Μιλήσαμε, αγαπητοί μου, για τους διακόνους και τους ιερείς. Τώρα θα μιλήσουμε για τους επισκόπους. Κι’ εδώ ακούγονται αντιρρήσεις. Μερικοί λένε: Έχουμε παπάδες. Τι χρειάζονται οι δεσποτάδες;…
Σ’ αυτούς που λένε, πως το επισκοπικό αξίωμα είναι περιττό, απαντούμε τα εξής.

Είναι αλήθεια, πως στην αποστολική εποχή οι ιερείς ονομάζονταν και επίσκοποι. Γιατί, όπως και η λέξις σημαίνει, οι ιερείς επισκοπούσαν, ήταν δηλαδή και αυτοί σκοποί. Και όπως στο στρατό ο σκοπός στέκεται σ’ ένα φυλάκιο, που συνήθως είναι σε ψηλό μέρος, και από κει βλέπει και παρατηρεί μια ολόκληρη περιφέρεια, και είναι υπεύθυνος για κάθε ύποπτη κίνηση στην περιοχή του, και αλλοίμονο αν κοιμηθεί την ώρα της σκοπιάς, έτσι και οι ιερείς μέσα στην Εκκλησία βρίσκονται σε πνευματική κορυφή, σε πνευματική σκοπιά, και από κει πρέπει να βλέπουν και να παρατηρούν κάθε τι που συμβαίνει στην εκκλησιαστική περιφέρειά τους. Είναι υπεύθυνοι ενώπιον Θεού και ανθρώπων. Και όπως ο σκοπός, όταν δει μια κίνηση του εχθρού φωνάζει «Στα όπλα!» και ξεσηκώνει όλους τους στρατιώτες για ν’ αποκρούσουν τον εχθρό, έτσι κι’ ο ιερεύς, όταν στην περιφέρεια του δει, πως αιρετικοί και άπιστοι και σκανδαλοποιοί κινούνται και ορμούν σαν λύκοι για ν’ αρπάξουν τα πρόβατα του, είναι υποχρεωμένος να φωνάξει αμέσως και να καλέσει τους πιστούς σε πνευματικό συναγερμό για την απόκρουση των εχθρών της πίστεως και ηθικής. Και όπως πάλι, όταν ο σκοπός κοιμηθεί και οι εχθροί κάνουν αιφνιδιαστική επίθεση και προκαλέσουν καταστροφή και σκοτώσουν και αιχμαλωτίσουν, ο σκοπός περνάει από στρατοδικείο και καταδικάζεται σε θάνατο, έτσι κι’ ο ιερεύς που αδιαφορεί για τη φύλαξη του ποιμνίου του και χάνονται ψυχές, θα τιμωρηθεί. Αν δεν τιμωρηθεί στη γη, θα τιμωρηθεί στον άλλο κόσμο, όπου θα δώσει φρικτό λόγο στο Θεό. Αυτό δεν το λέμε εμείς, το λέει το Πνεύμα το Άγιο. Το λέει στον προφήτη Ιεζεκιήλ: «Σκοπόν δέδωκά σε τω οίκω Ισραήλ» Αυτός ο λόγος του Θεού κατ’ εξοχήν αρμόζει στους ιερείς, που είναι πνευματικοί σκοποί.
Συ ο ιερεύς του Υψίστου, αν απ’ τη σκοπιά σου παρατηρήσεις κίνηση εχθρού και σαλπίσεις, αλλ’ αυτοί που καλείς αδιαφορήσουν, και έρθει ο εχθρός και τους κατακόψει, τότε εσύ δεν θάχεις ευθύνη. Αν όμως αδιαφορήσεις και δεν σαλπίσεις σε ώρα κινδύνου, τότε η ευθύνη σου είναι τρομερή. Για κάθε ψυχή, που θα χαθεί εξ αιτίας σου, θα δώσεις φρικτό λόγο στο Θεό. Γι’ αυτό πρέπει νάσαι προσεκτικός και άγρυπνος. Ποτέ να μη ξεχνάς πως είσαι σκοπός.
***
Σκοπός ο ιερεύς. Γι’ αυτό ονομαζόταν και επίσκοπος. Αλλ’ αν ο ιερεύς, που φυλάει μια μικρή εκκλησιαστική περιφέρεια, ονομάζεται επίσκοπος, πολύ περισσότερο η ονομασία αυτή αρμόζει στον αρχιερέα, που τάχθηκε να φυλάει μια μεγάλη εκκλησιαστική περιφέρεια.
Όλοι οι ιερείς η πρεσβύτεροι στην αποστολική εποχή ονομάζονταν και επίσκοποι. Αλλ΄ αυτό δεν σημαίνει πως υπήρχαν μονάχα ιερείς. Όχι! Απ τους ιερείς ξεχώριζε κάποιος, στον οποίον οι απόστολοι έδιναν κάποια μεγαλύτερη εξουσία. Σ΄ αυτόν κατόπιν τον προϊστάμενο των ιερέων περιορίστηκε η ονομασία επίσκοπος.
Ο επίσκοπος λοιπόν, προϊστάμενος των ιερέων, δεν είναι δημιούργημα νεότερο και αξίωμα περιττό, όπως λένε οι προτεστάντες. Μέσα στον προτεσταντικό κόσμο υπάρχει μια μεγάλη μερίδα, που λέγονται πρεσβυτεριανοί, γιατί παραδέχονται μονάχα πρεσβύτερους ή ιερείς και δεν έχουν επισκόπους. Αλλ΄ η ιδέα των πρεσβυτεριανών είναι εσφαλμένοι. Δεν στηρίζεται στην αρχαία παράδοση της Εκκλησίας. Οι απόστολοι όπως μαρτυρεί η εκκλησιαστική ιστορία όπου πήγαιναν εκεί χειροτονούσαν πρεσβύτερους αλλά και επισκόπους, ιερείς δηλαδή αλλά και αρχιερείς. Επίσκοποι που πήραν τη χειροτονία απ ευθείας από αποστολικά χέρια τα χέρια του Παύλου, είναι ο Τιμόθεος και ο Τίτος, ο Τιμόθεος επίτροπος Εφέσου, ο Τίτος επίσκοπος Κρήτης. Από αποστολικά επίσης χέρια χειροτονήθηκε ο Άγιος Ιγνάτιος ο θεοφόρος, επίσκοπος Αντιόχειας.
Ο άγιος Ιγνάτιος, που το μαρτύριο του είναι από τα πιο συγκινητικά μαρτύρια, στις επιστολές του ξεχωρίζει καθαρά τους τρεις βαθμούς της ιεροσύνης. Μιλάει για διακόνους, πρεσβυτέρους και επισκόπους. Αξίζει ν’ ακούσουμε πως μιλάει ο άγιος Ιγνάτιος για τους τρεις βαθμούς της ιεροσύνης. Ο επίσκοπος – λέει – είναι «εις τόπον Χριστού». Οι πρεσβύτεροι «εις τόπον των αποστόλων». Και στους διακόνους έχει εμπιστευθεί η διακονία. Αλλού λέει: Όλοι ν’ ακούτε και ν’ ακολουθείτε τον επίσκοπο σαν το Χριστό, τους ιερείς σαν τους αποστόλους, και να σέβεστε τους διακόνους.
***
Ποιο είναι το έργο του επισκόπου; Το έργο του επισκόπου είναι όπως το έργο του ιερέως, αλλά πιο ευρύ και πλατύ. Ότι τελεί ο ιερεύς τελεί και ο επίσκοπος. Αλλ’ εκτός απ’ αυτά που τελεί ο ιερεύς, ο επίσκοπος έχει και μερικά άλλα καθήκοντα, που ανήκουν μονάχα στο βαθμό του επισκόπου. Είναι η χειροτονία κληρικών. Μόνος του χειροτονεί όλους τους βαθμούς, εκτός από το βαθμό του επισκόπου, για τη χειροτονία του οποίου χρειάζονται τουλάχιστον δυο επίσκοποι. Μεγάλη είναι η ευθύνη του επισκόπου για τις χειροτονίες. Γιατί θα δώσει λόγο στο Θεό και για τις αμαρτίες που κάνουν ανάξιοι κληρικοί που χειροτόνησε. Προτιμότερο να βάζει το χέρι πάνω στη φωτιά, παρά να το βάζει πάνω στο κεφάλι ενός απίστου και διεφθαρμένου ανθρώπου, που θα σκορπίσει το ποίμνιό του. Θεέ μου, ελέησε τον κόσμο σου από χειροτονίες αναξίων κληρικών!
Έργο του επισκόπου είναι επίσης η τέλεσης των εγκαινίων ναών. Έργο του η εποπτεία και η διοίκησης όλων των ναών, εξωκλησιών και παρεκκλησίων. Δεν πρέπει να χτίζεται ναός χωρίς την άδεια του επισκόπου. Έργο του η συμφιλίωσης των ανθρώπων και μάλιστα των ανδρογύνων, που με διάφορες αιτίες έρχονται σε διάσταση και κινδυνεύουν να διαλυθούν. Έργο του η έκδοσης διαζυγίου. Δεν πρέπει βέβαια να εκδίδει διαζύγια χωρίς να υπάρχει σοβαρός λόγος, όπως είναι η μοιχεία. Φύλακας και προστάτης της χριστιανικής οικογένειας πρέπει νάνε ο επίσκοπος. Έργο του η τιμωρία των κληρικών που σκανδαλίζουν το λαό του Θεού. Και όχι μόνο των κληρικών, αλλά και των λαϊκών που διαπράττουν φανερά αμαρτήματα και σκανδαλίζουν το λαό. Και σ’ αυτούς έχει καθήκον ο επίσκοπος να επιβάλλει πνευματικές τιμωρίες, όπως είναι η αποχή απ’ τη θεία κοινωνία για ένα διάστημα. Έργο του ο αφορισμός των αιρετικών, που παρ’ όλες τις προσπάθειες επιμένουν στις πλάνες τους και προσπαθούν να τις μεταδώσουν και σ’ άλλους. Έργο του η προστασία χηρών και ορφανών και κάθε ανθρώπου που αδικείται σ’ αυτό τον κόσμο.
Αλλ’ απ’ όλα τα έργα το σπουδαιότερο, που πρέπει σ’ αυτό νάνε αφοσιωμένος ο επίσκοπος, είναι το κήρυγμα του Ευαγγελίου. Ο επίσκοπος πρέπει να κηρύττει όχι μονάχα τις Κυριακές και εορτές, αλλ’ αν είναι δυνατόν καθημερινά. Να διδάσκει, να κατηχεί, αλλά και να ελέγχει σύμφωνα με την εντολή του αποστόλου Παύλου: «Τους αμαρτάνοντας ενώπιον πάντων έλεγχε, ίνα και οι λοιποί φόβον έχωσι».
Ο επίσκοπος, με λίγα λόγια, είναι η πηγή και το κέντρο της εκκλησιαστικής εξουσίας μέσα στην περιφέρειά του. Είναι, πρέπει να είναι, ένας πνευματικός ήλιος, που να φωτίζει και να θερμαίνει και να ζωογονεί όλη την περιφέρειά του.
***
Χριστέ! Συ που είσαι ο αιώνιος πνευματικός ήλιος της ανθρωπότητας, σε παρακαλούμε, άναψε και πάλι στην Εκκλησία σου νέα φώτα, ιερείς και επισκόπους, για να διαλύσουν τα σημερινά σκοτάδια της ανθρωπότητας και να λάμψει παντού το δικό σου πνευματικό φως.

«ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΝΑΟΣ» ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΦΛΩΡΙΝΗΣ π. ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΚΑΝΤΙΩΤΟΥ