Σύμβολο της Πίστεως ή Πιστεύω ονομάζεται μια σύντομη και περιληπτική ομολογία των βασικών δογμάτων της χριστιανικής πίστης. Το Σύμβολο της Πίστεως που έχει επικρατήσει θεσπίστηκε κατά την Α΄ και Β΄ Οικουμενική Σύνοδο και γίνεται δεκτό από όλες τις χριστιανικές ομολογίες.Υπήρχαν διάφορα Σύμβολα Πίστεως όπως των Αποστόλων, του Αγίου Αθανασίου κ.α., και μάλιστα "η διήγηση του κατά Λουκάν" για τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου "είναι παρούσα στα αρχαιότερα Σύμβολα της πίστεως (ήδη από το 2ο αι.)"






Σύμβολο των Αποστόλων

Το "Σύμβολο των Αποστόλων" είναι πολύ παλιό και σύμφωνα με θρύλο του 6ου αιώνα φέρεται να το έχουν γράψει οι ίδιοι οι δώδεκα Απόστολοι μετά την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος την Πεντηκοστή, και μάλιστα ο καθένας τους να έχει προσθέσει από έναν στίχο. Η πρώτη φορά που καταγράφεται αδιαμφισβήτητα η ύπαρξή του είναι σε επιστολή της Συνόδου του Μιλάνου προς τον Πάπα Σιρίκιο, αλλά αυτά που γράφονται εκεί δείχνουν ότι ήταν πολύ παλαιότερο της εποχής εκείνης. Το συγκεκριμένο σύμβολο δίνει έμφαση στην πραγματική παρουσία και πάθος του Χριστού επάνω στη γη, σαν να απαντά στη γνωστικιστική δοξασία ότι ο Λόγος μόνο φαινομενικά πήρε ανθρώπινο σώμα, και δεν έπαθε, ούτε θανατώθηκε στην πραγματικότητα. Πάντως δεν έχει σαφείς τριαδολογικές διατυπώσεις γι' αυτό και γίνεται δεκτό και από κάποιους αντιτριαδιστές. Το κείμενο έχει ως εξής:







Πιστεύω εἰς θεòν πατέρα παντοκράτορα, ποιητὴν οὐρανοῦ καὶ γῆς.

Καὶ εἰς Ἰησοῦν Χριστòν, υἱὸν αὐτοῦ τòν μονογενῆ, τòν κύριον ἡμῶν, τòν συλληφθέντα ἐκ πνεύματος ἁγίου, γεννηθέντα ἐκ Μαρίας τῆς παρθένου, παθόντα ὑπὸ Ποντίου Πιλάτου, σταυρωθέντα, θανόντα, καὶ ταφέντα, κατελθόντα εἰς τὰ κατώτατα, τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀναστάντα ἀπò τῶν νεκρῶν, ἀνελθόντα εἰς τοὺς οὐρανούς, καθεζόμενον ἐν δεξιᾷ θεοῦ πατρὸς παντοδυνάμου, ἐκεῖθεν ἐρχόμενον κρῖναι ζῶντας καὶ νεκρούς.

Πιστεύω εἰς τò Πνεῦμα τò ἅγιον, ἁγίαν καθολικὴν ἐκκλησίαν, ἁγίων κοινωνίαν, ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, σαρκὸς ἀνάστασιν, ζωὴν αἰώνιον. Αμήν.





Σύμβολο Αλεξάνδρειας







Ο επίσκοπος Αλεξανδρείας Αλέξανδρος αναφέρει το σύμβολο πίστεως της τοπικής εκκλησίας ως αποστολικό δόγμα. Με αυτό τον τρόπο προσπάθησε να αποδείξει τη συμφωνία των επισκόπων της Αιγύπτου με την πίστη των υπόλοιπων τοπικών εκκλησιών. Θεματολογικά πλησιάζει το σύμβολο των τοπικών εκκλησιών Ρώμης και Ιεροσολύμων και θεωρείται αρκετά πλούσιο στις διατυπώσεις. Η επιστολή του Αλεξάνδρου Αλεξανδρείας προς τον Αλέξανδρο Θεσσαλονίκης που γράφτηκε το 324 φανερώνει ότι το σύμβολο διαδόθηκε και σε άλλες σημαίνουσες τοπικές εκκλησίες της εποχής. Μολονότι δεν έχει διασωθεί αυτούσιο το σύμβολο αυτό, είναι δυνατή η αποκατάσταση του, ως εξής:







Πιστεύω εις πατέρα κύριον.

Και εις ένα κύριον Ιησούν Χριστόν,

τον υιόν του Θεού μονογενή,

γεννηθέντα εκ του όντος πατρός,

επιδημήσαντα τω γένει των ανθρώπων,

σταυρωθέντα και αποθανόντα,

αναστάντα εκ νεκρών,

αναληφθέντα εν ουρανοίς,

καθήμενον εν δεξιά της μεγαλωσύνης.

Εν πνεύμα άγιον ομολογούμεν,

το κινήσαν τους τε της παλαιάς διαθήκης αγίους ανθρώπους

και τους της καινής παιδευτάς θείους.

Εις μίαν και μόνην καθολικήν και αποστολικήν εκκλησίαν.

Εις την εκ νεκρών ανάστασιν.








Σύμβολο του αγίου Αθανασίου


Το "Σύμβολο του Αθανασίου" ή Symbolum Quicunque φέρεται να έχει πρωτογραφτεί στα Λατινικά και ασχολείται ιδιαίτερα με την τριαδικότητα του Θεού. Καταπολεμά τον Αρειανισμό, τον Νεστοριανισμό, τον Μονοφυσιτισμό και την αίρεση του Μακεδονίου. Το κείμενό του έχει ως εξής:



1.Quicumque vult salvus esse, ante omnia opus est, ut teneat catholicam fidem: (Όποιος θέλει να σωθεί, είναι αναγκαίο πρώτα απ' όλα, να τηρεί την καθολική πίστη).
2.Quam nisi quisque integram inviolatamque servaverit, absque dubio in aeternam peribit. (Όποιος δεν την διαφυλάξει πλήρη και απαραβίαστη, χωρίς αμφιβολία θα χαθεί αιώνια).
3.Fides autem catholica haec est: ut unum Deum in Trinitate, et Trinitatem in unitate veneremur. (Η καθολική πίστη λοιπόν είναι αυτή: Τιμούμε ένα Θεό εν Τριάδι, και την Τριάδα εν Μονάδι)
4.Neque confundentes personas, neque substantiam seperantes. (Χωρίς να συγχέουμε τα πρόσωπα, χωρίς να διαιρούμε τη Θεία Ουσία)
5.Alia est enim persona Patris alia Filii, alia Spiritus Sancti: (Γιατί άλλο Πρόσωπο είναι ο Πατέρας, άλλο ο Υιός κι άλλο το Πνεύμα το Άγιο)
6.Sed Patris, et Fili, et Spiritus Sancti una est divinitas, aequalis gloria, coeterna maiestas. (Αλλά είναι μία η Θειότητα του Πατρός, και του Υιού, και του Αγίου Πνεύματος, ίση σε δόξα, συναιώνια σε μεγαλοπρέπεια).
7.Qualis Pater, talis Filius, talis Spiritus Sanctus. (Ότι είναι ο Πατέρας, είναι και ο Υιός, και το Άγιο Πνεύμα).
8.Increatus Pater, increatus Filius, increatus Spiritus Sanctus. (Άκτιστος (αδημιούργητος) ο Πατέρας, άκτιστος ο Υιός, άκτιστο και το Άγιο Πνεύμα).
9.Immensus Pater, immensus Filius, immensus Spiritus Sanctus. (Άπειρος ο Πατήρ, άπειρος ο Υιός, άπειρο το Άγιο Πνεύμα).
10.Aeternus Pater, aeternus Filius, aeternus Spiritus Sanctus. (Αιώνιος ο Πατέρας, αιώνιος ο Υιός, αιώνιο το Άγιο Πνεύμα).
11.Et tamen non tres aeterni, sed unus aeternus. (Και όμως δεν είναι τρεις αιώνιοι, αλλά ένας αιώνιος).
12.Sicut non tres increati, nec tres immensi, sed unus increatus, et unus immensus. (Όπως δεν είναι τρεις άκτιστοι, ούτε τρεις άπειροι, αλλά ένας άκτιστος και ένας άπειρος).
13.Similiter omnipotens Pater, omnipotens Filius, omnipotens Spiritus Sanctus. 14.Et tamen non tres omnipotentes, sed unus omnipotens. (Παρομοίως, παντοδύναμος είναι ο Πατήρ, παντοδύναμος ο Υιός, παντοδύναμο το Άγιο Πνεύμα. Και όμως δεν είναι τρεις παντοδύναμοι, αλλά ένας παντοδύναμος).
15.Ita Deus Pater, Deus Filius, Deus Spiritus Sanctus. 16.Et tamen non tres dii, sed unus est Deus. (΄Έτσι Θεός είναι ο Πατέρας, Θεός ο Υιός, Θεός το Άγιο Πνεύμα. Και όμως δεν είναι τρεις θεοί, αλλά ένας Θεός).
17.Ita Dominus Pater, Dominus Filius, Dominus Spiritus Sanctus. 18.Et tamen non tres Domini, sed unus est Dominus. (Έτσι Κύριος είναι ο Πατήρ, Κύριος ο Υιός, Κύριος το Άγιο Πνεύμα. Και όμως δεν είναι τρεις Κύριοι, αλλά ένας Κύριος).
19.Quia, sicut singillatim unamquamque personam Deum ac Dominum confiteri christiana veritate compelimur: (Γιατί, όπως μας υποχρεώνει η χριστιανική αλήθεια να αναγνωρίζουμε το κάθε Πρόσωπο να είναι Θεός και Κύριος αφ' εαυτού Του)
20.ita tres Deos aut Dominos dicere catholica religione prohibemur. (Έτσι και η καθολική θρησκεία μας απαγορεύει να λέμε ότι υπάρχουν τρεις Θεοί και Κύριοι).
21.Pater a nullo est factus: nec creatus, nec genitus. (Ο Πατήρ δεν έχει φτιαχτεί από κανέναν: ούτε έχει δημιουργηθεί, ούτε έχει γεννηθεί).
22.Filius a Patre solo est: non factus, nec creatus, sed genitus. (Ο Υιός, είναι μόνο του Πατρός. Δεν είναι κτιστός ούτε δημιουργημένος, αλλά γεννημένος).
23.Spiritus Sanctus a Patre et Filio: non factus, nec creatus, nec genitus, sed procedens. (Το Άγιο Πνεύμα είναι του Πατρός και του Υιού. Δεν είναι κτιστό ούτε δημιουργημένο, ούτε γεννημένο, αλλά εκπορευόμενο).
24.Unus ergo Pater, non tres Patres: unus Filius, non tres Filii: unus Spiritus Sanctus, non tres Spiritus Sancti. Έτσι υπάρχει ένας Πατήρ, όχι τρεις Πατέρες. Ένας Υιός, όχι τρεις Υιοί. Ένα Άγιο Πνεύμα, όχι τρία Άγια Πνεύματα.
25.Et in hac Trinitate nihil prius aut posterius, nihil maius aut minus: (Και σ' αυτή την Τριάδα κανείς δεν προηγείται και κανείς δεν έπεται, κανείς δεν είναι μεγαλύτερος ή μικρότερος (από τον άλλο).
26.sed totae tres personae coaeternae sibi sunt et coaequales. (Αλλά καθ' ολοκληρία τα τρία πρόσωπα είναι συναιώνια και ίσα μεταξύ τους).
27.Ita ut per omnia, sicut iam supra dictum est, et unitas in Trinitate, et Trinitas in unitate veneranda sit. (Έτσι ώστε σε όλα τα πράγματα, όπως έχει ειπωθεί παραπάνω, η Μονάδα εν Τριάδι, και η Τριάδα εν Μονάδι πρέπει να λατρεύεται).
28.Qui vult ergo salvus esse, ita de Trinitate sentiat. (Όποιος θέλει να σωθεί, έτσι πρέπει να σκέπτεται για την Τριάδα).
29.Sed necessarium est ad aeternam salutem, ut incarnationem quoque Domini nostri Iesu Christi fideliter credat. (Επιπλέον είναι απαραίτητο για την αιώνια σωτηρία, να πιστεύει σωστά στην ενσάρκωση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού).
30.Est ergo fides recta ut credamus et confiteamur, quia Dominus noster Iesus Christus, Dei Filius, Deus et homo est. (Γιατί η ορθή πίστη είναι αυτή που πιστεύουμε και ομολογούμε, ότι ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, Υιός του Θεού, είναι Θεός και άνθρωπος).
31.Deus est ex substantia Patris ante saecula genitus: et homo est ex substantia matris in saeculo natus. (Είναι Θεός από την ουσία του Πατέρα Του, γεννημένος πριν από τους κόσμους. Και άνθρωπος από την ουσία της μητέρας Του, γεννημένος μέσα στον κόσμο).
32.Perfectus Deus, perfectus homo: ex anima rationali et humana carne subsistens. (Τέλειος Θεός, τέλειος άνθρωπος. Αποτελούμενος από ψυχή λογική και ανθρώπινη σάρκα). 33.Aequalis Patri secundum divinitatem: minor Patre secundum humanitatem. (Ίσος με τον Πατέρα όσον αφορά τη Θεότητα. Κατώτερος απ' τον Πατέρα όσον αφορά την ανθρώπινη φύση Του).
34.Qui licet Deus sit et homo, non duo tamen, sed unus est Christus. (Όμως παρότι είναι Θεός και άνθρωπος, δεν είναι δύο, αλλά ένας Χριστός).
35.Unus autem non conversione divinitatis in carnem, sed assumptione humanitatis in Deum. (Ένας, όχι με μετατροπή της θεότητας σε σάρκα, αλλά με πρόσληψη της ανθρωπότητας από τον Θεό).
36.Unus omnino, non confusione substantiae, sed unitate personae. (Ένας, ολόκληρος, όχι δια της σύγχυσης των ουσιών (της θείας & ανθρώπινης ουσίας), αλλά στην ενότητα του Προσώπου).
37.Nam sicut anima rationalis et caro unus est homo: ita Deus et homo unus est Christus. (Γιατί όπως η λογική ψυχή και η σάρκα κάνουν έναν άνθρωπο, έτσι ο Θεός και ο Άνθρωπος είναι Ένας Χριστός).
38.Qui passus est pro salute nostra: descendit ad inferos: tertia die resurrexit a mortuis. (που υπέφερε για τη σωτηρία μας. Κατέβηκε στην κόλαση. Την τρίτη μέρα αναστήθηκε από τους νεκρούς).
39.Ascendit ad caelos, sedet ad dexteram Dei Patris omnipotentis: (Ανελήφθη στους ουρανούς, κάθισε εκ δεξιών του Θεού Πατρός του Παντοδύναμου)
40.inde venturus est iudicare vivos et mortuos. (Από όπου και θα έρθει να κρίνει ζώντες και νεκρούς).
41.Ad cuius adventum omnes homines resurgere habent cum corporibus suis: (Στην έλευση του οποίου όλοι οι άνθρωποι θα αναστηθούν με τα σώματά τους)
42.et reddituri sunt de factis propriis rationem. (και θα δώσουν λόγο για τα έργα τους).
43.Et qui bona egerunt, ibunt in vitam aeternam: qui vero mala, in ignem aeternum. (Κι αυτοί που έχουν έργα καλά, θα μεταβούν σε αιώνια ζωή, κι αυτοί που έχουν έργα κακά, σε αιώνια κόλαση).
44.Haec est fides catholica, quam nisi quisque fideliter firmiterque crediderit, salvus esse non poterit. Amen. (Αυτή είναι η καθολική πίστη, την οποία αν δεν πιστεύει κανείς ειλικρινά και σταθερά, δεν μπορεί να σωθεί. Αμήν).

Πάντως ο J.N.D. Kelly, σύγχρονος μελετητής πατερικών κειμένων, έχει εκφράσει την άποψη ότι συγγραφέας του συγκεκριμένου συμβόλου δεν είναι ο άγιος Αθανάσιος, αλλά ο Βικέντιος του Λερίν.







Το Σύμβολο της Νικαίας/Κωνσταντινουπόλεως




Πρόκειται για το Σύμβολο της Πίστεως, ή αλλιώς "Πιστεύω", που έχει επικρατήσει και λέγεται κυρίως στο μυστήριο του Βαπτίσματος αλλά και στις άλλες ακολουθίες. Αποτελείται από 12 άρθρα (στίχους). Τα 7 πρώτα έγιναν στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια της Βιθυνίας το 325. Τα υπόλοιπα 5 προστέθηκαν στη Β΄ Οικουμενική Σύνοδο το 381. Η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος που έγινε στην Έφεσο το 431 επιβεβαίωσε την μορφή που είχε το "Σύμβολο της Πίστεως" το 381 και διευκρίνισε ότι δεν θα γίνονταν άλλες αλλαγές και προσθήκες, και δεν θα υιοθετούνταν άλλα Σύμβολα.

Στα 9 πρώτα άρθρα του Συμβόλου αυτού κυριαρχεί το ρήμα "πιστεύω", στο 10ο το ρήμα "ομολογώ" και στα άρθρα 11 και 12 το ρήμα "Προσδοκώ". Το 1ο άρθρο αναφέρεται στον Πατέρα. Από το 2ο μέχρι το 7ο, τα άρθρα αναφέρονται στον Υιό. Το 8ο αναφέρεται στο Άγιο Πνεύμα. Το 9ο άρθρο αναφέρεται στην Εκκλησία, το 10ο στο Βάπτισμα, το 11ο στην Ανάσταση των νεκρών, και το 12ο στην Δευτέρα Παρουσία. Το κείμενό του έχει ως εξής:







1. Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν, Πατέρα, Παντοκράτορα, ποιητὴν οὐρανοῦ καὶ γῆς, ὁρατῶν τε πάντων καὶ ἀοράτων.




2. Καὶ εἰς ἕνα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ τὸν μονογενῆ, τὸν ἐκ τοῦ Πατρὸς γεννηθέντα πρὸ πάντων τῶν αἰώνων· φῶς ἐκ φωτός, Θεὸν ἀληθινὸν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ, γεννηθέντα οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον τῷ Πατρί, δι' οὗ τὰ πάντα ἐγένετο.




3. Τὸν δι' ἡμᾶς τοὺς ἀνθρώπους καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν κατελθόντα ἐκ τῶν οὐρανῶν καὶ σαρκωθέντα ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καὶ Μαρίας τῆς Παρθένου καὶ ἐνανθρωπήσαντα.




4. Σταυρωθέντα τε ὑπὲρ ἡμῶν ἐπὶ Ποντίου Πιλάτου, καὶ παθόντα καὶ ταφέντα.




5. Καὶ ἀναστάντα τῇ τρίτῃ ἡμέρα κατὰ τὰς Γραφάς.




6. Καὶ ἀνελθόντα εἰς τοὺς οὐρανοὺς καὶ καθεζόμενον ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός.




7. Καὶ πάλιν ἐρχόμενον μετὰ δόξης κρῖναι ζῶντας καὶ νεκρούς, οὗ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος.




8. Καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ κύριον, τὸ ζωοποιόν, τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς* ἐκπορευόμενον, τὸ σὺν Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καὶ συνδοξαζόμενον, τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν προφητῶν.




9. Εἰς μίαν, Ἁγίαν, Καθολικὴν καὶ Ἀποστολικὴν Ἐκκλησίαν.




10. Ὁμολογῶ ἓν βάπτισμα εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν.




11. Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν.




12. Καὶ ζωὴν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος.




Ἀμήν.







* Στον συγκεκριμένο στίχο η Καθολική Εκκλησία δέχεται την προσθήκη της φράσης "και εκ του Υιού" (Filioque), η οποία χρησιμοποιήθηκε από μία τοπική Σύνοδο της Συριακής Εκκλησίας και αργότερα από την Σύνοδο του Τολέδο, και εγκρίθηκε από την Καρλομάγνεια Σύνοδο του Άαχεν το 809. Η προσθήκη αυτή καταδικάστηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία στην 4η Σύνοδο Κωνσταντινουπόλεως (879-880) (κατ' άλλους Ογδόη Οικουμενική Σύνοδο), με τη σύμφωνη γνώμη του Πάπα Ρώμης Ιωάννη Η΄ και αποτελεί σημείο διαφωνίας ανάμεσα στις δύο Εκκλησίες.









Απόδοση στη νέα ελληνική







1. Πιστεύω σε ένα Θεό που είναι Πατέρας και Παντοκράτορας, που δημιούργησε τον ουρανό και τη γη, όλα όσα βλέπουμε κι όσα είναι αόρατα σε μας.

2. (Πιστεύω) Και σε ένα Κύριο τον Ιησού Χριστό, τον μονάκριβο Υιό του Θεού, που γεννήθηκε από τον Πατέρα πριν από όλους τους αιώνες. Είναι φως που προήλθε από φως, είναι Θεός αληθινός που γεννήθηκε και δεν δημιουργήθηκε, είναι από την ίδια ουσία με τον Πατέρα, και μέσω αυτού έγιναν τα πάντα.

3. Για μας τους ανθρώπους και για τη σωτηρία μας κατέβηκε από τους ουρανούς και πήρε τη δική μας σάρκα από το Άγιο Πνεύμα και την Παρθένο Μαρία, και έγινε άνθρωπος.

4. Σταυρώθηκε για μας όταν ήταν ηγεμόνας ο Πόντιος Πιλάτος, και έπαθε, και τάφηκε.

5. Την τρίτη ημέρα μετά το θάνατό του αναστήθηκε από τους νεκρούς σύμφωνα με τις Γραφές.

6. Και ανέβηκε στον ουρανό και κάθισε στα δεξιά του Πατέρα.

7. Και θα έρθει πάλι με δόξα να κρίνει ζωντανούς και νεκρούς, και δεν θα υπάρξει τέλος στη βασιλεία Του.

8. (Πιστεύω) Και στο Πνεύμα το Άγιο, το Κύριο, το ζωοποιό, που εκπορεύεται από τον Πατέρα, που προσκυνείται και δοξάζεται μαζί με τον Πατέρα και τον Υιό, το οποίο μίλησε μέσω των προφητών.

9. (Πιστεύω και) Σε μία, άγια, καθολική και αποστολική Εκκλησία.

10. Ομολογώ ένα βάπτισμα με το οποίο επιτυγχάνεται άφεση αμαρτιών.

11. Προσδοκώ την ανάσταση των νεκρών.

12. Και τη ζωή στη μέλλουσα αιωνιότητα.