απαντήσουμε στους άλλους όχι πια με παραδείγματα, αλλά με τη Γραφή που κρατούν στα χέρια τους και λένε πως σ’ αυτή και μόνο πιστεύουν.
Αν ανοίξουμε την Παλαιά Διαθήκη, βλέπουμε πως ο ίδιος ο Θεός απ’ τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ ξεχώρισε τη φυλή του Λευί για να προσφέρει θυσίες. Και πρώτος αρχιερέας ορίστηκε ο Ααρών. Υπάρχει δε και ολόκληρο βιβλίο, το Λευιτικό, που περιγράφει με λεπτομέρειες τα καθήκοντα του ιερατείου. Ο ίδιος ο Θεός λοιπόν στην Παλαιά Διαθήκη όρισε ιερατείο. Και στην Καινή Διαθήκη, σαν ήρθε ο Χριστός και πάνω στο φρικτό Γολγοθά πρόσφερε την ύψιστη θυσία και λύτρωσε το ανθρώπινο γένος από την αμαρτία και χρημάτισε ο Αρχιερεύς σε απόλυτη έννοια, αυτός ο ίδιος ο Χριστός όταν ακόμα βρισκόταν στη γη ξεχώρισε από το πλήθος των πιστών δώδεκα ανθρώπους τους κατάρτισε για το αποστολικό τους έργο και τέλος τους εφοδίασε με εξουσία.
Ποια είναι η εξουσία; Είναι μια εξουσία, που ανώτερη απ’ αυτή δεν υπάρχει στον κόσμο. Όλοι οι βασιλιάδες, όλοι οι φιλόσοφοι, όλοι οι επιστήμονες, όλοι οι μεγάλοι άνδρες – τι λέω; – όλοι οι άγγελοι και οι αρχάγγελοι μαζί δεν έχουν την εξουσία, που έδωσε ο Χριστός στους αποστόλους. Είναι μια εξουσία, που ξεπερνά ασύγκριτα κάθε άλλη εξουσία. Και πρέπει να είμαστε ευγνώμονες στο Χριστό και για άλλες δωρεές, αλλά προπαντός γιατί έδωσε μια τέτοια εξουσία, μια τέτοια δωρεά στους αποστόλους. Άς ακούσουμε τι είπε ο Χριστός: «Λάβετε Πνεύμα Άγιον αν τινων αφήτε τας αμαρτίας, αφίενται αυτοίς, αν τινων κρατήτε, κεκράτηνται»
Και ρωτάμε τώρα τους προτεστάντες και τους χιλιαστάς, που δεν παραδέχονται ιερατείο: Αυτή η εξουσία, που έδωσε ο Χριστός στους αποστόλους, παρέμεινε μόνο στους αποστόλους; Και μόνο όσοι ζούσαν στην εποχή των αποστόλων και πίστευαν στο Χριστό και μετανοούσαν για τις αμαρτίες τους, μόνο αυτοί θάπαιρναν συγχώρηση, και όλοι που έζησαν κατόπιν μέχρι σήμερα και θα ζήσουν μέχρι τη δευτέρα παρουσία, όλοι αυτοί θα μείνουν ασυγχώρητοι; Δεν υπάρχουν διάδοχοι των αποστόλων για να λύσουν τις αμαρτίες τους; Μόνο για λίγα χρόνια θα φώτιζε τη γη το ουράνιο αυτό τόξο που λέγεται άφεσις αμαρτιών; – Όχι, απαντά ένα βιβλίο της Αγίας Γραφής, που μιλάει για την ιεροσύνη. Είναι η προς Εβραίους Επιστολή. Εκεί ακούμε τον απόστολο να βροντοφωνάζει τη μεγάλη αυτή αλήθεια: «Έχομεν θυσιαστήριον εξ ου φαγείν ουκ έχουσιν εξουσίαν οι τη σκηνή λατρεύοντες». Όπου θυσιαστήριο, εκεί και ιερωσύνη. Όπου θυσία εκεί και άφεσις αμαρτιών. Αλλά και οι ποιμαντικές επιστολές του Παύλου μιλάνε για ειδικό χάρισμα, που εδίνετο σε ορισμένα πρόσωπα με επίθεση των χειρών των αποστόλων, με χειροτονία δηλαδή.
Υπήρχε λοιπόν ιεροσύνη απ’ την αποστολική εποχή. Υπήρχαν κι’ οι τρεις βαθμοί της ιερωσύνης, διάκονοι, πρεσβύτεροι, επίσκοποι.
Για τους διακόνους τούτο μονάχα λέμε εδώ, ότι, όπως βλέπουμε στο 6ο κεφάλαιο των Πράξεων των αποστόλων, η πρώτη χριστιανική κοινότης μετά από πρόταση των αποστόλων εξέλεξε τους επτά διακόνους, που επισημότερός τους ήταν ο πρωτομάρτυς Στέφανος. Έργο των επτά διακόνων στην αρχή ήταν να υπηρετούν τους χριστιανούς στις υλικές ανάγκες τους, όπως ήταν οι κοινές τράπεζες, όπου κάθονταν όλοι οι χριστιανοί και έτρωγαν μαζί και δοξολογούσαν το Θεό. Οι διάκονοι υπηρετούσαν στην υλική τράπεζα. Αλλά κατόπιν υπηρετούσαν και στην πνευματική τράπεζα της θείας κοινωνίας.
Οι διάκονοι δεν μπορούν να τελέσουν κανένα μυστήριο. Είναι βοηθοί των ιερέων και επισκόπων στο λειτουργικό έργο τους, αλλά και στο διδακτικό και ποιμαντικό. Όπως αναφέρει δε η ιστορία, διάκονοι προσέφεραν μεγάλες υπηρεσίες στην Εκκλησία του Χριστού αρκεί ν’ αναφέρουμε το παράδειγμα του Μ. Αθανασίου, που κατατρόπωσε τον Άρειο ως διάκονος στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο.
Οι διάκονοι είναι αυτιά και μάτια και στόμα του επισκόπου. Αλλά ποιοι διάκονοι; Οι διάκονοι που έχουν φόβο Θεού, που μέρα και νύχτα μελετούν τη Γραφή και αναπνέουν και ζουν μέσα στην αγία ατμόσφαιρα της προσευχής. Το οράριο που φορούν και είναι το διακριτικό τους άμφιο φωνάζει: Διάκονοι, προσεύχεσθε, προσεύχεσθε!