Υπάρχουν, αγαπητοί πράγματα που θα έπρεπε να μας προκαλούν το θαυμασμό, να ευχαριστούμε και να δοξολογούμε τον πάνσοφο Δημιουργό. Αλλά δυστυχώς τα πράγματα αυτά τα έχουμε συνηθίσει, τα βλέπουμε, τα απολαμβάνουμε κάθε μέρα και δεν μας προκαλούν την εντύπωση που θα έπρεπε. Θέλετε παράδειγμα; Να το φως, το φως που σκορπίζει ο ήλιος.
Ο ήλιος βγαίνει και βασιλεύει κάθε μέρα σε ορισμένη ώρα. Είναι ρολόι ακριβείας. Και με το ρολόι αυτό ρυθμίζουν οι άνθρωποι τα δικά τους ρολόγια. Και επειδή ο ήλιος είναι ρολόι ακριβείας, ξέρουμε κάθε μέρα πότε θα βγει και πότε θα βασιλέψει. Αιώνες τώρα δουλεύει. Εκείνος που το κούρδισε ξέρει πόσο καιρό θα λειτουργεί.
Τι είναι ο ήλιος; Τι είναι το φως; Να ερωτήματα, στα οποία η επιστήμη δεν μπόρεσε να δώσει απάντηση ικανοποιητική.
***
Αλλά εδώ δεν πρόκειται να μιλήσουμε για την σύσταση του φωτός. Κάτι άλλο θέλουμε να πούμε σχετικώς με τον ήλιο.
Ο ήλιος, όπως είπαμε, βγαίνει σε ορισμένη ώρα. Ας υποθέσουμε λοιπόν, ότι μια μέρα δεν βγαίνει την ώρα που τον περιμένουμε. Περνούν 10,20,30 λεπτά της ώρας και ο ήλιος δεν φαίνεται. Τι άραγε να συμβαίνει; Ανησυχία. Οι αστρονόμοι βρίσκονται σε απορία. Περνούν οι ώρες αλλά ο ήλιος δεν φαίνεται. Σκοτάδι πάνω στη γή. Είναι τόσο πυκνό και εκτεταμένο το σκοτάδι, ώστε κανένα εργοστάσιο ηλεκτρισμού, καμιά ΔΕΗ, δεν θα μπορέσει να αναπληρώσει το φως του ηλίου. Σκοτάδι. Ποιος μπορεί τώρα να εργασθεί; Όλα αδρανή και ακίνητα. Μια βαθιά μελαγχολία απλώνεται σε όλο τον κόσμο. Πολλοί αυτοκτονούν γιατί έσβησε πια ο ήλιος.- Ποιος λένε μπορεί να τον ξανανάψει; Έφθασε το τέλος του κόσμου… Άλλοι πάλι ελπίζουν ότι ο ήλιος θα βγει και πάλι. Ο καλός Θεός στο σκοτάδι θα καταδικάσει τον κόσμο; Είναι ελεήμων και μακρόθυμος! Με την πίστη στο έλεος και στην μακροθυμία του προσεύχονται και λένε: Θεέ στείλε μας και πάλι τον ήλιο!…Και ύστερα από πολλές παρακλήσεις προς τον Θεό, να και πάλι η αυγή γλυκοχαράζει. Ο ήλιος βγαίνει. Μπορείτε να φαντασθείτε τι χαρά θα αισθανθεί ο κόσμος ξαναβλέποντας τον ήλιο να βγαίνει απ’ την ανατολή;
Φως! Φως! Φως! Θα φωνάξουν από χαρά όλα τα εκατομμύρια των ανθρώπων. «Δόξα σοι τω δείξαντι το φως». Σ΄ευχαριστούμε, Θεέ, για το φως που μας έδειξες!
***
Αυτό το αίσθημα της ευγνωμοσύνης προς το Θεό για την δημιουργία του φωτός καλλιεργεί η αγία μας Εκκλησία. Το καλλιεργεί όχι μόνο με τον περίφημο εκείνο ύμνο που ακούμε, όπως είδαμε, στον εσπερινό, το «Φως ιλάρον…» αλλά και με τη δοξολογία που ακούγεται πριν από τη θεία λειτουργία. Είναι η ώρα που βγαίνει ο ήλιος. Και όπως ο ορθόδοξος ναός είναι σύμφωνα με την παράδοση κτισμένος με το ιερό προς την ανατολή, οι ακτίνες του ηλίου μπαίνουν από τα παράθυρα και φωτίζουν το εσωτερικό του ναού. Την ώρα εκείνη ο ψάλτης αρχίζει να ψάλλει τη δοξολογία:«Δόξα σοι τω δείξαντι το φως…»
«Δόξα σοι τω δείξαντι το φως…». Ευχαριστούμε το Θεό για το φως. Το φως αυτό δεν υπήρχε πάντοτε. Υπήρχε εποχή που, όπως λέει η Γραφή, η γη ήταν «αόρατος και ακατασκεύαστος». Άβυσσος. Σκοτάδι πάνω στη γη! Αλλά ξαφνικά ακούστηκε η φωνή του Θεού « Γενηθήτω φως » και αμέσως δημιουργήθηκε το φως. Νέα προσταγή του Θεού δημιούργησε τον ήλιο, που είναι ένα απέραντο εργοστάσιο που δουλεύει αιώνες τώρα και παράγει φως, αλλά με τι υλικό; Με κάρβουνά; Με ηλεκτρισμό; Με ατομική ενέργεια; Μυστήριο. Δεν το εξιχνίασε ακόμα η επιστήμη. Αυτό το εργοστάσιο, ο ήλιος, δουλεύει αιώνες και στέλνει κάτω στη γή αμέτρητα κιλοβάτ φως.
Ο ήλιος, ένα από τα εξοχώτερα δημιουργήματα του Θεού, κηρύττει την ύπαρξη, την παντοδυναμία, την πανσοφία και την αγάπη του Θεού. Ο Θεός «ανατέλλει τον ήλιον αυτού επί πονηρούς και αγαθούς και βρέχει επί δικαίους και αδίκους» (Ματθ. 6, 45).
***
«Δόξα σοι τω δείξαντι το φως». Αλλά εκτός από το φυσικό φως υπάρχει και άλλο φως. Είναι το πνευματικό φως. Το υλικό φως φωτίζει τα σώματα, το πνευματικό φως φωτίζει τις ψυχές. Και το πνευματικό φως είναι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Αυτός είναι ο ήλιος, ο πνευματικός ήλιος όλης της ανθρωπότητος.
Αυτός φωτίζει το νου των ανθρώπων με τα καθαρά νοήματα. Αυτός θερμαίνει τις καρδιές με τα ευγενή αισθήματα. Αυτός ηλεκτρίζει τη θέληση για τα υψηλά και τα μεγάλα. Αυτός είναι το μεγάλο φως, που ανέτειλε στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας. Αυτός και σήμερα εξακολουθεί να φωτίζει τον κόσμο. Ο φυσικός ήλιος θα σβήσει κάποτε. Αλλά ο πνευματικός ήλιος υπάρχει στους αιώνας. Πριν έρθει ο Χριστός σκοτάδι ήταν πάνω στη γη, ηθικό και θρησκευτικό. Οι αρχαίοι λατρεύανε πέτρες, ζώα, κροκοδείλους και αγριόγατες. Άγνωστος ήταν ο αληθινός Θεός. Τον αληθινό Θεό γνώρισε στον κόσμο ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός.
***
«Δόξα σοι τω δείξαντι το φως». Φυσικό φως ο ήλιος. Πνευματικό φως ο χριστός. Το φως του Χριστού φαίνεται στην Εκκλησία. Κάθε ακολουθία είναι και ένα φως. Όποιος έρχεται στην εκκλησία βλέπει φως. Αλλ’ εάν υπάρχει μια ιερή ακολουθία που περιέχει όλο το φως, όλο το Χριστό, αυτή είναι η θεία λειτουργία. Αυτή, όπως είπαμε, είναι ο ήλιος, και οι άλλες ακολουθίες μπροστά της είναι οι πλανήτες. Το γλυκοχάραμα του ήλιου αυτού είναι η δοξολογία, που λέγεται πριν από τη θεία λειτουργία. Επικαίρως και για το λόγο αυτό λέγεται το «Δόξα σοι τω δείξαντι το φως». Χριστέ, σ’ ευχαριστούμε για τον ήλιο που άναψες. Σ’ ευχαριστούμε για το πνευματικό φως που σκόρπισες στον κόσμο. Σ’ ευχαριστούμε ακόμα για την θεία λειτουργία, με την οποία σύ ο ίδιος, το φως το αιώνιο, ενθρονίζεσαι μέσα στις καρδιές.
Αρχή της δοξολογίας είναι το «Δόξα σοι τω δείξαντι το φως». Αλλά οι έξι αυτές λέξεις αποτελούν το μισό πρώτο στίχο. Ολόκληρος ο στίχος είναι:« Δόξα σοι τω δείξαντι το φως, δόξα εν υψίστοις Θεώ και επι γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία».
Η δοξολογία αποτελείται από 19 στίχους. Από αυτούς άλλοι είναι παρμένοι από το αθάνατο Ψαλτήρι, άλλοι από τον ύμνο των τριών παίδων εν καμίνω, και άλλοι από άλλα μέρη της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Είναι μια θαυμάσια σύνθεση αγιογραφικών χωρίων. Είναι μια ωραιότατη προσευχή που περιέχει και δοξολογία και ευχαριστία και δέηση. Να την ερμηνεύσουμε ολόκληρη; Εμείς εδώ ερμηνεύσαμε μόνο το μισό πρώτο στίχο. Για να ερμηνεύσουμε όλη την δοξολογία θα έπρεπε να γράψουμε ένα ολόκληρο βιβλίο. Αλλά δεν είναι ανάγκη. Βιβλίο που ερμηνεύει τη δοξολογία υπάρχει. Είναι το βιβλίο που έγραψε ο αείμνηστος ιεροκήρυξ του μητροπολιτικού ναού Αθηνών αρχιμ. Σεραφείμ Παπακώστας και έχει τίτλο «Η δοξολογία». Το συνιστούμε στους αγαπητούς αναγνώστας.
***
Με την παρούσα ομιλία, αγαπητοί μου κλείνουμε την σειρά των πρακτικών μας ομιλιών που μας αξίωσε ο Θεός να κάνουμε με θέμα: ο ορθόδοξος ναός και όσα λέγονται και τελούνται σ’ αυτόν.
Τώρα που φτάσαμε στο τέλος, ας παρακαλέσουμε, η θεία χάρις ν’ ανοίξει τις καρδιές μας για να δούμε και αισθανθούμε το μεγαλείο της δημόσιας λατρείας. Γιατί αν δεν φωτίσει η θεία χάρις, οι ψυχές μας θα είναι σκοτεινές και αν ακόμα χίλια κηρύγματα ακούσουμε. Χρειάζεται να ανοίξει ο διακόπτης για να έρθει το φως της θεϊκης γνώσεως, και τότε γεμάτοι χαρά και αγαλίαση θα πούμε κι’ εμείς: «Δόξα σοι τω δείξαντι το φως!


«ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΝΑΟΣ» ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΦΛΩΡΙΝΗΣ π. ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΚΑΝΤΙΩΤΟΥ