Εάν, αγαπητοί μου, εάν κάποιος ξένος έρθει από το εξωτερικό και πάει σε μια εκκλησία την Κυριακή ή κάποια μεγάλη γιορτή που μαζεύεται κόσμος, δεν θα μείνει ευχαριστημένος. Γιατί; Γιατί, ενώ στο εξωτερικό όπου μένει, στις εκκλησίες των φράγκων και των άλλων αιρετικών, επικρατεί ησυχία και τάξις κι όλοι είναι προσηλωμένοι στη λατρεία, σ’ εμάς εδώ στους ορθοδόξους, που έχουμε την αληθινή πίστη, δεν υπάρχει τάξις και ησυχία. Πολλά είναι εκείνα που δείχνουν την αταξία μας.



Κοιτάξτε. Όποια ώρα θέλει ο καθένας έρχεται στην εκκλησία. Οι πιο πολλοί έρχονται στη μέση ή στο τέλος της θείας λειτουργίας. Μπορεί την ώρα που μπαίνουν στην εκκλησία ο ιερεύς να διαβάζει το ιερό Ευαγγέλιο, να κρατάει το δισκοπότηρο, να τελεί το ιερό μυστήριο και οι στιγμές να είναι ιερές και οι άγγελοι ακόμα να τρέμουν μπροστά στο ιερό μυστήριο. Κι όμως ο σημερινός χριστιανός που εκκλησιάζεται δεν τα λαμβάνει αυτά υπ’ όψιν. Δεν φοβάται. Δεν συγκινείται. Δεν δακρύζει. Λες και μπαίνει σε κανένα κοσμικό κέντρο. Θα προχωρήσει, θα πάρει το κερί του, θα πάρει τα ρέστα, θα σταθεί όπου θέλει, με μια εμφάνιση που κάθε άλλο παρά ταιριάζει σ’ έναν που εκκλησιάζεται με ευλάβεια.
Αυτά οι άντρες. Αλλά κ’ οι γυναίκες δεν πάνε πίσω. Πολλές απ’ αυτές, σαν να επρόκειτο να πάνε σε χοροεσπερίδα, με χέρια και πόδια γυμνά ή με αντρική περιβολή, με παντελόνια, χωρίς καμιά συναίσθηση της ιερότητος του τόπου, μπαίνουν μεσ’ στην εκκλησία και στέκονται όπου θέλουν, στέκονται επιδεικτικά μπροστά απ’ όλο το εκκλησίασμα.
Αλλά και τα παιδιά με τη σειρά τους δημιουργούν άλλη αταξία μεσ’ το ναό. Έρχονται μόνα τους, μένουν ανεπιτήρητα, κινούνται απ’ τη μια άκρη του ναού στην άλλη. Τα μικρότερα παίζουν. Τα δε μωρά που κρατούν στις αγκαλιές τους οι μανάδες κλαίνε, κι έτσι από μικρούς και μεγάλους σχηματίζεται μια οχλοβοή, εκεί που έπρεπε να επικρατεί άκρα ησυχία.
***
Aλλ’ αυτή η αταξία που παρατηρείται σήμερα στις εκκλησίες δεν παρετηρείτο στην παλιά εποχή, στην αρχαία Εκκλησία. Στην αρχαία Εκκλησία, όπως την περιγράφουν οι τότε συγγραφείς, υπήρχε μεγάλη τάξις. Στην είσοδο της εκκλησίας υπήρχε άνθρωπος που ειδική υπηρεσία να φυλάει την κεντρική θύρα και να μην επιτρέπει την είσοδο σε ανθρώπους που δεν έπρεπε να μπαίνουν στο ναό, όπως οι άπιστοι, οι ειδωλολάτρες, οι αιρετικοί, καθώς αποκλείονταν από την κοινή λατρεία. Τα πρόσωπα που φύλαγαν τη θύρα της εκκλησίας λέγονταν θυρωροί ή πυλωροί. Υπήρχαν δε ακόμη ευλαβείς ηλικιωμένες γυναίκες, που ονομάζονταν διακόνισσες, που εκτός από τα άλλα καθήκοντα είχαν και το καθήκον να επιβλέπουν τις γυναίκες που εκκλησιάζονταν. Οι ιερείς που λειτουργούσαν λάμβαναν εκ των προτέρων όλα τα μέτρα, για να τελεσθεί η θεία λειτουργία όπως έπρεπε, με άκρα τάξη και ησυχία. Αν δεν επικρατούσε στο ναό τάξις, δεν επιτρεπόταν να γίνει θεία λειτουργία.
Το εκκλησίασμα δεν ήταν μπουλούκι, ένας λαός χωρίς τάξη, άντρες, γυναίκες και παιδιά ανακατεμένοι. Ο καθένας που έμπαινε στην εκκλησία ήξερε που θα σταθεί. Οι γέροντες είχαν τα καθίσματά τους. Οι νέοι, αν δεν περίσσευαν καθίσματα, στέκονταν όρθιοι. Τα παιδιά δεν πήγαιναν μόνα τους στην εκκλησία αλλά με τους γονείς τους, που τα κρατούσαν κοντά τους για να μην ατακτούν. Οι γυναίκες πάλι είχαν τον ιδιαίτερο τόπο όπου στέκονταν. Κι αυτές όχι όλες μαζί ανακατεμένες, αλλά στην πρώτη σειρά στέκονταν οι παρθένες, οι χήρες και οι γεροντότερες. Πίσω απ’ αυτές οι παντρεμένες και οι νεώτερες. Ο καθένας έπρεπε να βρίσκεται στη θέση που ήταν προκαθορισμένη. Οι διάκονοι πρόσεχαν την τήρηση της τάξεως μέσα στο ναό.
Ξεχωριστά, λοιπόν, οι άντρες απ’ τις γυναίκες. Αλλ’ επειδή, παρ’ όλα τα μέτρα που παίρνανε, μερικές γυναίκες δεν τηρούσαν την τάξη και τολμούσαν να προχωρούν και να στέκωνται μαζί με τους άνδρες και δημιουργούσαν σκάνδαλα, γι’ αυτό ορίστηκε τελείως ιδιαίτερος τόπος για τις γυναίκες. Ο τόπος αυτός ονομάστηκε γυναικωνίτης. Στην αρχή ο γυναικωνίτης χωριζόταν με ένα ξύλινο κάγκελο. Αργότερα όμως ο γυναικωνίτης μεταφέρθηκε από το ισόγειο σ’ έναν ιδιαίτερο χώρο που υπάρχει μέχρι σήμερα. Στη δυτική πλευρά του ναού σ’ όλο το πλάτος του ναού και πάνω από την είσοδό του χτιζόταν ένα υπερώο, που σε μερικούς ναούς προχωρούσε αριστερά και δεξιά πάνω από τα κλίτη του ναού και σχημάτιζε ένα Π. Σ’ αυτό το γυναικωνίτη με εσωτερικές σκάλες ανέβαιναν οι γυναίκες. Ο γυναικωνίτης είχε καθίσματα.
Γυναικωνίτες υπήρχαν σε πολλούς ναούς της ένδοξης εποχής της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Περίφημος δε ήταν ο γυναικωνίτης της Αγίας Σοφίας. Σ’ αυτό το γυναικωνίτη, μαζί με τις φτωχές γυναίκες του λαού, έρχονταν και οι γυναίκες των πλουσίων και ενδόξων, πριγκίπισσες και βασίλισσες, και από κει όλες παρακολουθούσαν τη θεία λειτουργία.
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας, που δεν ήταν εύκολο να χτίζονται μεγάλοι ναοί, οι γυναικωνίτες κατέβηκαν πάλι στο ισόγειο και έτσι ο ναός χωριζόταν σε δύο μέρη. Χωριζόταν με ένα διάφραγμα από ξύλα που ήταν καρφωμένα σταυροειδώς και σχημάτιζαν ένα είδος δικτυωτού που στην τουρκική γλώσσα λεγόταν «καφάσι». Τα καφάσια αυτά ύστερα από την απελευθέρωση του έθνους θεωρήθηκαν σαν μια υποτίμησης της γυναίκας και καταργήθηκαν. Και οι γυναίκες τώρα ή ανεβαίνουν στο γυναικωνίτη ή μένουν στο ναό.
***
Όπως είδαμε, στην αρχαία Εκκλησία υπήρχε τάξις. Η Μητρόπολίς μας επιθυμεί η αρχαία τάξις να επικρατήσει και σήμερα. Γι’ αυτό και έλαβε διάφορα μέτρα. Ώρισε σε όλες τις εκκλησίες να υπάρχουν θυρωροί. Έβγαλε εγκυκλίους σχετικά με την εξωτερική εμφάνιση των γυναικών και των αντρών. Τοιχοκόλλησε πινακίδες έξω από τους ναούς. Απαγόρευσε την είσοδο γυναικών και αντρών που είναι άσεμνα ντυμένοι.
Αλλά θα ρωτήσετε: Τηρούνται οι εγκύκλιοι αυτές που είναι σύμφωνες με την ιερά παράδοσι της Εκκλησίας; Στην αρχή πολλοί και πολλές δυστρόπησαν. Αλλά με τη βοήθεια του Θεού επεβλήθη η τάξις. Όπου μάλιστα υπάρχουν ευλαβείας ιερείς, η τάξις είνε υποδειγματική. Μόνο το καλοκαίρι, που έρχονται πολλοί τουρίστες από άλλα μέρη της πατρίδος, μας δημιουργούν κάποια αταξία. Γιατί σε άλλες Μητροπόλεις δεν υπάρχει καμία απαγορευτική διαταγή και άντρες και γυναίκες σχεδόν γυμνοί εκκλησιάζωνται, και αυτοί, όταν έρχονται στη Φλώρινα, θέλουν να εκκλησιάζωνται με τον ίδιο τρόπο. Αυτοί οι κύριοι και οι κυρίες θυμώνουν, βρίζουν και απειλούν. Αλλά η Μητρόπολις δεν υποχωρεί. Η προσπάθεια της Μητροπόλεώς μας θα πετύχαινε απολύτως, εάν και οι άλλες Μητροπόλεις εφάρμοζαν τα ίδια μέτρα που εφαρμόζονται στη δικής μας, τα οποία επαναλαμβάνουμε, είνε σύμφωνα με την αρχαία τάξι της Εκκλησία.
Τελειώνοντας παρακαλούμε όλους, ιερείς, επιτρόπους, νεωκόρους και προπαντός τους ευσεβείς χριστιανούς, να προσέχουν, ώστε να είνε και στο θέμα αυτό οι ιεροί ναοί μας υπόδειγμα τάξεως και ευπρεπείας.

«ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΝΑΟΣ» ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΦΛΩΡΙΝΗΣ π. ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΚΑΝΤΙΩΤΟΥ