Στην ομιλία αυτή, αγαπητοί μου, θα μιλήσουμε για τα τάματα.
Πρώτα – πρώτα θ’ αναφέρουμε μερικά παραδείγματα, για να δούμε τι είναι τα τάματα. Θ’ αρχίσουμε από τα μικρά τάματα, για να φθάσουμε στα μεγάλα, για να φθάσουμε στο ένα, που ’ναι το σπουδαίο και το αναγκαίο για τη σωτηρία μας.



Ένας είναι κτηνοτρόφος. Ξαφνικά αρρωστάει το βόδι του. Φωνάζει τον κτηνίατρο, αλλά βλέπει πως το ζώο, παρ’ όλη την περιποίηση και τα φάρμακα του κτηνίατρου, δεν γίνεται καλά. Παρακαλεί έναν άγιο, τον άγιο Σπυρίδωνα, και λέει: «Άγιέ μου, κάνε καλά το βόδι, κι εγώ στη γιορτή σου θα σου φέρω τάμα ένα βόδι ασημένιο».
Ένας άλλος είναι αμπελουργός. Το αμπέλι του κινδυνεύει από κακοκαιρίες και από αρρώστιες, όπως είναι ο περονόσπορος που ξεραίνει τα φύλλα. Γι’ αυτό με πολύ ευλάβεια στρέφεται στον άγιο που προστατεύει τα αμπέλια και τα χωράφια, τον άγιο Τρύφωνα, τον παρακαλεί να προστατέψει τ’ αμπέλι του και υπόσχεται να δωρίσει κάτι στο ναό.
Ο τρίτος είναι πατέρας και έχει παιδί άρρωστο. Πολλά ξόδεψε ο δυστυχισμένος πατέρας για να κάνει καλά το παιδί του, αλλά τίποτε. Το παιδί του κινδυνεύει. Κι ο πατέρας με δάκρυα στα μάτια στρέφει τη σκέψη του και την καρδιά του στην Παναγία και λέει: «Παναγιά, κάνε καλά το παιδί μου, κι εγώ στη γιορτή σου θα στο φέρω χρυσωμένο».
Τέταρτο παράδειγμα. Αρρωσταίνει η μάνα και κινδυνεύει να πεθάνει. Η κόρη που την αγαπά γονατίζει και προσεύχεται και λέει: «Παναγιά μου, κάνε καλά τη μάνα μου, κι εγώ στη γιορτή σου στο ξωκκλήσι που ’ναι μακριά απ’ το χωριό θα περπατήσω και θα ’ρθω με γυμνά τα πόδια και θ’ ανάψω μεγάλη λαμπάδα».
Πέμπτο. Ένας ναυτικός ναυαγεί στη μέση του ωκεανού. Όλοι πέφτουν στη θάλασσα. Παλεύει κι αυτός με τ’ άγρια κύματα. Αλλά σε μια στιγμή που βλέπει ένα πελώριο κύμα να ’ρχεται κατά πάνω του κάνει μυστική προσευχή στο Θεό, ζητάει τη βοήθεια του αγίου Νικολάου και λέει: «Άγιε Νικόλαε, βοήθεια! Αν σωθώ, θα χτίσω ξωκκλήσι
στο χωριό μου και θα διηγούμε σ’ όλη μου τη ζωή το θαύμα σου».
Όπως βλέπετε, οι άνθρωποι, όταν βρεθούν σε δύσκολες στιγμές, θυμούνται το Θεό και τους αγίους και παρακαλούν και υπόσχονται πως θα προσφέρουν διάφορες δωρεές ή θα υποστούν διάφορες θυσίες. Έτσι βλέπουμε τις εικόνες της Παναγίας και των αγίων να ’ναι κατάφορτες από τάματα (δαχτυλίδια, βραχιόλια, αλυσίδες, ασημένια ή χρυσά πόδια, χέρια, μάτια και άλλα ομοιώματα).
***
Οι αιρετικοί και οι άπιστοι, όταν βλέπουν τα τάματα αυτά, κοροϊδεύουν τους χριστιανούς. Να κατηγορήσουμε κι εμείς τα τάματα; Τα τάματα, εφ’ όσον είναι εκδηλώσεις ευγνωμοσύνης προς το Θεό, αλλά και προς τους αγίους, και προέρχονται από καθαρές καρδιές των πιστών, δεν μπορεί κανείς να πει πως είναι έξω από την παράδοση της Εκκλησίας. Οι άγιοι, γεμάτοι αγάπη και στοργή για τους συνανθρώπους τους, όπως προσεύχονταν γι’ αυτούς κάτω στη γη, έτσι κι ακόμα περισσότερο προσεύχονται στον ουρανό. Και οι δεήσεις τους έχουν τα αποτελέσματά τους. Όπως λέει η Αγία Γραφή, «πολύ ισχύει δέησις δικαίου ενεργουμένη»(Ιακ. 5, 16). Τα δε αφιερώματα που δίνουν οι πιστοί, όπως λέει ένα αρχαίος διδάσκαλος της Εκκλησίας, είναι μια απόδειξης πως πράγματι οι δεήσεις της Παναγίας και των αγίων προς τον Θεό εισακούγονται και γίνονται θαύματα.
Άρρωστοι, που τους είχαν απελπίσει οι γιατροί, έγιναν καλά· ναυαγοί διασώθηκαν· άλλα δυστυχήματα και συμφορές αποφεύχθηκαν και άνθρωποι ποικιλοτρόπως ευεργετήθηκαν. Συ ο άπιστος πλησίασε, παρακαλώ, μια ταπεινή γυναίκα του λαού την ώρα που με τρεμάμενα χέρια πλησιάζει την εικόνα και ετοιμάζεται να προσφέρει το τάμα, ρώτησέ την γιατί το προσφέρει, και με απλά λόγια θα σου διηγηθεί το θαύμα που είδε. Τα τάματα φωνάζουν, πως η χάρις του Θεού, και στα παλιά τα χρόνια, και σήμερα ακόμα, στα χρόνια της απιστίας και της διαφθοράς, δεν παύει να κάνει τα θαύματά της.
***
Αλλ’ ενώ η Εκκλησία μας δεν καταδικάζει τα ιερά αναθήματα, τα τάματα, που προέρχονται από καρδιές που πιστεύουν στο Θεό, συνιστά όμως προσοχή στους χριστιανούς να μη γίνονται υπερβολές που αποβαίνουν εις βάρος της αγίας θρησκείας. Γιατί υπάρχουν δυστυχώς και τάματα παράλογα, άδικα, που έρχονται σε σύγκρουση με τον ηθικό νόμο, με το θέλημα του Θεού, και μάλιστα με την αγάπη προς τον πλησίον. Τέτοια τάματα τα καταδικάζει η Αγία Γραφή. Ας αναφέρουμε δύο. Το ένα είναι εκείνο το τάμα, που ’κανε ο Ιεφθάε, ο κριτής. Αυτός υποσχέθηκε στο Θεό, πως αν νικήσει τους εχθρούς του και γυρίσει νικητής στα Ιεροσόλυμα, θα προσφέρει θυσία στο Θεό τον πρώτο άνθρωπο που θα τον υποδεχθεί. Ο δε πρώτος άνθρωπος που τον υποδέχθηκε νικητή ήτανε… η κόρη του. Και τη θυσίασε! (Κριτ. 11, 29-40). Το άλλο τάμα είναι το τάμα, ή μάλλον τα τάματα, που ’καναν πολλοί Ιουδαίοι. Για να αποφύγουν την υποχρέωση που ’χαν να φροντίζουν για τους γέροντες γονείς τους, τι έκαναν; Έλεγαν στους γονείς, πως δεν μπορούσαν να τους δώσουν αυτό που ζητούσαν, γιατί το ’χαν κάνει κορβάν, δηλαδή αφιέρωμα στο Θεό (Μαρκ. 7, 10-13).
Τέτοια τάματα τα καταδικάζει ο Κύριος. Και πρέπει να ομολογήσουμε, πως όχι λίγα τάματα των σημερινών χριστιανών, που δεν ξέρουν την πνευματικότητα και αγιότητα της θρησκείας μας, δεν είναι σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, που ’ναι αγάπη και έλεος.
Ακόμα πρέπει να ’χουμε υπ’ όψιν, πως ο Θεός είνε ανενδεής, δηλαδή δεν έχει ανάγκη απ’ τις δωρεές μας. Ακόμα δε πως η σωτηρία δεν εξαρτάται απ’ αυτά. Όχι. Ένα βουνό χρυσάφι και ασήμι να πας στην εκκλησία, δεν σώζεσαι. Σώζεσαι με την πίστι στο Χριστό που εκδηλώνεται με την αγία ζωή, τα καλά έργα, και προπαντώς με την ελεημοσύνη. Τα τάματα, οι προσφορές και οι δωρεές έχουν κι αυτά τη σχετική αξία τους, εφ’ όσον, όπως είπαμε, προέρχονται από μια καρδιά που πιστεύει αληθινά στο Θεό και είναι καθαρισμένη από αμαρτίες θανάσιμες. Ας το κηρύξουμε: Μια καρδιά καθαρή είναι το καλύτερο τάμα που μπορεί να προσφέρει ο άνθρωπος στο Θεό! Είναι ασύγκριτα ανώτερο από πολυκάντηλα, πολυελέους, και από αυτό το χτίσιμο εκκλησιών.
***
Την καρδιά μας, αγαπητοί, ζητάει ο Θεός. Έτσι λέει στην Αγία Γραφή: «Δός μοι, υιέ, σην καρδίαν» (Παροιμ. 23, 26). Ακούτε τι λέει; Δός μου, λέει ο Θεός. Τι να του δώσουμε; Ασήμια, χρυσάφια, πολύτιμα πετράδια; Όλα αυτά είναι δικά του. Όλος ο πλούτος της γης, όλα τα αστέρια και οι ήλιοι είναι δικά του. Εκείνο που ’χουμε να του προσφέρουμε είναι η καρδιά μας.
Όχι λοιπόν μικρά και ασήμαντα τάματα, αλλά μεγάλο τάμα περιμένει από εμάς ο Κύριος. Και το ξαναλέμε, πως το τάμα αυτό είναι η καρδιά μας. Όλα τα άλλα εύκολα τα δίνουν οι άνθρωποι. Την καρδιά τους στον Θεό λίγοι την δίνουν. Τη δίνουν οι άγιοι· τη δίνουν χωρίς να ζητούν υλικά ανταλλάγματα· τη δίνουν με ένα φλογερό πόθο: κυρίαρχος της καρδιάς τους να ’ναι Κύριος.

«ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΝΑΟΣ» ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΦΛΩΡΙΝΗΣ π. ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΚΑΝΤΙΩΤΟΥ